جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در «پدیدارشناسیِ روح»، شواهدی دال بر این‌همانیِ مطلق و امر الهی وجود دارد. امر الهی در نزد هگل ذاتِ عقلانی دارد؛ بنابراین امر الهی بی‌کرانه، می‌بایست در موجودِ کران‌مند حضور یابد تا روح، خود را در جهان محقق سازد. این پویش و عزیمتِ روح در «دین طبیعی» و به موازاتِ آن در هنر نمادین پدیدار می‌شود. «پیکره‌های گیاهی» نخستین ریختِ تن‌یافتۀ امر الهی‌اند. این ریختِ بدوی ابتدا به صورت ستون­های ساده نشان داده می‌شود که کمترین «کار» بر روی آن‌ها انجام شده است. این ستون‌ها عمدتاً از ملحقات معماری هستند. پیکره‌های گیاهیِ مستقل به ندرت یافت می‌شوند، زیرا در این مرحله روح آزاد نیست و شناخت او از خویشتن در حدّ شناختِ گیاهان است. در «دین گیاهان» معصومیتی وجود دارد که با آغاز زیستِ جانوری و پیکار و پویشِ ناشی از آن، از دست می‌رود. با پایان دین طبیعی و هنر نمادین، پیکره‌های گیاهی به­صورتِ «رفع­شده» در ادیان و هنر ادوارِ بعدی تداوم می‌یابد. دین گیاهی، سرآغاز بیان امرِ الهیِ تن‌یافته در ادیان است.

پدیدارشناسی دانش تجربه آگاهی است. هگل نشانداد که تحقق دانش مطلق تنها از طریق روش دیالکتیک و منظر پدیدارشناسی امکان دارد. او بر خلاف متفکران روشنگری دین را جزو جدا نشدنی اندیشه بشری می دانست. در این ن.شتار برآنیم که به این سوال پاسخ دهیم که دین در نگاه پدیدارشناسانه هگل چه سرنوشتی پیدا می کند و چه جایگاهی در نظام دانش دارد؟ پاسخ اینست که دین یکی از مهم ترین موقف هایی است که مطلق در آن به ظهور می رسد. منزلگاه و ظهور مطلق در دین نه محسوس است و نه عقلی محض بلکه منزلی بینابینی است که هگل آن را (vorstellung) و یا انگار یا تمثل می‌نامد.

آشنایی با فیلسوفان مجموعه‌ای از زندگی‌نامه‌های فیلسوفان مشهـور است که بـرای گشـودن بـاب آشنـایی بـا اندیشـه‌ها و دیدگاه‌های آنان مدخـل مناسب و مغتنمی به‌نظر می‌رسد. در هر کتـاب گـذشتـه از ارائـه‌ی اطلاعـات زندگی‌نامـه‌ای، افـکـار هر فیلسوف در رابطه با تاریخ فلسفـه به‌طـور کلی و نیز در رابطه با جریان‌ها و تحولات فکری و اجتماعی و فرهنگی عصـر او بازگو می‌شود و بدون ورود به جزئیات نظریات و عقاید او، مهـم‌ترین نکته‌های آن‌ها بـا بـیـانـی سـاده و روشـن و در عین حال موثق و سنجـیـده بیان مـی‌شود. اساس کار در این کتـاب‌ها سادگی و اختصار بوده اسـت تـا جـوانـان و نـیـز هـمـه‌ی خـوانـنـدگان علاقه‌مندی که از پیش مطالعات فلسفی زیادی نداشته‌اند بتوانند به آسانـی از آن‌هـا بـهـره بگیرند و چه بسا همین صفحات اندک انگیزه‌ی پی‌جویی بیش‌تـر و دنبال کردن مطالعـه و پژوهـش در این زمینه شود.

