جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شماره نخست فصلنامه نقد کتاب«حکمت» در بخش‌های «مقاله آغازین»، «نقد شفاهی»، «نقد کتاب»، «معرفی کتاب»، «نقد پژوهشی» و «تازه‌های نشر» پیش روی خوانندگان قرار گرفته است. نیکنام حسینی پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب در «سر سخن» نخستین شماره فصلنامه نقد کتاب «حکمت»نوشته است:«نهال «فصلنامه نقد کتاب» سال ۱۳۷۶ به همت مؤسسۀ خانه کتاب و جمعی از فرهیختگان و فرهنگدوستان نشانده شد و با تلاش عالمان، منتقدان و ادیبان بالید و دیری است که ثمرات آنگاه به شمایل ماهنامه و گاه به شمایل فصلنامه، در دسترس شیفتگان کتاب قرار گرفته است. خانه کتاب مفتخر است که با یاری اهل ادب و فضیلت، بیش از بیست سال این درخت مبارک را از گزند و آسیب زمانه دور داشته و مجموع های ارزشمند از تحقیقات ماندگار در حوزۀ کتاب را در حافظۀ تاریخ ایران و جهان ضبط نموده و میراثی گرانبها برای نسل آینده بر جای گذاشته است. «فصلنامه نقد کتاب» در طول عمر خود به دنبال دگرگونی های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مدیریتی شاهد فراز و فرود فراوان بوده و بارها در روش، محتوا، زمان انتشار و یا عنوان آن تغییراتی ایجاد شده اما بنای مسئولان فرهنگی به‌ویژه مدیران خانه‌ کتاب، هرگز بر عدم انتشار این نشریه نبوده چرا که از اهداف بنیان‌گذاری آن اطلاع رسانی و نقد و معرفی کتاب و کمک به ارتباط خلاق میان پدیدآورندگان، ناشران و سایر فعّالان عرصۀ نشر و فرهنگ کشور است که خود از سنگ بناهای فعالیت خانۀ کتاب است. نشریات خانه کتاب نیز به دلایل گوناگون همچون دیگر نشریات گاه در معرض تغییر تحول بوده است. وقفه‌های کوتاهِ چند ماهه در انتشار فصلنامه، تغییراتی که در نام نشریه رخ داده، همگامی آن با موضوعات دیگر، تغییر سردبیران گرانقدر، تحول در خط مشی نشریه و چاپ آن به شکل ماهنامه یا فصلنامه، به ضرورت و در موقعیت‌های خاص پیش آمده اما انتشار آن هیچ‌گاه متوقف نشده است.» در بخش «سخن سردبیر» به قلم مالک شجاعی جشوقانی این شماره از فصلنامه نقد کتاب «حکمت» آمده است: «نگاهی به آمارها نشان از رشد کمی قابل اعتنا در انتشار عناوین کتب تألیفی و ترجمه‌ای دارد. آنچه به‌عنوان یک تامّل جدی قابل طرح است، طرح این پرسش است که آیا به موازات رشد کمی کتب فلسفی، این آثار رشد کیفی هم داشته اند یا خیر؟ و آیا به لحاظ فکری و اندیشه‌ای چه حوزه‌ها و مکاتبی از فلسفه و چه رویکردهایی حضور پر رنگ‌تر در ایران معاصر داشته‌اند و چرا؟ درونمایه محتوایی کتب فلسفی در ایران معاصر را شاید بتوان ذیل رویکردهای پنجگانه «معرفت‌شناسانه/گزاره ای»، «رویکرد تاریخی/ اروپامحور»، «رویکرد تئولوژیک/کلامی»، «رویکرد ایدئولوژیک/سیاسی» و «رویکرد سنت گرایانه» طبقه‌بندی و تحلیل کرد. شماره جدید فصلنامه به دلایل و عللی و ازجمله به دلیل مسائل مالی با تاخیری یک ساله و با تغییراتی ساختاری منتشر می‌شود. مهم‌ترین تغییر هم ادغام فصلنامه نقد کتاب اخلاق و علوم تربیتی در فصلنامه نقد