جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهمی که در خصوص ایمان مطرح میشود، این مساله است که آیا ایمان مطلوب، ایمانی است که از طریق دلیل، اعم از دلیل عقلی و غیرآن، به دست بیاید، و یا اینکه ایمان مطلوب، حاصل یک سیر درونی و شخصی میباشد؟ در یک طرف ارادهگرایانی چون سورن کرکگور معتقد هستند ایمان حقیقی محصول ارادهی آزادانهی انسان بوده و با یک جهش به وادی ایمان به دست میآید. در طرف دیگر عقلگرایانی چون علامه مصباح (ره)، ضمن تاکید بر نقش اراده در حصول امری اختیاری به نام ایمان، ایمان را دارای بعد شناختی نیز میدانند. اهمیت حل این مساله به میزان اهمیت خود ایمان دینی است. همچنین حل شدن این مساله میتواند کمک شایانی را در زمینهی نوع تبلیغ دین (احساسی و یا شناختی- احساسی) در حق مبلغان دینی انجام بدهد. هدف ما در این پژوهش، این است که با بررسی اقوال اندیشمند مسیحی، سورن کرکگور، و سپس تطبیق آن بر نظرات اندیشمندان اسلامی، به خصوص علامه مصباح (ره)، به یک نگاه جامع و دقیق نسبت به نقش عقل و اراده در ایمان نائل بیاییم. پس از بررسی و تطبیق کلمات و عبارات اندیشمندان مذکور، به این نتیجه رسیدیم که نظریهی ارادهگروانهی کرکگور، علی رغم نکات بسیار مفیدی که در دل خود دارد، خالی از اشکال نیز نمیباشد. توجه به حقیقت درونی ایمان، ارائهی تصویری صحیح از انسان دوبعدی و دیالکتیک وجودی او، تاکید بر اهمیت عشق الهی و همچنین تبیین آثار ایمان دینی، از نقاط قوت این نظریه است. همچنین منحصر دانستن ایمان به بعد درونی، از بین بردن امکان دفاع عقلانی از ایمان دینی، اعتقاد به تجسد و سعی در توجیه آن به عنوان یک آموزهی غیر قابل دفاع عقلانی، شرعی دانستن ملاک حسن و قبح اعمال و همچنین ارائهی تقسیمی نادرست و بدون ملاک از مراحل زندگی انسان، از نقاط ضعف این نظریه است.

در این نوشته به بررسی و نقد نظریه مولفه های ایمان گرایی کیرکگور پرداخته می شود گفته خواهد شد که ایمان گرایی کیرکگور مبتنی بر حفظ ایمان علی رغم عقل است. یعنی انسان می تواند بر ضد یک مدعا دلیل آفاقی و عینی داشته باشد و در عین حال به آن، ایمان داشته باشد. به نظر او ایمان آوردن یک امر اختیاری است.و دینداری باید مبتنی بر خطر و جهش ایمانی .در این نوشته به بررسی و نقد نظریه مولفه های ایمان گرایی کیرکگور پرداخته می شود گفته خواهد شد که ایمان گرایی کیرکگور مبتنی بر حفظ ایمان علی رغم عقل است. یعنی انسان می تواند بر ضد یک مدعا دلیل آفاقی و عینی داشته باشد و در عین حال به آن، ایمان داشته باشد. به نظر او ایمان آوردن یک امر اختیاری است.و دینداری باید مبتنی بر خطر و جهش ایمانی در این نوشته به بررسی و نقد نظریه مولفه های ایمان گرایی کیرکگور پرداخته می شود گفته خواهد شد که ایمان گرایی کیرکگور مبتنی بر حفظ ایمان علی رغم عقل است. یعنی انسان می تواند بر ضد یک مدعا دلیل آفاقی و عینی داشته باشد و در عین حال به آن، ایمان داشته باشد. به نظر او ایمان آوردن یک امر اختیاری است.و دینداری باید مبتنی بر خطر و جهش ایمانی

