مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این درس-گفتگو چه می‌گذرد؟ معمولا برای همه ما پرسش هایی از ین قبیل به وجود آمده است: «آیا این حکم دینی غیر عقلانی نیست؟ آیا این حکم شرعی با عقل سلیم موافق است؟ آیا اسلام حقوق بشر را می پذیرد؟ آیا همه انسان ها در اسلام مساوی هستند؟ آیا حقوق اقلیت های دینی در اسلام رعایت شده است؟ آیا مجازات های اسلامی خشونت آمیز نیستند؟ آیا زن ها و مردها در اسلام حقوق برابری دارند؟ و ...» اینها برخی سوالاتی است که گاه و بی گاه در ذهن ما پر رنگ شده اند و احتمالا به آنها اندیشیده ایم و شاید هم کمی درباره­شان مطالعه کرده باشیم. اما اگر بخواهیم همه این موضوعات را ذیل عنوان واحدی قرار دهیم می توان آن را «نسبت دین و اخلاق» نامید. متفکرانی که در این حوزه صاحبنظر هستند تلاش می کنند پاسخ هایی به این سوالات ارائه دهند، البته از راههای مختلف: برخی معتقدند ایرادات اخلاقی عیانی در برخی احکام شرعی و دینی که توسط علمای دین اعلام می شود وجود دارد که نشان دهنده ایرادی در استنباط این احکام است. پس با توجه به اینکه قطعا خداوند دستور به امر غیر اخلاقی و غیر انسانی نمی دهد باید این احکام را نقادی کرد و احکام اخلاقی ای جانشین آنها نمود. در مقابل برخی معتقدند گرایش ما درباره غیر انسانی بودن برخی احکام و اعتقادات اسلامی ناشی از گمان ها و احتمالات کم ارزشی است که هیچ گاه توان خدشه وارد کردن به ایمان و اعتقاد راسخ ما به صحت روایات و آیات اسلامی ندارد و در خصوص سوالاتی که این احکام صریح اسلامی برآمد از آیات و روایات را به چالش می طلبد باید به دنبال حکمتی بود که این احکام در پرتو آن حکیمانه می گردند، نه در پی تغییر حکم. در هر صورت با این نظرات و نظرات دیگری که در این حوزه وجود دارد طیف بزرگی از دیدگاه ها پدید می آید که تلاش می کنند پاسخی برای سولات یاد شده فراهم کنند. در یک دیدگاه کلان تر این دیدگاه ها در باب «نسبت دین و اخلاق» مبتنی بر یک «فلسفه دین» و «فلسفه اخلاق» است که به صورت کاملا ویژه ای دیدگاه ما درباره دین را معین می کنند و تفسیر ما از دین را با خود متناسب می سازند. بنابراین می توان گفت تامل در چنین موضوعی علاوه بر تعیین تکلیف بسیاری از پرسش های ما، سازنده ابعاد وسیعی از دیدگاه ما درباره دینی و چیستی و قلمرو آن است. ما در این درس-گفتگو به همراه دو نفر از اساتید که تا حدی نماینده دو دیدگاه یاد شده هستند، به این موضوع خواهیم پرداخت.

درسگفتار فوق در خصوص اخلاق دینی، اخلاق سکولار، نسبت دین و اخلاق، معتزله، اشاعره به بحث پرداخته است.

مصطفي ملكيان، در سخنراني خود در موسسه سروش مولانا كه پنجشنبه دوم آذرماه 96 انجام شد، به موضوع «دگرگونی برای مانایی» پرداخته است. ملكيان در مقدمه و طرح بحث خود دگرگوني براي مانايي را اصلي ثابت در طبيعت قلمداد کرد. اين پژوهشگر حوزه فلسفه و روان شناسي سپس بحث خود را به انواع صناعات بشري معطوف كرد و در نهايت به اين موضوع پرداخت كه نهادهاي فرهنگي و اجتماعي چگونه تغيير مي كنند و دامنه تغييرات بايد تا چه ميزان باشد كه به اصل آنها لطمه وارد نشود.