آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله «قرآن و معناى زندگى» معنا و هدف زندگى را در رابطه با فعالیت هاى جزئى و کلى زندگى توضیح مى دهد و با تأکید بر اهمیت معناى زندگى، نگاه کوتاه به خلاء معنایى در غرب مى اندازد و گذشته معنادارى و عوامل کنارگذارى معنا و آثار بى معنایى را در این دیار توضیح مى دهد. و در ادامه چهار دیدگاه و پیشنهاد براى حل مشکل بى معنایى روایت مى کند و سپس به توضیح دیدگاه قرآن پرداخته جایگاه فعلى آن را در زندگى مسلمانان در خور توجه مى داند. در این دیدگاه تمام هستى ـ به شمول انسان ـ نشانه هاى هدایت کننده به خداوند است تا انسان را به سوى خدا بکشاند و او را متقاعد کند که همسو با تمام ذرات هستى در برابر قانون خدا گردن نهد، این تواضع در قالب عبادت مطرح مى شود ـ که مصادیق و مراتب مختلف دارد ـ و سپس تمام زندگى انسان را پوشش مى دهد و روحیه بندگى در پرتو هستى شناسى و باور به معاد اوج فزاینده مى یابد. مقاله در پایان به نگاه قرآن به پیدایش بى معنایى در زندگى مى پردازد و بر این باور تأکید مى کند که هدف قرار دادن زندگى طبیعى انسان را به کام پستى مى کشاند که کارش درندگى و روزى اش تلخ کامى است.

يكی از مطالعات مهم و راهبردی در موضوعات دينی، شناخت روش ها و اسـلوب ديـن در طـرح موضوعات دينی است. اين مطالعه محققان را به لايه هايی از اغراض و مقاصـد گـزاره هـای دينی رهنمون می سازد كه در غيرآن حاصل نمی شود. شايد يكی از مهمتـرين ايـن موضـوعات، شـيوه بيان توحيد در قرآن است. تحقيـق پـيشرو، در صـدد بررسـی روش خـاص قـرآن در ارائـه ايـن موضوع است. رويكرد اصلی بحث، توجه به كشف روش با عنايت به سير ترتيب نـزول سـوره هـا می باشد. به نظر می رسد قرآن با محوريت توحيد پرستش، به مقوله خدا پرداختـه و بـا رويكـردی تربيتی مباحث توحيدی را پيگيری نموده است . هرچند توحيد افعالی به گستردگی در قرآن آمده است، اما در خدمت به بارنشاندن توحيد عبادت است . همچنين بحـث از ذات و صـفات الهـی بـه تناسب و يا در قالب لطايف واسرار آيات مورد توجه قرار گرفته است.

‫اين پژوهش در صدد تشريح و مقايسه ديدگاه استاد شهيد مرتضي مطهري و ايمانوئل کانت، فيلسوف آلماني، در باره تعريف انسان و کمال او در پنج فصل است. کانت فيلسوفي غربي و متأثر از انديشه‌هاي اومانيستي است؛ لذا انسان را موجودي آگاه، مختار، مقتدر و داراي ارزش ذاتي معرفي مي‌کند و به واسطه همين صفات، او را موجودي الهي و شريک مفهوم الوهيت، بلکه عين آن مي‌داند و مرز بين انسان و خدا را اعتباري ذکر مي‌کند. آنچه از نظر کانت بسيار اهميت دارد، اراده، آزادي، اختيار و مسئوليت‌پذيري است. به اعتقاد او اصالت انسان حکم مي‌کند که کاملاً به خويش متکي باشد و بيرون از خود هيچ قدرتي را نپذيرد. بنابراين، انسان به طور کامل آزاد است و هيچ چيزي نمي‌تواند او و خواسته‌هايش را محدود کند. البته کانت تلاش مي‌کند ارزش‌هاي اخلاقي را مطرح نمايد و وظيفه‌شناسي و تکليف بي‌قيد و شرط را جهت زندگي اجتماعي و اخلاقي حاکم سازد. اما در انديشه شهيد مطهري، انسان موجودي مخلوق خدا، برگزيده و جانشين او بر روي زمين است. در نظر ايشان، انسان شخصيتي آزاد و مستقل دارد؛ ولي از سوي ديگر، رسالت و مسئوليت دارد. در مقابل خدا مسئول است؛ مسئول خود و جهان پيرامون خود. انسان داراي کرامت و شرافت ذاتي است. انسان موجودي مختار است و طبق اراده خود عمل مي‌کند؛ ولي خداوند قوانين و دستوراتي براي او معين کرده است. بنابر اين، در زمينه قانون‌گذاري مستقل نيست و براي يافتن راه سعادت و نيکبختي نيازمند موجود برتر و آگاه‌تري است. کانت بين سعادت و کمال تفکيک قائل شده است. از نظر او کمال مطلقي که انسان در پي آن است، در دنيا دست يافتني نيست و تنها کاري که او مي‌تواند انجام دهد، طي مراحل مقدماتي مسير کمال است. بنابر اين، طبق نظر او هيچ انسان کاملي روي زمين وجود ندارد. از ديدگاه استاد مطهري کمال انسان در تعادل و توازن اوست؛ يعني انسان زماني کامل است که تمام استعدادهايش را به طور متوازن همراه هم رشد دهد. انسان کامل از نظر او انساني است که از نظر روحي سالم باشد و همه ارزش‌هاي انساني به طور هماهنگ در او رشد نمايد. ايشان نه تنها رسيدن به کمال را ممکن مي‌داند، بلکه انسان‌هايي را نيز به عنوان الگو معرفي مي‌کند.

