مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه مباحثی است با محوریت اخلاق و فلسفه اخلاق اسلامی و در واقع تلاشی است برای پاسخگویی به یکسری سوالات بنیادین از منظر اخلاق نظری. در ابتدا تعریف اخلاق آمده و موضوع و اهمیت و ضرورت آن بررسی شده است. نویسنده آنگاه فواید نه‎گانه اخلاق که شامل موضوعاتی چون: منشا، محبت، عامل جذب فیوضات کامل شدن ایمان و زیاد شدن روزی است را بر می‎شمرد و منابع سه گانه اخلاق، که فطرت، عقل و شریعت است را توضیح می‎دهد. پنج مکتب اخلاقی سودانگاری، لذت‎گرایی، وجدان، اصالت جامعه و الاهیون در ادامه بحث بررسی شده‎اند. پس از نوشتاری در باب کرامت اخلاقی و امکان تربیت اخلاقی، رابطه دین و اخلاق از چهار منظر تباین، تنافر، اتحاد و تعامل مطرح شده است. در عین حال رابطه اخلاق با ایمان و آزادی نیز واکاوی گردیده است. دو فصل پایانی به عوامل موثر در پرورش‎های اخلاقی و ویژگی‎های نظام اخلاقی اسلام، اختصاص یافته است.

مولف نخست از فلسفه اخلاق و ارتباط آن با دین سخن به میان آورده است، سپس مسائلی را در ارتباط با موضوعاتی چون مفاهیمی اخلاقی، منشات و پیدایش حکم اخلاقی، الزام حکم اخلاقی و ماهیت احکام اخلاقی مطرح نموده آن گاه به هر یک از این مسائل پاسخ داده است .وی در پایان تعدادی از مکاتب اخلاقی را بررسی و ارزیابی نموده است .

نوشتار حاضر در سه فصل در بر گیرنده تحلیلی است براساس روان شناسی اخلاقی در اسلام همراه با 110سوال اعتقادی، مذهبی برای سیر و سلوک با تکیه بر احادیث، آیات قرآنی و روایات .موضوعات کتاب با عناوینی از این دست تدوین یافته است :نیم نگاهی به ابعاد شخصیت انسان و خودشناسی در ادبیات و عرفان اسلامی، دعا، حقیقت و شرایط اجابت، برترین نعمت‌ها، خلقت انسان از منظر عشق و محبت، تازیانه سلوک، کلید موفقیت، شرایط خاص توبه، موجبات غفلت، اختیار و فلسفه نبوت و یاد مرگ .

نظام اخلاقي ارسطو بر محور سعادت سامان يافته است. وي انسان سعادتمند را انسان فضيلت‌مند مي‌داند. اعتدال اخلاقي ويژگي عمده اخلاق اوست که با اصل عقلاني تعيين مي‌شود. تحليل وي از فضيلت چنان تأثيري شگرف داشته که نمود آن را امروزه مي‌توان در نظريه اخلاقي موسوم به اخلاق فضيلت‌مدار يافت. در کتاب حاضر مباني اخلاق در انديشه و ديدگاه ارسطو مورد بررسي قرار گرفته است.

اخلاق به طور ساده و خلاصه شامل شناخت صحيح از ناصحيح و آنگاه انجام صحيح و ترک ناصحيح است. بحث اخلاق در علوم انساني، فلسفي، روانشناسي و مديريتي از اهميت ويژه اي برخوردار است. به دليل ارتباط تنگاتنگي که ميان عوامل اثر گذار بر رفتار و عملکرد اخلاقي پيامدهاي اخلاقي وجود دارد در کتاب حاضر سعي شده با در نظر گرفتن مباحث فقهي، و اصولي که به علم اخلاق هست، بيشتر به جنبه‌هاي مديريتي موضوع پرداخته شود.

نوشتار حاضر به بررسی مهم‌ترین مکتب‌های((اخلاق هنجاری)) اختصاص دارد .مولف برای این منظور نخست به دو نظریه((غایت انگارانه)) و ((وظیفه گروانه)) اشاره می‌کند ; سپس شاخه‌های هر یک از این دو دسته را برمی‌شمارد و در پی آن اندیشمندان اخلاقی هر شاخه مانند سقراط، افلاطون، ارسطو، روسو، نیچه، اسپنسر و دیگران را معرفی می‌کند .وی از این طریق بر آن است به مخاطب نشان دهد که چگونه نقاط قوت و ضعف مکتب‌ها را براساس بهترین دیدگاه و نظریه ارزیابی کند .

بررسی‏ها و تأملات کوتاهی است در تبیین رابطه فلسفه و اخلاق و مبانی نظری اخلاقیات مسیحی. نویسنده با استدلالهای روشنی نشان می‏دهد که نه تنها اخلاق دینی امکان‏پذیر بلکه قابل دفاع هم هست. همچنین نشان می‏دهد که باید متوجه تطور معانی الفاظ و اصطلاحات متعارف اخلاق بود تا اشتراک لفظی باعث فهم‏های متعارض نشود. برای تبیین این نکته به دیدگاه ارسطو و توماس آکوینی در تعریف سعادت اشاره کرده و مشخص نموده که این دو تنها در لفظ سعادت با یکدیگر اشتراک دارند و مرادشان از این لفظ متفاوت است.

در کتاب حاضر، مباحثي در خصوص اخلاق ارسطويي مطرح شده است. ابتدا شرح زندگي و آثار ارسطو آورده شده است. سپس در بخش اول «مباني فلسفي اخلاق ارسطويي» در دو فصل تحت عناوين انسان‌شناسي و خداشناسي مورد بررسي قرار گرفته است. در بخش دوم «مبادي تصوري و تصديقي ارسطو در اخلاق» واکاوي شده است. خير، سعادت، فضيلت و سعادت عقلاني از جمله مباحثي است که در بخش دوم مطرح شده است. در پيوست کتاب نيز به برخي انتقادات وارد شده بر حد وسط در اخلاق ارسطويي براساس تبييني صحيح از اين نظريه پاسخ داده شده است.