دوره ی قرون وسطی دوره ای است که الهیات و اخلاق مسیحی بر جهان غرب غالب شده است. مردمی که مسیحی هستند بر اساس اخلاق مسیحی نیز زندگی می کنند. بعد از ورود به قرن16 م و شروع فلسفه ی جدید با دکارت، ایجاد دوگانگی بین سوژه و ابژه و رشد علوم و تغییر سبک زندگی انسان این اندیشه جرقه زد که می توان پیرو دینی بود و مناسک آن را انجام داد بدون آن که به اخلاق آن دین هم پایبند بود. به عبارتی لزومی میان دین و اخلاق وجود ندارد و عدم پایبندی به اخلاق نقصی در دین ایجاد نمی کند. از آن پس شاخه ی جدیدی در فلسفه به نام فلسفه ی اخلاق ایجاد شد که باید ها و نباید ها را مستقل از عقاید دینی بررسی می کند. کی یرکگارد بعد از هگل دومین دانشجوی مهم شلینگ و از جمله ی کسانی بود که حیطه ی اخلاق را از ساحت دین جدا کرد. دلیل کی یرکگارد بر این جدایی و تمایز را میتوان نوعی تمایز زبانی دانست که نیچه هم بعدها آن را دوباره مطرح کرد. کی یرکگارد معتقد است که زبان اخلاق در واقع زبان فاهمه است که با مفاهیم کلی و مطلق و عقلانی سرو کار دارد. وقایع و گزاره ها در این ساحت قابل پیش بینی هستند و از یکدیگر استنتاج می شوند اما ساحتی نیز فراتر از ساحت فاهمه وجود دارد که ایمان دینی در این ساحت قرار می گیرد. زبان این ساحت با مفاهیم کلی سروکار ندارد. در این ساحت است که معجزه معنا می یابد. وی ایمان دینی را فراتر از اخلاق می داند. انسان دین دار در مواجه با ساحت ایمان دائما در شک و اضطراب است که آیا راه درست را می‌رود یا دچار توهم شده ‌است. گویا روی لبه‌ی تیغ است. بنابراین اضطراب دینی حالتی است که در آن، فرد موقعیتی را تجربه می‌کند که ایمان در مقابل اخلاق قرار می‌گیرد و فرد باید یکی از آن‌ها (بین ایمان و اخلاق) را انتخاب کند. در این موقعیت ساحت عقلانی و ساحت ایمان در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند. کی‌یرکگارد مصداق این اضطراب دینی را در داستان حضرت ابراهیم روایت می‌کند هرچند تلاش کی یر کگارد برای دفاع از دین و نقش بی بدیل آن در زندگی انسان در عصری که نگرش های ضد دینی و ادعای بی نیازی انسان به دین و آموزه های وحیانی حاکم بوده است، ستودنی است، در عین حال این دیدگاه مبتنی بر مبانی است که نمی توان به این سادگی آن ها را پذیرفت. یکی از مبانی این نظریه که مورد تأکید کی یرکگارد نیز است، تضاد عقل و ایمان است. به راستی اگر راه فهم دین، ایمان است و عقل را یارای ارزیابی اعتقادات و باورهای دینی گوناگون و متعارض نیست، در این صورت بر چه اساس می‌توان دین حق را تشخیص داد تا بدان ایمان آورد. آیا غیر از این است که در این صورت هیچ دینی به جهت برخورداری از باورهای نامعقول و عجیب و غریب استحقاق مذمت را نخواهد داشت.؟ و آیا غیر از این است که در این صورت راه را بر خرافه پرستی و یاوه سرایی گشودیم.؟

در کتاب حاضر، عقل و ایمان از دیدگاه سورن کرکگور، سقراط زمان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. مباحث این اثر در هفت فصل سامان یافته است. ابتدا در خصوص سورن کرکگور مباحثی مطرح شده است. در ادامه تقابل عقل‌گرایی و عقل‌ستیزی و اثبات خدا بررسی شده است. ایمان و معرفت در مواجهه با حقیقت، حقیقت آفاقی و انفسی، اضطراب و ترس آگاهی، دل‌زدگی، از اخلاق تا ایمان، انواع دینداری و ... از جمله مباحث دیگر این اثر است. در نهایت خلاصه نگاه کرکگور بررسی انتقادی و بازکاوی معنایی شده است.