مساله‌ی شر یکی از مسائل فلسفی است که به صورت‌های گوناگون فکر و روان آدمی را آزرده است و از دیرباز بین انسان‌ها وجود داشته است و پیشینه‌ی این مساله به آیین هندو، بودایی و مانوی در ایران باستان برمی‌گردد. در میان مسیحیان هم این مساله رواج داشته است که هرکدام برای پاسخگویی به این چالش، راه‌حل‌هایی را ارائه کرده‌اند. در آیین مانوی به راه حل در اعتقاد به دو خدایی، خدای خیر که اهورامزدا و خدای شر که اهریمن است روی آورده‌اند. در دین اسلام هم این موضوع از ابتدا وجود داشته است و برای این مساله راه‌حل‌های مختلفی ارائه کرده‌اند. این مساله‌ی شر در دو سده‌ی اخیر تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین مباحث کلام جدید و فلسفه‌ی دین شده و از این رو بر اهمیت و حساسیت بحث در میان موافقان و مخالفان اندیشه‌های دینی افزوده است.مخالفان اندشه‌های دینی با مطرح کردن این شبهه دو هدف را دنبال می‌کنند: الف) تقیید و تحدید یکی از صفات سه‌گانه‌ی خدا، (علم، قدرت و خیرخواهی) و بدین وسیله اعلام می‌کنند که خدای ادیان آسمانی یا عالم مطلق و یا قادر مطلق نیست و یا اینکه خیر محض نمی‌تواند باشد. ب) اثبات ناسازگاری وجود شر با اصل وجود خدا؛ به این بیان که وجود شر با وجود خدایی که متألهان می‌پرستند، ناسازگار و متناقض است. یا باید خدایی باشد یا جهانی خالی از شر، و یا اگر در جهان شری هست- که هست- خود دلیلی بر عدم وجود خداست. شبهه‌ی نخست در پی تقیید صفات خداست که متالهان از قرون متمادی بر آن اصرار می‌وزند و برای اثبات بی‌کرانی صفات خدا نیز پاسخ‌هایی را ارائه کرده‌اند. شبهه‌ دیگر مربوط به دو سه سده‌ی اخیر می‌گردد که از طرف فلاسفه‌ی ملحد مانند جی. ال. مکی و مک کلوسکی مطرح گشته است. نکته شگفت در طرح این شبهه این است که اقامه‌ی برهان و دلیل به ظاهر عقلی برای اثبات عدم وجود خداست. منکران وجود خدا آنچه تاکنون در حوزه‌ی فلسفه‌ی دین بر آن تاکید می‌کردند جرح و نقد براهین فلسفی اثبات خدا بود و به هیچ وجه نمی‌توانستند ادعای طرح دلیل منطقی برای اثبات مدعایشان( نفی خدا) بکنند و به نوعی در مسیر تحیر و تردید گام بر‌می‌داشتند. در این‌جا می‌توان به بزرگترین فیلسوف و منتقد عالم غرب یعنی دیوید هیوم (1711-1776. م) اشاره کرد. از کهن ترین متون دینی در این زمینه، ماجرای ایوب در عهد عتیق است. که پس از آن همه درد و رنج و بیماری و گرفتاری که بر وی عارض شده بود تسلیم به رضای الهی گردید. ایوب دریافت که حکمت خداوندی ورای قدرت فهم آدمی است و چون و چرا کردن در خصوص آنچه برای آدمی شر است ولی در نزد خداوند بی‌گمان خیر و حکیمانه است، کاملا بی مورد است. در قرآن کریم از زبان خود ایوب بیان شده که مسبب بلاها و مصیبت‌های وارده بر وی، چیزی جز شیطان نیست. داستان چند آیه‌ای ایوب در قرآن با ستایش و مدح ایوب پایان می‌یابد. «انا وجدناه صابرا نعم العبد انه اواب». (ص: 44) ما او را شکیبا یافتیم په نیکو بنده‌ای! به راستی او توبه‌کار بود. بنابراین وجود شرور و کاستی‌ها در عالم طبیعت، ذهن آدمی را به تفکر در مسأله‌ی شرور وا‌می‌دارد و زمینه‌ی پیدایش سوالات و شبهاتی را درباره‌ی آفریننده‌ی آن پدید می‌آورد. درواقع شرور به وضعیت‌هایی اطلاق می‌شود که بشرن آنها را برای خود ناخوشایند می‌شمارد. اموری چون بلایای طبیعی‌ای مانند سیل، زلزله، آتش‌فشان، قحطی، معلولیت‌های جسمی و ذهنی، درد و رنج ناشی از بیماری‌ها، اختلالات روانی و شخصیتی، رذایل اخلاقی مانندکینه، ظلم، حسد، قتل و بسیاری اموری دیگر که بشر در پیرامون جهان کنونی با آن مواجه می‌شود.

