جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث حرکت در آثار حکمای مسلمان به‌وفور به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده اهمیت این مسأله است. لذا در این راستا، تبیین ماهیت حرکت قطعیه و توسطیه از مسائل مهم در مباحث فلسفی است. شاخص‌ترین دیدگاهی که در این زمینه وجود دارد دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا است. سؤال اصلی این است که مطابق دیدگاه این دو فیلسوف آیا حرکت قطعیه در خارج موجود است یا حرکت توسطیه؟ هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقطه نظرات این دو فیلسوف در زمینه تبیین حرکت قطعیه و توسطیه و تحقق خارجی آن با روش توصیفی و تحلیلی با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و مجلات علمی معتبر بپردازد. از نتایج مقاله این است که ابن‌سینا حرکت توسطیه را در خارج موجود می‌داند و حرکت قطعیه را امری ذهنی می‌داند، ولی ملاصدرا قائل به وجود خارجی حرکت قطعیه است و حرکت قطعیه را یک امر متصل سیال می‌داند که وجود واحد شخصی دارد که کلّ آن در کلّ زمان است و درک این حقیقت راه را برای اثبات حرکت جوهری هموار می‌سازد.

ترجمه ماشینی : شهود یکی از مفاهیم محوری در نظریه معرفت شناسی و نبوت ابن سینا است. اهمیت این مفهوم برای معرفت شناسی ناشی از کارکرد آن در فرآیند کسب معرفت عقلی است. در نظريه نبوت نيز حائز اهميت است زيرا از منظر فلسفي از آن به عنوان مبناي امكان و عقلانيت معرفت نبوي استفاده مي شود. منابع نظریه شهود ابن سینا شامل اسلام به عنوان یک دین، سنت مفهومی و نظری که ابن سینا به ارث برده و تجربه فلسفی خود اوست. مبانی معرفت شهودی، اصول و مفاهیمی است که وی در حوزه متافیزیک، منطق و نظریه خود درباره روح ارائه کرده است. در این زمینه، مفهوم شهود به عنوان (1) راهی برای کسب دانش به عنوان معادل تأمل، (2) استعدادی که درجه آن توسط شوخ طبعی و خلوص اخلاقی کسی که عقل دارد، تعیین می شود، (iii) یک خردمند تعریف شده است. پیوند و ظهور الهی ابن سینا خاطرنشان کرده است که معرفت شهودی می‌تواند همه حوزه‌های معرفتی را در برگیرد، زیرا به دلیل ماهیت عقلانی خود، استنباط میان‌مجموعه یعنی معرفت اسباب را فراهم می‌کند. ارزش معرفت شهودی ناشی از سهم آن در سیر کمال است که هدف نهایی فعالیت فلسفی است. از این حیث، شهود به عنوان یک فضیلت نظری دلالت بر کامل بودن آمادگی انسان در سیر کمال خود دارد. قطعیت دانش شهودی به قدرت قوه شهودی به عنوان مبنای آن متکی است. «شهودها» در طبقه‌بندی گزاره‌های ابن سینا در ذیل «قطعی‌ترین معرفتی که باید پذیرفته شود» گنجانده شده است. اوج نظریه شهود، مفهوم عقل قدسی است که جنبه عقلانی قدرت نبوی را تشکیل می دهد و به عنوان عالی ترین درجه شهود تعریف می شود. ابن سینا با تعریف خود از این مفهوم در سنت اندیشه اسلامی پیشگام بوده است.

ابن‌سینا می‌گوید اگر علمی دربارۀ گذشته یا آینده داشته‌ باشیم، چنین علمی بالقوه مضاف به خارج است، اما معنای «بالقوه» را مشخص نمی‌کند. اگر این دیدگاه «بالقوۀ» ابن‌سینا را به معنای بالقوه بودن متعلق صدق بگیریم و سپس آن ‌را به علل مادی ارجاع دهیم، می‌توان با اصلاح‌ و بازسازی فراوان به نوعی راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی درخوری رسید: «متعلق صدق یک امر آتی همۀ علل مادی و اعدادی آن است در زمان حاضر و متعلق صدق یک امر گذشته همۀ آثار و معلول‌های مادی آن است در زمان حاضر». این راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی را از راه ترجح بلامرجح و مقایسه با تعریف رسمی ابن‌سینا و مقایسه با «حصول تمیز با همۀ اسباب و علل» در عبارات ابن‌سینا و مقایسۀ اعتبار راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی با علم به گذشته و آینده در حالت عادی (یعنی بدون لحاظ دشوارۀ حیث‌التفاتی به عدم) نشان خواهیم ‌داد. در پایان هم به میزان مطابقت مطابِق و مطابَق در چنین راه‌حلی اشاره می‌کنیم و هم نشان می‌دهیم که راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی خارج از نظام سینوی نیز می‌تواند پذیرفتنی باشد و لزومی ندارد تقسیم‌بندی قدما در مورد علل اربعه و مباحثی چون هیولی و قوه را نیز بپذیریم.

