مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده در این کتاب بر آن است تا درباره‌ی موضع واقع‌‌گرایی اخلاقی با استناد به آرا و دیدگاه‌هایی بحث و گفت‌وگو کند. وی می‌گوید: "عمده‌ترین نظرات و دیدگاه‌های مطرح شده در این بحث، ذیل دو عنوان کلی و دو طیف فوق‌العاده مشهور واقع‌گرایی و غیر واقع‌گرایی قرار می‌گیرند. بحث از واقع‌گرایی و غیر واقع‌گرایی در حوزه‌ی اخلاق و این که آیا حقایق اخلاقی وجودی مستقل در این عالم دارند یا خیر که در حوزه کهن‌ترین مباحث فلسفی ریشه دارد؛ ولی با فراز و نشیب‌های فراوانی مواجه بوده و اندیشمندان، رویکردهای مختلفی در این بحث انتخاب کرده‌اند؛ و با این انتخاب واقع‌گرا و یا غیر واقع‌گرا شده‌اند. گروهی از فیلسوفان و متفکران در این عرصه، وجود حقایق اخلاقی (هم چون خیر و خوبی) را در زمره مثل تلقی می‌کردند، عده‌ای این امور را صرف امر و نهی الهی بر شمردند، بعضی این حقایق را جزء لاینفک طبیعت و عالم محسوب می‌داشتند و برخی نیز امر گوینده و حاکم به خوب و خیر بودن شیء و کار خوب، و حتی دسته‌ای احکام حاوی بیان این امور را صرف ابراز احساسات و یا توصیه گوینده و حاکم حکم اخلاقی به دیگر اشخاص قلمداد می‌نمودند از دیگر سو همان گونه که اشاره کردیم؛ سخن از معرفت اخلاقی و نیز انگیزه‌ اخلاقی تابعی از بحث واقع‌گرایی اخلاقی و مباحث هستی شناسی اخلاق است که به نوبه‌ی خود دیدگاه‌های مختلف و متنوعی را درمغال آورده است. تمام این مباحث نظرها در واید بود و نبود حقایق اخلاقی و به تبع آن معرفت و آگاهی انسان از آن حقایق را می‌توان در ذیل این مباحث واقع‌گرایی اخلاقی قرار داد.

روانشناسي اخلاق، نظريه‌هاي متعددي پيرامون رشد اخلاقي مطرح کرده است. هر کدام از اين نظريه‌ها به تبيين و بررسي عوامل مؤثر بر رشد اخلاقي پرداخته‌اند. متن اصلي کتاب "راهنماي روانشناسي اخلاق" شامل مطالب و شواهدي ارزنده و حاصل تلاش‌هاي گسترده محققان و روانشناسان معاصر اخلاق است. فصول کتاب شامل موضوعات اساسي روانشناسي اخلاق از جمله استدلال اخلاقي، هيجان اخلاقي، انگيزش اخلاقي و ... است. کتاب حاضر ترجمه فصل چهارم متن اصلي است و به شرح مفهوم هيجانات اخلاقي و نقش آن‌ها در روانشناسي اخلاق پرداخته است.

کتاب حاضر، به شناخت فلسفه‌های مختلف با بررسی زندگی و آراء فیلسوفان و همچنین مکاتب فلسفی پرداخته است. آنچه در فصول این کتاب آمده، سعی دارد چند بعد را زیرپوشش قرار دهد که عبارت‌اند از هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، ارزش‌شناسی، زیبایی‌شناسی، و فلسفة سیاسی. نگارنده در بخش دوم کتاب به مکاتبی می‌پردازد که درحالی‌که از وجوه علمی و فلسفی برخوردارند، وجه ایدئولوژیکی آن‌ها بیشتر چیره است. در فصل آخر نیز بررسی کوتاهی از اسلام مورد نظر بوده است.