مطالعه شیوه های رفتار و تعامل پیامبر اعظم (ص) به عنوان برجسته ترین فرستاده الهی با گروه های مختلف مردم، از جمله نیازهای روزگار به شمار می رود. شناخت این شیوه ها می تواند راه های نفوذ در دل های مخاطبان تبلیغ و ترویج دینی را در عصر حاضر به ما بنمایاند. از میان طیف مخاطبان پیامبر اسلام، مهم ترین گروه ها مشرکان (شامل بت پرستان، ستاره پرستان و سایر پرستندگان خدایان متعدد) و اهل کتاب (شامل یهود، نصارا، صابئان و مجوس) بوده اند. حکمت و درایت نبوی ایجاب می کند که پیامبر (ص) با توجه به شناخت کافی که از مخاطبان خود دارد، برای هر گروه از مخاطبان به فراخور شرایط فکری ، روحی و اجتماعی، روش های مناسب و مؤثر و مستقلی را به کار گیرد تا فرآیند اقناع و اثرگذاری معنوی به خوبی به انجام رسد. در این مقاله مهم ترین روش های تبلیغی پیامبر(ص) در مواجهه با مشرکان (از جمله نرم خویی در برخورد و معاشرت، یادآوری نعمت ها، مقایسه بت ها با الله، ارسال نامه های دعوت به پادشاهان، حضور در میان قبایل و اعزام چهره های شاخص) و اهل کتاب (از جمله پاسخ به شبهه ها، تصدیق رسالت های پیشین، دعوت به مشترکات و عقد پیمان صلح و همزیستی) به اختصار بیان شده است.

همگرایی و تقریب مذاهب اسلامی امری ناگزیر و موضوعی است که نه از سر مصلحت؛ بلکه به عنوان یک ضرورت باید به آن نگریست و در جهت تحقق آن تلاش نمود. بی شک یکی از راههای تقویت و پشتیبانی فکری این ایده، معرفی عالمان و پیشگامانی است که در اصلاح امت اسلامی کوششهای فراوانی نموده اند. از میان این مصلحان و اندیشمندان که نقش بسزایی در تقریب مذاهب اسلامی و دعوت مردم به وحدت و بیداری اسلامی ایفا کرده اند و سعی بر تطبیق تعالیم با رویدادهای جامعه داشته و بر این باور بوده اند که تعالیم اسلام، در هر دوره و زمانی پاسخگوی نیازها و رخدادهای نوظهور بوده، می توان از شیخ محمد عبده نام برد، که در این نوشتار به معرفی ایشان می پردازیم.

کتاب "حداثة عند كانط في رحاب آراء الشيخ مرتضى مطهري" ترجمه کتاب "دوران نقادی: تحلیل کانت از مدرنیته و نقد آن از دیدگاه مرتضی مطهری" می باشد که توسط استاد "علي أكبر أحمدي" به رشته تحریر درآمده است موضوع کتاب حاضر، بررسی دیدگاه‌های «ایمانوئل کانت» (1724 - 1804) دربارة دوران نو و نقد آن توسط «مرتضی مطهری»، فیلسوف و اسلام شناس معاصر است. دوران نو، در نتیجة مجموعه رخدادهای فکری و اجتماعی در بین سده‌های پانزدهم تا هفدهم میلادی و شکل‌گیری جنبش روشنگری در قرن هجدهم به وقوع پیوست. فیلسوفان و جامعه شناسان و متفکران بسیاری در این حوزه قلم زده و نظریه پردازی کرده‌اند. نگارنده در این اثر نگاهی ویژه به تحلیل‌ها و نقدهای شهید مطهری دربارة آرای کانت داشته است. شهید مطهری با تکیه بر مبانی فلسفی و دینی خاص، مدرنیتة کانت را مورد ارزیابی قرارداده است. این کتاب در دو بخش تحلیل مدرنیته از دیدگاه کانت و نقد مدرنیته کانتی از دیدگاه مرتضی مطهری به قلم دکتر علی اکبر احمدی نوشته شده است. مولف در پیشگفتار کتاب تصریح کرده است که مطهری، کانت را در کنار اشاعره می نشاند و آراء او را وفق مبانی اشعریت تحلیل و تفسیر می کند. از نظر مطهری گوهر تفکر اشعری جدایی تعقل از تدین و در معنایی وسیع تر جداسازی انسان از خداست. مطهری در فلسفه کانت صورت جدیدی از اشعریت می بیند و اگر چه اشعریت جدید نمی تواند در آثار و نتایج متفاوت با اشعریتی باشد که در گذشته متصور بود.