کتاب فلسفه و کلام و عرفان می باشد. در این شماره تلاش کردیم تا با دعوت از اخلاق‌پژوهان و اساتید فلسفه اخلاق بخشی از مطالب مجله را به این حوزه اختصاص دهیم که با استقبال چندانی مواجه نشد. ما از همراهی اساتید نومید نیستیم و بار دیگر دعوت خود برای دریافت مقالات در این حوزه را تکرار می‌کنیم و مشتاق دریافت نقد و نظر مخاطبان دانشور فصلنامه هستیم.» نشست نقد و بررسی کتاب«دیالکتیک هگل اثر گادامر» با حضور پگاه مصلح، محمد مهدی اردبیلی، آیدین کیخایی و مالک شجاعی در بخش «نقد شفاهی» این شماره از فصلنامه آمده است. مقاله‌های «راه من به سوی فلسفه میان فرهنگی»، «تقدیری از نقد ریمون پانیکار به فلسفه دین تطبیقی»، «امکان فلسفه در وضعیت میانه»، «ققنوس فلسفه؛ تحلیلی بر کتاب سودای تفکیک»، « پیوند گنگ نظریه سرمایه «بوردیو» با گزارش تحلیلی"شیعیان متقدم"»، «خوانش هایدگر از اصل بنیاد لایب نیتس به مثابه بنیاد مدرنیته»، «ضیافت افلاطون به نزد لئواشتراوس» و «کلام و جامعه» در بخش «نقد کتاب» منتشر شده اند. در بخش «معرفی کتاب» سید حسین حسینی و مینا قاجارگر به معرفی کتاب‌های «نقد سکولار و نقد آزاد» و «برای کودکانمان باغبان باشیم یا نجار؟ نگاهی فلسفی روان شناختی به مسئله فرزند پروری» می‌پردازند. «چگونه نقد کتاب بنویسیم» انتخاب و ترجمه سعید مسلمی در بخش «نقد پژوهی» این شماره از فصلنامه نقد کتاب«حکمت» آمده است.

این مقاله سه بخش اصلی دارد. در بخش اول گزارشی از زندگی و اندیشه های اشتراوس آمده است (شامل نمونه هایی از تفاسیر اشتراوس از آثار افلاطون و نیز طرحی اجمالی از معنای فلسفه سیاسی نزد وی) تا تمهیدی برای فهم قرائت او از فارابی باشد. بخش کوتاه دوم شامل اطلاعاتی درباره رساله نوامیس و ترجمه های عربی آن است. بخش سوم به تصور اشتراوس از فلسفه و فلسفه سیاسی نزد فیلسوفان اسلامی می پردازد. نمونه ای از این تصور را در تفسیر او از "تلخیص النوامیس" فارابی می توان یافت. قسمت پایانی بخش سوم به گزارش این تفسیر اختصاص دارد.

زندگینامه: لئو اشتراوس (Leo Strauss) در سال ۱۸۹۹ در خانواده‌ای یهودی در آلمان به دنیا آمد. در دانشگاه‌های هامبورگ و فرایبورگ فلسفه خواند. از ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۴ در انگلستان و فرانسه به کار پژوهشی پرداخت. در ابتدا تحت تأثیر ماکس وبر بود و بعد به هایدگر گرایش پیدا کرد. در سال ۱۹۳۸ به دلایل مالی به آمریکا رفت و در مدرسه پژوهش اجتماعی نیویورک به تدریس پرداخت. از سال ۱۹۴۹ تا ۱۹۶۸ استاد علوم سیاسی در دانشگاه شیکاگو بود که طی آن شاگردان زیادی را تربیت کرد و خود را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان سیاسی قرن بیستم معرفی کرد. محققان برجسته‌ای که به اشتراوسی‌ها معروف هستند، از مکتب فکری او پیروی می‌کنند. او در سال ۱۹۷۳ در آمریکا در گذشت. برخی از آثار اشتراوس: بیشتر آثار اشتراوس به تفسیر متون قدیمی تاریخ فلسفه به ویژه آثار افلاطون و ارسطو اختصاص دارد که برای تفسیر آن‌ها از آثار فلاسفه مسلمان و یهودی