مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده ابتدا از دیدگاه برخی مکاتب، انواع صفات انسان، گرایش‌ها، افعال و اندیشه‌های مربوط به اعمال انسانی را بررسی می‌کند ;سپس با استناد به آیات قرآن، احادیث و روایات معصومین(ع) مقوله شایسته‌ها و ناشایسته‌ها را در موارد مذکور مطرح می‌سازد و طریقه اکتساب جنبه‌های خوب و اجتناب از جنبه‌های بد را از دیدگاه مکتب اسلام تشریح می‌کند .

در کتاب حاضر سعي شده است نقاط قوت و ضعف نظريه توصيه گرايي «هير» با ترجمه بخش‌هايي از آثار او و فيلسوفان ديگر اخلاق بررسي شود، بنابراين مکتب اخلاقي توصيه گرايي «هير» به‌طور کامل و با توجه به برخي از آثار او موردبررسي، تحليل و ارزيابي و نقد قرار گرفته تا زمينه انجام مطالعات تطبيقي ميان اين مکتب و ساير مکاتب اخلاقي، ازجمله نظام اخلاقي متفکران مسلمان فراهم شود.

در این نوشتار ابتدا تعریفی از اخلاق و جایگاه «فلسفه اخلاق» ارایه شده و سپس موضوع علم اخلاق و انواع پژوهش‌های اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده آنگاه اهمیت مسایل فلسفه اخلاق مورد بحث قرار گرفته و اقسام مفاهیم اخلاقی اعم از مفاهیم ماهوی، منطقی و فلسفی و موضوع جملات اخلاقی و نظریه‌هایی درباره تعریف مفاهیم اخلاقی ذکر نموده است. در ادامه بایدها و نبایدهای اخلاقی و مفهوم وجوب در اخلاق را مورد بحث قرار داده و تفاوت باید اخلاقی و باید حقوقی و منشأ پیدایش مفاهیم اخلاقی را بیان نموده است. مفهوم خوب و بد اخلاقی، حقیقت جملات و گزاره‌های اخلاقی، بررسی دیدگاه‌ها و نظریه‌های مختلف در مورد خوب و بد اخلاقی، مفهوم ارزش اخلاقی، مسوولیت اخلاقی، نظریه نسبیت اخلاقی و انواع آن، رابطه دین و اخلاق و نظریه‌های مختلف در این زمینه و تحلیلی از وابستگی اخلاق به دین و نقد دیدگاه‌های سکولاریستی در این زمینه از دیگر مندرجات این نوشتار است.

مباحث فلسفة اخلاق در یونان باستان در ذیل موضوعاتی چون خیر و فضیلت مورد توجه بوده است. در دورة میانی تاریخ فلسفه، یعنی در دورة فرهنگ و تمدن اسلامی، زمینه‌ها و بسترهای بالقوه یا بالفعل مباحث بنیادی و ریشه‌ای در اخلاق را می‌توان مشاهده کرد. نخستین منبع حوزة بحث از مباحث نظری اخلاق، به کلام اختصاص دارد و جرقه‌های آغازین مباحث فلسفة اخلاق را می‌توان در نزد متکلمان ملاحظه کرد. در حوزة فلسفه نیز، در مبحث عقل‌ عملی می‌توان شاهد نظریاتی دربارة فلسفة اخلاق بود. متفکرین بسیاری دربارة فلسفة اخلاق، نظریاتی را ارائه داده‌اند. اما در دوران معاصر ایران، نخستین آرای فلسفی جدید دربارة فلسفة اخلاق را باید در آثار تقی ارانی و محمدعلی فروغی جست‌وجو کرد. کتاب حاضر دربارة اندیشه‌های‌ فلسفی برخی از متفکران معاصر ایران هم‌چون علامه محمدحسین طباطبایی، محمدتقی جعفری، عبدالکریم سروش، مهدی حائری یزدی، مرتضی مطهری، مصباح یزدی، رضاداوری اردکانی، عبدالله جوادی آملی و... دربارة مباحث فلسفة اخلاق است. کتاب با مقدمه‌ای کلی بر فلسفة اخلاق در یونان به عنوان خاستگاه چنین مباحثی آغاز شده است. همچنین از آنجا که بخشی از موج جدید فلسفة اخلاق در ایران مربوط به ورود مارکسیسم در ایران است. نگارنده فلسفة اخلاق مارکسیستی از نوع ایرانی و برخی در آثار در این حوزه را نیز، نقد و بررسی کرده است.

فلسفۀ اخلاق شامل مباحث اخلاق هنجاری و فراخلاق است. اخلاق هنجاری، خوبی و بدی، درستی و نادرستی، و بایستگی و نبایستگی افعال اختیاری انسان را بررسی نموده و دربارۀ آن قضاوت اخلاقی می‌کند؛ ولی فرااخلاق، گزاره‌های اخلاقی را از نظر معناشناسی، معرفت‌شناسی، منطق و هستی‌شناسی بررسی می‌کند. کتاب حاضر حاوی مقالاتی دربارۀ اخلاق هنجاری، کاربردی و فرااخلاق است. برخی مقالات عبارت‌اند از: "خدا و شالودۀ اخلاق/ کای نیلسن"، "چگونه "باید" از "هست" استنتاج می‌شود؟/ جان آر. سرل"، "شهودگرایی/ دیوید مک ناوتون"، "کم‌مایگی اصل تصمیم‌پذیری/ دان لاک" و "دلیلی بر خطا بودن سقط جنین/ دان مارکی".