هگل در کتاب پدیدارشناسی روح ساختار دیالکتیکی تاریخ آگاهی انسان اروپایی را به تصویر کشیده است. او در تمام گذارهای آگاهی به برآیند‌های مختلف، ضرورت و نسبتی دیالکتیکی تشخیص داده است و آن را در تمامی ساحات تاریخ و ساحات اندیشه در جریان‌های مختلف دنبال می‌کند. در فصل روح با دو جریان بسیار مهم در تاریخ اجتماعی یعنی انقلاب فرانسه و در تاریخ اندیشه یعنی فلسفه اخلاق کانت مواجهیم که در طی دو بخش به‌طور متوالی ظاهر می‌شوند و گویی که هگل نسبتی تنگاتنگ بین حکومت ترورِ روبسپیر و فلسفه اخلاق کانتی یافته است. جایی که آزادی انتزاعی روبسپیر در جهت ایجاد آزادی مطلق در تحقق اراده‌ی جزئیِ عام یافته خود، هرگونه نهاد یا جزئیتی را به‌عنوان عامل اخلال تحقق آزادی اراده‌ی خویش نابود می‌سازد و دوره‌ای از استبداد و وحشت آغاز می‌کند. گویی که چنین ادعای اراده عامی که تحمل هیچ جزئیت و مخالفی را ندارد به استبداد درونی قانون کلی اخلاق کانتی (که تحقق آن یگانه راه دستیابی به آزادی است) در جهت نابودیِ طبیعت، امیال، آداب‌ و رسوم و نهادهای عینی و غیره تبدیل می‌شود و وحشت و اضطراب به دلیل تناقضات بی‌پایان ایجاد می‌کند و فرد اخلاقی همچون فرد انقلابی با رفع همه‌جانبه عینیت، درون اراده انتزاعی خود اسیر می‌شود که این امر به اعتقاد هگل تبعات خطرناکی خواهد داشت.

آگورا: در سیزدهمین فصل از نشست‌ها ی انجمن فلسفی‌ آگورا، به سعادت: از دوران باستان تا امروز، در نگاه مکاتب فلسفی و فیلسوفان دورانهای گوناگون، در ادیان و مذاهب و نیز بازتاب ایده سعادت در ادبیات و هنر خواهیم پرداخت. رامین جهانبگلو: سعادت اغلب به عنوان غایت نهایی زندگی انسان مطرح شده است. از این نظر، سعادت والاترین غایت است که از اهداف کوچک زندگی‌ (مثل ثروت و مقام) جداست. با این حال، هنگامی که به سعادت می‌‌اندیشیم، آنچه که در ذهن ما بیدار می‌‌شود، این فکر است که باید به برآورده کردن خواست‌ها و نیازها اندیشید. ولی‌ در واقع، رضایت کامل خواسته‌ها و ارضاء امیال الزاماً به معنای رسیدن به سعادت و خوشبختی‌ نیست. پس سعادت را چگونه باید توصیف کرد؟ آیا سعادت یک ناکجاآباد است؟ یا اینکه سعادت همانطور که فلاسفه ی یونان فکر می‌‌کردند، در فضیلت و در جستجو ی نیکی‌ و زیبایی‌ است. برخی‌ از فلاسفه (مثل اپیکوری‌ها) سعادت را در لذت می‌‌دیدند و برخی‌ مثل (رواقیون) سعادت را در صلح با جهان و جهان‌وطنی بودن می‌‌دانستند. ولی‌ شوپنهاور فیلسوفی است که سعادتمندی را در نفی اراده معطوف به حیات می‌‌بیند، و برای نیچه سعادت معنا ندارد مگر از طریق اثبات زندگی،‌ همچون جشن و سرمستی. و البته از نگاه ادیان ابراهیمی، سعادت، زندگی‌ ِ بعد از مرگ و رستگاری است. ولی‌ در دنیایی چون جهان امروز که همه چیز از ارزشی نسبی‌ برخوردار است و همگان معنای خود را از دست داده‌اند، آیا هنوز هم بحث در مورد سعادت ممکن است؟ این پرسشی است که خواهیم کوشید در میان پرسش‌ها ی دیگر در فصل جدید آگورا به آن بپردازیم.