در منابع روايي احاديثي وجود دارد که به‌نوعي بيانگر تأثيرات مستقيم يا غيرمستقيم زيست‌بوم انسان و موقعيت جغرافيايي وي بر شکل‌گيري ادراکات اوست. همچنين برخي از روايات نيز مستقيماً تأثير خوردني‌ها بر کارکرد و توانايي ادراکي انسان را خاطرنشان ساخته است. براساس تبيين عقلي ابن‌سينا از تأثير طبيعت بر نفس، علت تأثير اين عوامل بر قواي ادراکي و نفس انسان، مشابهت عنصري بدن انسان و عناصر طبيعت ذکر شده است از نگاه ابن‌سينا نقش کليدي بخشي از بدن، يعني مغز در ادراکات انساني و نيز مشابهت عنصري همه اين موارد با يکديگر، از ديگر علل تأثير طبيعت بر نفس است. تأثير مغز بر ادراک و تأثير عناصر بر مغز باعث تغييراتي در قواي ادراکي مي‌شود؛ به‌گونه‌اي که تفاوت عناصر موجب تفاوت کارکرد مغز و تفاوت کارکرد مغز نيز موجب قوت و ضعف يا تنوع و اختلاف در ادراک و معرفت مي‌گردد.

قوای باطنی انسان کدامند و این قوا چه وظیفه‌ای بر عهده دارند؟ آیا دیدگاه ابن‌سینا و سهرودی در مورد قوای باطنی یکسان است؟ برای پاسخ به این سوال لازم است قبلاً مشخص کنیم که هر دو فیلسوف یعنی ابن‌سینا و سهرودی چه تعریفی از قوای باطنی دارند. هردو فیلسوف دیدگاه‌های خود را در مورد قوای باطنی در آثار مختلف خود بیان کرده‌اند در این مقاله ابتدا دیدگاه ابن‌سینا در مورد قوای باطنی بیان شده است. وی برای هر کدام از قوای باطنی نقش خاصی قائل است قوای باطنی از دیدگاه شیخ الرئیس عبارتند از حس مشترک، قوه خیال، قوه متصرفه، قوه وهم و قوه حافظه، ابن‌سینا بعد از تعریف قوای باطنی جایگاه آن‌ها را به خوبی در مغز انسان تبیین می‌کند. بعد از بیان دیدگاه ابن‌سینا دیدگاه سهروردی در مورد قوای باطنی بیان شده شیخ اشراق در مورد قوای باطنی دیدگاهی متفاوت با عقیده ابن‌سینا بیان می‌کند سهرودی می‌گوید آن‌چه در کلام مشاء درباره تقسیم قوا به سه قوه خیال، وهم و متخیله آمده درست نیست و این‌ها در واقع یک قوه بیشتر نیستند. سهرودی هم‌چنین در مورد حافظه و خزانه خیال با نظر ابن‌سینا مخالف است چون که سهرودی خزانه اصلی ادراکات را عالم افلاک می‌داند.