نویسنده در این کتاب یک مقدمه‌ی خوش‌خوان و واضح از آرا و افکار کیرکگور ارائه می‌دهد تا زمینه را برای فهم اگزیستانسیالیسم فراهم کند. نوشته‌های کیرکگور گاه متناقض و گاه غامض‌اند؛ بنابراین تلاش کلر کارلایل در جای‌جای کتابش باز کردن گره‌های مفهومی برای خوانندگان بوده است. کتاب کیرکگور به واکاوی عمیق مضامین اصلی کار این فیلسوف بزرگ می‌پردازد: ایمان، آزادی فردی و اضطراب وجودی از جمله مهم‌ترین مفاهیمی هستند که شما با خواندن این کتاب با آن‌ها آشنا می‌شوید. یکی از نقاط قوت این کتاب تاکید مولف بر سیر زندگی کیرکگور است. کلر کارلایل زندگی و فلسفه‌ی کیرکگور را درهم پیچده و به‌هم آمیخته می‌بیند، در نتیجه، او سیر فلسفه‌ی این فیلسوف را به موازات وقایع مهم زندگی او مانند مرگ پدر و شکست عاطفی‌اش بیان می‌کند. برای خوانندگانی که در ابتدای راه فلسفه هستند، آشنایی اجمالی با کیرکگور می‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای برای خرید این کتاب باشد. اگر از فلسفه‌ی اگزیستانسیال و شخصیت‌های مهم آن چیزی نمی‌دانید، این کتاب شما را با پدر این نحله‌ی فلسفی آشنا می‌کند. این کتاب بسیار واضح و شفاف نوشته شده است و برای دانش‌جویان و دانش‌آموزانْ مقدمه‌ی مختصر و مفیدی فراهم می‌کند که از لایه‌های مختلف تفکر کیرکگور در ابعاد فلسفی، دینی و روانشناسی آن اطلاع پیدا کنند. فکر می‌کنم این کتاب در ردیف کتاب‌های خود کیرکگور قرار دارد و خواندنش برای درک نظریات این فیلسوف لازم است. (Jamie Turnbull, Philosophy in Review) کلر کارلایل یک کار شگفت‌انگیز انجام داده و آن این است که به خوانندگان کمک کرده که کیرکگور را بهتر بشناسند. او این کار را با در اختیار گذاشتن زندگینامه‌ای جالب توجه و توضیح فلسفه‌ی این فیلسوف در خلال وقایع مهم زندگی‌اش انجام داده است. حقایق خیره‌کننده‌ی بسیاری در کتاب درباره‌ی چارچوب فلسفی و دین‌شناسانه‌‌ی این فیلسوف وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی سیر گسترش نظریات کیرکگور است. (Alex Orenstein) کلر کارلایل در این مقدمه‌ی نسبتاً کوتاه و روشن و با معرفی اندیشه‌ی دینی فلسفی سورن کیرکگارد، خدمت ارزشمندی را به دانش‌جویان مقطع کارشناسی و همچنین افراد غیرمتخصص علاقه‌مند انجام داده است. (Sanford Lakoff)

سورن کی یرکگور در نقطه ای تعیین کننده در تاریخ فلسفه به نگاشتن مشغول شد. دانشجویان فلسفه او را نویسنده ای ضدروشنگری می دانستند؛ به این معنی که او به مشکلات ناشی از جهان بینی روشنگری واکنش نشان می داد. جنبش روشنگری در قرن های هفدهم و هجدهم در صدد آمیختن مفاهیم غالب از خدا، طبیعت، معرفت و انسان با یک جهان بینی یکپارچه بود. متفکران روشنگری بر عقل و استفاده از آن برای فهم و زندگی بهتر تأکید داشتند. کی یرکگور به جای تأکید بر معرفت بشری حاصل از عقل یا فلسفۀ عقلانی نظام مند، گفت انسان ها از اساس موجوداتی منطقی یا عقل گرا نیستند، بلکه موجوداتی دارای دغدغه، میل و احساسند که بر پایۀ طبیعتشان عمل می کنند و تصمیم می گیرند. این سخن را می توان عصارۀ اگزیستانسیالیسم انگاشت. با این که او عبارت اگزیستانسیالیسم را در نوشته هایش بسیار کم به کار برده است و در زمان او این عبارت معنای امروزی را نداشت، پدر اگزیستانسیالیسم نام گرفته است