نگارنده در کتاب حاضر به دسته‌بندی و بررسی مکاتب و نظریات اخلاقی، اعم از مکاتب غیر واقع‌گرا، واقع‌گرای طبیعی و مکاتب واقع‌گرای مابعدالطبیعی پرداخته است. در هر فصل به تاریخچه‌ی پیدایش مکتب اخلاقی، اصول و مبانی آن با توضیح مفاهیم مورد پذیرش صاحب‌نظران آن مکتب اشاراتی شده و در نهایت با نمایش مختصات کلی، آن مکتب نقد و بررسی شده و طی آن ابعاد، نقاط قوت و ضعف آن بیان شده از جلمه به بررسی و نقد مکاتبی چون احساس‌گرایی، توصیه‌گرایی، جامعه‌گرایی، قرارگرایی، لذت‌گرایی، سودگرایی، و نظایر آن اشاره شده است نگارنده پس از آن نظریه‌ی اخلاقی اسلام را با اشاره به جایگاه عقل، تجربه و وحی در حکم اخلاقی مطرح ساخته، هم‌چنین از معیار ارزش‌گذاری افعال اخلاقی، نقش اختیار و انتخاب آگاهانه و ارزش اخلاقی، اصالت روح و مراتب طولی و عرضی آن، و نقش نیت در تکامل نفس یاد کرده است. وی در پایان نیز مطالبی درباره‌ی عناصر اصلی نظریه‌ی اخلاقی، اسلام، معنای قرب به منزله‌ی کمال نهایی انسان و ویژگی‌های نظام اخلاقی اسلام بیان نموده است.

معرفی و نقد «مکاتب نسبی‌گرا» در بعد اخلاق و طرح دیدگاه اندیشمندان اسلامی درباره آن‌ها موضوع این نوشتار می‌باشد. نگارنده ابتدا شاخص مکاتب فکری و فلسفی که به نسبی‌گرایی اخلاقی می‌گرود را با توجه به سیر تاریخی آن‌ها از زمان یونان باستان تا عصر روشنگری و سپس روشنفکری معاصر مورد پژوهش داده است. روش او بدین گونه است که ابتدا هر مکتب را به صورت تفصیلی از بعد معرفت‌شناسی و هستی شناسی تحزیه و تحلیل نموده و با نقد و داوری آن‌ها از دو منظر عقلی و نقلی به پایان می‌رساند. در ادامه پس از طرح نظریات خود به جمع‌بندی نهایی پرداخته، و در پایان هر فصل تلاش شده است، نگاهی به نظریات اندیشمندان مسلمان درباره هر مکتب اخلاقی داشته باشد، با این هدف که تایید و پذیرش آن‌ها، توسط آموزه‌های اسلامی را به نحو موجبه جزئیه به اثبات برساند. وی در نهایت به این نتیجه می‌رسد که نگاه تک‌بعدی به انسان و نادیده انگاشتن حقایق قدسی و الهی، راه را برای بی‌ثباتی و نسبی‌گرایی اخلاقی فراهم نموده است.

کتاب، حاوی مطالب مختصری است در باب فلسفه اخلاق و "نظریه مختار "که با استناد به آرای اندیشمندان اسلامی تدوین شده است .نگارنده ابتدا مفاهیم مرتبط با اخلاق را تعریف کرده، سپس مباحث تحلیلی در فلسفه اخلاق را شامل "معیار حسن "و "قبح اخلاقی"، "نسبیت اخلاق"، "ارزش اخلاق "و "مسئولیت"، جمع آورده است .در ادامه، اصول موضوعه در اخلاق اسلامی (انسان کامل، مقام انسان در اسلام) تشریح شده است .

موضوع کتاب حاضر اخلاق‌شناسی و توضیح اصطلاحات و تعبیرات در این حوزه و دربرگیرندة اطلاعاتی در زمینة اخلاق‌شناسی، فلسفة اخلاق و فرااخلاق است. در این کتاب پژوهشی نحوة شکل‌گیری مفهوم‌های اخلاقی به دقت تحلیل‌شده و نویسنده کوشیده است جایگاه عقل را در مفهوم‌های اخلاقی شرح دهد و در همین راستا استدلال‌هایی علیه غیرعقلانی دانستن اخلاق ارائه دهد. همچنین نظریه‌ای دربارة شکل‌گیری مفهوم‌های اخلاقی عرضه کرده است. مفاهیم کتاب نمونه‌ای از تحلیل فلسفی زبان است که مفهوم‌های اصلی اخلاق و ارزش‌های آن را تبیین می‌کند.