ترجمه ماشینی : به نظر می رسد فلسفه اسلامی اساساً پاسخی به چالشی است که از اندیشه یونانی به جهان اسلام رسیده است. در اوایل اسلام هرازگاهی با توجه به اصولی در فرقه‌های مختلف، تعارض‌های گوناگونی پدید آمد و هر کس هر شکل جدیدی را که به نظر می‌رسید برای اندیشه‌اش مناسب بود، اقتباس می‌کرد. تعارض بین سنت مکتزلی متاثر از عقل گرایی و سنت اشکری که تحت سیطره «ایمان» بود، عملاً توسط ابوحامد محمد غزالی (1058-1111م.) رئیس اشکریان، که به عقیده سنت پی برد، بی اثر شد. آگاهی عرفانی از زمان اشکری تا غزالی، اعراب اصول یونانی را جذب کردند و فرهنگ یونانی باعث رنسانس فلسفی شدیدی شد که توسط ابونصر فارابی (متوفی 950 م.) و ابوعلینوسی الحو نشان داده شد. -عبدالله بن سینا (1037-980م). تحت تأثیر اندیشه های فلسفی آنها، الهیات بار دیگر در مواجهه با اندیشه های مقتضیله متزلزل شد. حقایق و پدیده ها هیچ اهمیت نهایی فراتر از آنچه در تجربه ارائه می کردند، نداشتند. مردانی که به اصلاح گمانه‌زنی‌های فلسفی و پیچیدگی‌های انتزاع‌های متافیزیکی توجه داشتند، برای حمایت از عقاید اسلام و بی‌اثر کردن نتیجه‌گیری‌های فلسفه‌ای که با آن ناسازگار است، بسیار مورد نیاز بودند. هنگامی که این کار عظیم ضروری به نظر می رسید، جهان اسلام رهبر خود را در غزالی یافت که قادر بود در مقابل یونانیسم ایستادگی کند و به نمایندگان آن حمله کند. غزالی علاوه بر فیلسوفی که می‌خواست با گرایش‌های غیرمتعارف پیشینیان یونانی خود مقابله کند، عارف برجسته، صوفی و متفکری اصیل بود. او در جهان اسلام پل بزرگی بود بین سنت گرایی و عرفان، کنشگری و شهودگرایی. از همان روزهای جوانی، عطش شدیدی برای دانش داشت که او را متقاعد کرد تا هر شکلی از فلسفه و دین را مطالعه کند و از همه کسانی که ملاقات می کرد در مورد ماهیت و اهمیت اعتقادشان سؤال کند. او مشکلات درک، ارزش دانش، یادگیری، آموزش، کارایی و وظیفه را مورد بحث قرار داد. شمایل‌شکنی بی‌رحمانه‌ای که غزالی در از بین بردن تصاویر محترم فلسفه یونان انجام داد و سپس بر ذهن بسیاری از مسلمانان تسلط یافت و تلاش‌های او برای ایجاد آشتی بین عرفان و ارتدکس، او را با عنوان حجت‌الاسلام تاج گذاری کرد.

بحث از نفس و قوایش همواره از دغدغه‌های فیلسوفان بوده است. یکی از این قوا حافظه است. ارسطو و ابن‌سینا در تفسیر این قوه از نفس، دو راه جداگانه انتخاب کرده‌اند. ابن‌سینا حافظه را خزانه وهم می‌داند. در مقابل، ارسطو از قوه وهم نامی نمی‌برد و از این‌رو درباره خزانه‌اش نیز بحث نمی‌کند و با توضیحاتی که می‌دهد تقریباً حافظه را با قوه تخیل یکی می‌داند. در این مقاله در صدد بررسی نظر ابن‌سینا و ارسطو درباره کارکرد حافظه هستیم تا وجوه افتراق و تشابه این دو فیلسوف را نشان دهیم. طبعاً میزان تأثیرپذیری ابن‌سینا از ارسطو در مسئله حافظه را نیز مشخص خواهیم کرد. سنخ این مطالعه تاریخ‌نگاری اندیشه و استخراج آرا از منابع مختلف، مقایسه میان آنها و بررسی نقادانه است. نتیجه اجمالی این است که ابن‌سینا در بیشتر مباحث نفس از ارسطو متأثر بوده است، اما تفسیرش از حافظه با تفسیر ارسطو تفاوت‌های بنیادینی دارد. ارسطو در تفسیرش از حافظه به یادآوری و عنصر زمان در شکل‌گیری حافظه توجه ویژه دارد، اما ابن‌سینا از نقش زمان و یادآوری، سخنی به میان نمی‌آورد.

ترجمه ماشینی: ابن سینا بزرگترین فیلسوف جهان اسلام است. تأثیر عظیم او بر اندیشه‌های قرون وسطایی مسیحی و یهودی، و نیز بر سنت اسلامی متعاقب، در این جلد در کنار مطالعاتی که مقدمه‌ای جامع و تحلیلی از فلسفه او ارائه می‌کند، ترسیم شده است. مشارکت‌های دانشمندان برجسته به طیف وسیعی از موضوعات از جمله زندگی و آثار ابن سینا، مفهوم فلسفه و دستاوردهای منطق و پزشکی می‌پردازد. اندیشه های او در زمینه های اصلی فلسفه مانند معرفت شناسی، فلسفه دین و فیزیک نیز مورد تحلیل قرار می گیرد. این مجموعه از مقالات انتقادی در حالی که به عنوان مقدمه ای کلی بر اندیشه ابن سینا ارائه می شود، نشان دهنده لبه برش پژوهش در مورد این تأثیرگذارترین فیلسوف دوران قرون وسطی است. تأثیر ابن سینا در مسیحیت و همچنین سنت های اسلامی و یهودی را بررسی می کند درک چگونگی ارتباط بخش هایی از اندیشه ابن سینا را ارائه می دهد طیف وسیعی از زمینه های فلسفه ابن سینا را بررسی می کند.