نویسنده در این کتاب یک مقدمه‌ی خوش‌خوان و واضح از آرا و افکار کیرکگور ارائه می‌دهد تا زمینه را برای فهم اگزیستانسیالیسم فراهم کند. نوشته‌های کیرکگور گاه متناقض و گاه غامض‌اند؛ بنابراین تلاش کلر کارلایل در جای‌جای کتابش باز کردن گره‌های مفهومی برای خوانندگان بوده است. کتاب کیرکگور به واکاوی عمیق مضامین اصلی کار این فیلسوف بزرگ می‌پردازد: ایمان، آزادی فردی و اضطراب وجودی از جمله مهم‌ترین مفاهیمی هستند که شما با خواندن این کتاب با آن‌ها آشنا می‌شوید. یکی از نقاط قوت این کتاب تاکید مولف بر سیر زندگی کیرکگور است. کلر کارلایل زندگی و فلسفه‌ی کیرکگور را درهم پیچده و به‌هم آمیخته می‌بیند، در نتیجه، او سیر فلسفه‌ی این فیلسوف را به موازات وقایع مهم زندگی او مانند مرگ پدر و شکست عاطفی‌اش بیان می‌کند. برای خوانندگانی که در ابتدای راه فلسفه هستند، آشنایی اجمالی با کیرکگور می‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای برای خرید این کتاب باشد. اگر از فلسفه‌ی اگزیستانسیال و شخصیت‌های مهم آن چیزی نمی‌دانید، این کتاب شما را با پدر این نحله‌ی فلسفی آشنا می‌کند. این کتاب بسیار واضح و شفاف نوشته شده است و برای دانش‌جویان و دانش‌آموزانْ مقدمه‌ی مختصر و مفیدی فراهم می‌کند که از لایه‌های مختلف تفکر کیرکگور در ابعاد فلسفی، دینی و روانشناسی آن اطلاع پیدا کنند. فکر می‌کنم این کتاب در ردیف کتاب‌های خود کیرکگور قرار دارد و خواندنش برای درک نظریات این فیلسوف لازم است. (Jamie Turnbull, Philosophy in Review) کلر کارلایل یک کار شگفت‌انگیز انجام داده و آن این است که به خوانندگان کمک کرده که کیرکگور را بهتر بشناسند. او این کار را با در اختیار گذاشتن زندگینامه‌ای جالب توجه و توضیح فلسفه‌ی این فیلسوف در خلال وقایع مهم زندگی‌اش انجام داده است. حقایق خیره‌کننده‌ی بسیاری در کتاب درباره‌ی چارچوب فلسفی و دین‌شناسانه‌‌ی این فیلسوف وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی سیر گسترش نظریات کیرکگور است. (Alex Orenstein) کلر کارلایل در این مقدمه‌ی نسبتاً کوتاه و روشن و با معرفی اندیشه‌ی دینی فلسفی سورن کیرکگارد، خدمت ارزشمندی را به دانش‌جویان مقطع کارشناسی و همچنین افراد غیرمتخصص علاقه‌مند انجام داده است. (Sanford Lakoff)

کی‌یرکگور را یکی از منتقدان جدی هگل دانسته‌اند. اما بعضی مفسران معتقدند نقد کی‌یرکگور، بیش از اینکه متوجه خود هگل باشد، متوجه هگلیان دانمارک است. حتی هنگامی‌که نقد وی بر خود هگل است نیز تا مد زیادی نتوانسته نظام هگلی را به‌درستی نقد کند و خود را از بستر اندیشة هگل جدا کند و همچنان در فضای هگلی به نقد هگل می‌پردازد. در این مقاله ضمن تبیین این تفسیر، برخی از نقدهای کی‌یرکگور، مانند نقد او بر جایگاه فرد، عقل نظری و ضرورت تاریخی در فلسفة هگل را بررسی می‌کنیم تا مشخص گردد، صحت و سقم این تفسیرتا کجاست. همچنین نگاهی خواهیم داشت به بیان کی‌یرکگور دربارة ساحت پاردوکسیکال ایمان و مقایسة آن با تضاد هگلی، و به این نکته خواهیم پرداخت که در بیان این مفهوم، کی‌یرکگور تا چه اندازه تحت تأثیر هگل قرار دارد. هدف مقاله بررسی نقدهای کی‌یرکگور است، در عین حال، هرجا که لازم بوده به اندیشه‌های هگل نیز اشاره شده است.