جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش به مباحثی در خصوص طبیعت انسان و ارتباط آن با اندیشه‌ی سیاسی نیچه می‌پردازد. از نظر مکنت، بهترین شیوه‌ی فهم اندیشه‌ی نیچه این است که او را علی‌رغم تفاوت‌های بنیادین در بسیاری از ابعاد فلسفی از منظر اندیشمندی «هیومی» بنگریم. از این رو، هیوم و نیچه را باید فیلسوف‌های طبیعت‌گرایی دانست که بر‌آنند تا ریشه‌های مادی و غریزی طبیعت ‌انسان را آشکار کنند، و چنان‌چه نیچه می‌گوید، انسان را به طبعیت‌اش ‌بازگردانند. بنابراین، در نظر هر دو فیلسوف، انسان موجودی است که بنیادی‌ترین لایه‌های روانی و رفتاری‌اش را برهم‌کنش دریافته‌های حسی، انفعلات، احساسات و در کل غرایز تشکیل می‌دهند. این فهم از طبیعت انسان در کنار دیدگاه کلی نیچه نسبت به سرشت تراژیک هستی او را بسوی فلسفه سیاسی خاصی سوق می‌دهد که هدفش ایجاد نوعی نظم سیاسی آریستوکراتیک در جهت خلق ارزش‌های نوینی است که بستر ظهور انسان‌های بزرگ فرا انسان را فراهم می‌کند.

جلد پنجم این مجموعه، به شرح فلسفه های فیلسوفان انگلیسی (از هابز تا هیوم) مربوط می شود. برخی از عنوان های مطرح شده در این جلد بدین قرارند: هابز؛ افلاطونیان کیمبریج؛ لاک؛ نیوتن؛ مسایل دینی؛ مسایل اخلاقی؛ بارکلی؛ هیوم، موافقان و مخالفان هیوم.

«یک زندگی...» در مقامِ کتاب گزینشِ برخی از اساسی‌ترین آثار دلوز با نظر به مبانیِ تفکر او و دقایقِ ملتهب آن است. این گزیده از مقاله‌ها، نشست‌ها، گپ‌وگفت‌ها، یا نامه‌هایی تشکیل شده که نقشِ مهمی در فهمِ حیاتِ فلسفی او بازی می‌کنند. اما «یک زندگی...» در مقامِ مفهوم نشانگرِ سعادتِ تمام‌وکمال است: ولگردی بدنام که همه از او متنفرند، در حالی که دراز افتاده و به حال مرگ است، پیدا می‌شود. همگان برای کوچک‌ترین نشانه‌ی زندگی در وی از خود اشتیاق، احترام و حتی عشق بروز می‌دهند. همه به تقلا می‌افتند تا وی را نجات دهند، تا آنجا که این مفلوک در عمیق‌ترین حالت بیهوشی نیز چیزی لطیف و شیرین را حس می‌کند که در جانش می‌نشیند. ولی وقتی که به زندگی باز می‌گردد، نجات‌دهندگانش سردتر می‌شوند، و خودش نیز دوباره فرومایه و زننده. میان زندگی و مرگ او دقیقه‌ای است که تنها به یک زندگیِ در حالِ بازی با مرگ تعلق دارد

رساله‌ای درباره‌ی طبیعت انسان اثری بسیار پیچیده، بی‌نهایت جذاب و سخت تأثیرگذار است. در این کتاب، هیوم جسورانه می‌کوشد تا، بر اساس روش‌های علمی، تبیینی سکولار از طبیعت ذهن انسان عرضه کند، و این کوشش او توأم است با درس‌هایی شکاکانه درباره‌ی گستره‌ی معرفت انسان. تلقی‌های متفاوتی از برنامه‌ی رساله وجود دارد و هر یک از آن‌ها بر اهمیت یکی از خطوط فکری متفاوتی که در رساله یافتنی‌اند تأکید می‌کند؛ این خطوط فکری عبارت‌اند از طبیعت‌گرایی، شک‌گرایی و نوعی برنامه‌ی تحلیلی یا مفهومی، که مستلزم برنهادی درباره‌ی مفاهیم و نسبت آن‌ها با تجربه است. تفسیر طبیعت‌گرایانه رساله را در فضای روزگار هیوم قرار می‌دهد؛ در دورانی که بسیاری می‌خواستند «نیوتن ذهن» باشند. تفسیر شکاکانه رساله را در چارچوب مباحث معرفت‌شناختی فلسفه‌ی شکاکانه‌ی قدیم و مناقشات معرفت‌شناختی فلسفه‌ی معاصر قرار می‌دهد. و تفسیر تحلیلی یا مفهومیْ رساله را با فلسفه‌ی تحلیلی و دل‌مشغولی‌های معناشناختی آن مرتبط می‌کند. این کتاب بخشی از مجموعه‌ای‌ با عنوان «متون محوری فلسفه» است که بناست با توضیحاتی کوتاه و روشن، گرچه نه‌ ابتدایی، مهم‌ترین آثار تاریخ فلسفه را به خوانندگان معرفی و آن‌ها را برای مواجهه با خود این متون آماده و ترغیب کند.

بررسی آثار و نوشته­های فلاسفه در خصوص منشاء پیدایش مفاهیم فلسفی و مقدم برآن منشاء مفاهیم و تصورات، گویای شکل­گیری و اهمیّت تدریجی و متأثر این مسئله از یکسری اندیشه­ها در هر دو جهان غرب و اسلام دارد. در جهان غرب ایدة تصورات فطریِ مطرح شده از سوی عقل­گرایان و ردّ همین ایده از سوی تجربه­گرایان، در نهایت هیوم فیلسوف اسکاتلندی گریزان از فلسفة غامض را به سمت ردیابی از منشاء مفاهیم و تصورات می‌کشاند. دیوید هیوم ضمن ردّ تصورات فطری، با انقسام محتوایات ذهنی به تصورات و انطباعات و با ارائه طرحِ ارجاعِ تصورات بر انطباعات، زیر آب تمام مفاهیم فلسفی را چون مسبوق به هیچ انطباعی نمی‌بیند زده و در توجیه وجود این تصورات در ذهن به مبانی روان‌شناختی و خیالی متوسل می‌گردد. بعدها و در گذر ایام به دلیل ورود اندیشه‌های مغرب زمین به ایران بخصوص در دوران معاصر، مسئلة منشاء مفاهیم و تصورات (به طور عام) و منشاء مفاهیم فلسفی (به طور خاص) توسط علامه‌طباطبایی ارزش و اهمیت دو چندان می‌یابد. علامه همانند هیوم ضمن ردّ تصورات فطری و پیش ساختة ذهن و کشاندن علم به ساحت حضور و تاکید بر حاکویّت وکاشفیّت ذاتی علم و با ارجاع تمام مفاهیم و تصورات به علم حضوری، اعتبار و حیثیت معرفتیِ مفاهیم فلسفی را که در قاموس فلسفیِ هیوم متزلزل شده بود را بازگردانده و به فلسفه و مفاهیم محوری آن جانی دوباره می‌بخشد.