قرون وسطی همچون ابن میمون و فارابی بهره می‌گیرد. فهم فلسفه سیاسی همواره یکی از دغدغه‌های مهم اشتراوس در طرح مباحث فلسفه سیاسی است. افلاطون و اندیشه‌های او در کانون همه آثار اشتراوس قرار دارند. او افلاطون را از منظر فارابی می‌بیند و می‌شناسد و افلاطون اشتراوس همان افلاطون فارابی است. برخی از آثار او به قرار زیر است: 1- فلسفه و شریعت: حاوی مباحث بسیار عمیق درباره فلسفه سیاسی ابن میمون، ابن رشد، ابن سینا و فارابی است و نقدی مو شکافانه از فلسفه مدرن می‌باشد. سخن کلیدی اشتراوس در این کتاب این است که ضعف عمده و اصلی رویکردهای مدرن درباره نزاع طولانی میان عقل و وحی یا فلسفه و دین ناشی از عدم برخورداری و بهره مندی از افکار کلیدی است که توسط فیلسوفان سیاسی اسلامی میانه و جانشینان یهودی آن‌ها به ویژه ابن میمون گسترش یافته است. وی دیدگاه مدرن را اینگونه زیر سؤال می‌برد که روشنفکری علمی مدرن سرانجام به الحاد گرایی می‌انجامد و به همین خاطر ممکن است دیگر خبری از دین روشن بینانه وجود نداشته باشد. 2- فلسفه سیاسی هابز: این کتاب اولین تلاش به سوی رهایی رادیکال از تعصب مدرن است. اشتراوس ارتباط قابل توجهی میان هابز و اندیشه افلاطون، ارسطو، اسپینوزا و هگل کشف می‌کند. 3- فلسفه سیاسی چیست: تبیین ماهیت فلسفه سیاسی و رابطه فلسفه سیاسی با تاریخ و تصویری از فلسفه سیاسی فارابی و تئوری” پنهان نگاری” 4- تاریخ فلسفه سیاسی: مطرح کردن اندیشه‌های فیلسوفانی همچون فارابی و ابن میمون در کنار دیگر اندیشمندان غربی

مقاله حاضر نخستین نوشتاری است که به بررسی تفسیر چارلز باترورث درباره فلسفه سیاسی اسلامی می پردازد. دغدغه اصلی باترورث فهم و تفسیر فلسفه سیاسی اسلامی بر اساس رهیافت تفسیری است، رهیافتی که به اصالت فلسفه سیاسی اسلامی اعتقاد دارد. با این حال، تفسیر دوگانه باترورث از فلسفه سیاسی اسلامی و به ویژه درک ناقص از فلسفه سیاسی اسلامی معاصر باعث شده است که وی نتواند خود را از رهیافت تاریخی، که اعتقادی به اصالت فلسفه سیاسی اسلامی ندارد، خارج سازد.

دوام و ثبات پدیده‌های سیاسی- اجتماعی پیوند عمیقی با مبانی نظری دارد که شالوده آن پدیده‌ها را پی‌ریزی کرده است. شناخت مبانی نظری یک پدیده، آن را نظام‌مند، پیش‌بینی‌پذیر و قابل برنامه‌ریزی می‌کند. به همین دلیل برای تبیین صحیح پدیده‌های سیاسی- اجتماعی، باید از سطح ابژه عبور کرد و به لایه‌های زیرین آن یعنی سوژه رسید و این گونه پدیده مورد نظر را واکاوی کرد. بر اساس منطق فوق شاخص های بنیادگرایی مسیحی در آمریکا را باید قبل از هر چیز به لحاظ مفهومی ریشه‌یابی کرد. به نظر نگارنده بهترین چارچوب مفهومی برای بحث فوق را می‌توان در آرای لئواشتراوس یافت. تحقیق پیش رو بر آن است که شاخص های بنیادگرایی مسیحی را تحت عناوین اعتقاد به آخرالزمان زودرس، ادعای کشف حقیقت مطلق و هزاره‌باوری در چارچوب مفاهیمی چون مطلق‌گرایی، تمایز بین خیر و شر، جهان‌گرایی و تبعیت سیاست از اخلاق که منبعث از اندیشه‌های لئواشتراوس است می توان بررسی کرد.