مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

خوانش، فرایند وصول به معنا در یک متن است و یکی از روش های خوانش، خوانش بینامتنی است. در این روش برای فهم یک متن از متون دیگر استفاده می شود و این متون می توانند پیش، همزمان و یا پس از پیدایش متن مورد نظر‌ایجاد شده باشند. یعنی با استفاده از رابطه ای که یک متن با متون دیگر دارد در جهت فهم روابط بین متنی این دو داستان در قرآن و عهدعتیق می پردازد. بینامتنیت یکی از اصطلاحاتی است که در ادبیات امروز فراوان به کاربرده می‌شود و از مباحث گوناگونی در آن سخن گفته می شود که یکی از آن‌ها خوانش بینامتنی است. در عرصه پیدایش یک متن، بینامتنی به معنی شکل یافتن متنی جدید براساس متون معاصر یا قبلی است و بر این اساس بینامتنیت دارای سه رکن اصلی است : متن پنهان ، متن حاضر و روابط بینامتنی . یکی از داستانهای قرآن کریم، داستان یونس است. حضرت یونس (ع) از پیامبران الهی، به سوی قومی فرستاده شد ولی به دلیل تکذیب قوم، از بین مردم رویگردان شد و به کشتی سوار شد و در آخر نهنگی او را بلعید؛ ولی یونس با تسبیح و توسل به خدا نجات یافت و بار دیگر به سوی آن قوم رفت و مردم به وی ایمان آوردند. دهمین سوره از قرآن کریم نیزبه‌نام ایشان نامگذاری شده است و در 18 آیه قرآن از ایشان سخن به میان آمده است. نام یونس چهار مرتبه در قرآن و در این آیات آمده است : سوره نساء آیه 163، سوره انعام آیه 86 ، سوره یونس آیه 98 و سوره صافات آیه 139 . آن حضرت همچنین یکبار با وصف «ذوالنون» و یکبار با «صاحب الحوت» نامبرده شده است. قرآن یونس را در شمار پیامبران نام می برد و در چندین مورد ایشان را ستایش کرده است. در سوره انبیاء آیه 88 او رااز مومنین خوانده و در سوره قلم آیه 50 او را «اجتباء» کرده است. اجتباء به این است که خداوند بنده ای را خالص برای خود کند و نیز او را از صالحان خوانده و در سوره انعام آیه 87 در زمره ی انبیاء شمرده و او را بر عالمیان برتری داده و او و سایر انبیاء را به سوی صراط مستقیم هدایت کرده است. کتاب مقدس عنوان مجموعه ای از نوشته های کوچک وبزرگی است که مسیحیان همه و یهودیان بخشی از آن را کتاب آسمانی خود می دانند. کتاب مقدس در دو بخش عهد عتیق و عهد جدید تنظیم شده است .عهد قدیم تنها بخش مورد اعتقاد یهودیان است وشامل مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعرو پیشگویی است . عهد جدید که بخش دوم کتاب مقدس است و تنها مسیحیان آن را قبول دارند و این بخش نیز مشتمل بر کتاب ها، رسالات متنوع و نیز مطالب گوناگون است . در عهد عتیق درباره این رسول الهی نیز مطالبی آمده است و در بین کتب انبیاء ، کتابی نیز بنام ایشان است. در کتاب مقدس آمده که یونس نبی از جانب خداوند ماموریت می‌یابد تا به نینوا پایتخت آشور رفته و مردم آنجا را به‌سوی خداوند هدایت کند. اما یونس از این کار سرباز میزند؛ زیرا اهالی آنجا دشمنان اسرائیل بودند و آرزوی یونس این بود که خداوند آنان را مجازات کند، بنابراین بجای رفتن به نینوا راهی «ترشیش» می‌شود . اما خداوند در طی سفر دریایی، حوادثی پیش می آورد که یونس مجبور می‌شود فرمان خداوند را اجرا کند و به نینوا برود. مردم نینوا در اثر شنیدن کلام خداوند از یونس نبی از گناه خود توبه می‌کنند وبه سوی خدا بازگشت می‌نمایند. یونس از نتیجه کار ناراحت می‌شود و به خدا شکایت می‌کند. خداوند به یونس یاد می‌دهد که برای مردمی که او آفریده ارزش قائل شود؛ زیرا او برای مردم تبعیضی قائل نیست. داستان یونس در قرآن و عهد عتیق مانند هر داستان دیگری اجزا و عناصری دارد. عناصر هر داستانی اجزای بنیادین تشکیل دهنده آن هستند. میان اهل فن در مورد تعداد و ترکیب عناصر بنیادین داستان اتفاق نظر وجود ندارد؛ ولی غالبا به این موارد اشاره می‌شود : طرح، موضوع، درون مایه، شخصیت و شخصیت پردازی، زاویه دید، پی رنگ، صحنه، گفت و گو، لحن، فضا، زبان، زمان، مکان، حادثه، سبک و تکنیک. ارکان داستان با یک-دیگر رابطه متقابل دارند و در تعریف هر عنصر از بقیه عناصر کمک گرفته می‌شود . داستان همواره در جهت یاد‌دهی یا تعلیم آموزه‌ها استفاده می‌شود و این موضوع به دلیل اثرگذاری داستان بر مخاطبان است. قرآن‌کریم وعهد عتیق نیز در جهت تعلیم آموزه‌های خودشان از داستان استفاده کرده اند. قرآن کریم در تبیین نسبت خویش با قصص انبیا پیشین خود را هم مصدّق می داند و هم مهیمن و خود را حق معرفی می کند (ان هذا‌ لهوالقصص الحق). در این پایان نامه کوشش می‌شود تا داستان یونس در قرآن کریم در پرتو داستان یونس در عهد عتیق خوانش شود. بر این اساس این تحقیق به دنبال آن است که قرآن چگونه عناصری از این داستان را در عهد عتیق تایید، رد، تکمیل و تصحیح کرده است. از طرفی دیگر چه آموزه هایی در پس داستان قرآنی است که به تبیین نگاه جهان شناسی، خداشناسی، اخلاقی، معاد و نبوت قرآن می پردازد و آموزه‌هایی که در پس داستان عهد عتیق است را به چالش می کشد.

سبک زندگی توحیدی با سبک زندگی مکانیکی(غربی) تفاوت ماهوی دارد. سبک زندگی توحیدی- اسلامی مبتنی بر آموزه های وحیانی و تعالیم الهی انبیاء می باشد و هدف آن رشد و تعالی معنوی و مادی فرد و جامعه می باشد و مبنای این سبک زندگی، خدا و اطاعت از دستورات الهی می باشد. اما در سبک زندگی غربی، مبنا لذت جویی و منفعت طلبی بشر است و منبع قانونگذاری برای رسیدن به این هدف ،تفکرات تک بعدی انسانی با تاکید بر جنبه مادی او می باشد. سبک زندگی توحیدی با تأکید بر منابع غنی قرآن و سیره معصومین علیهم السلام، بهترین روش برای زندگی سعادتمندانه می باشد. در این تحقیق با استفاده از روش کتابخوانی و مراجعه به متون دینی و ارزش های اسلامی و ارزش های حاکم بر غرب، سبک زندگی توحیدی با سبک زندگی مکانیکی(غربی) مقایسه شده و نقاط قوت و ضعف آنها احصا می شود. تعریفی که فرهنگ توحیدی- اسلامی از زندگی و خوب و بد بودن آن بر اساس مبانی اعتقاد به توحید، نبوت، امامت، معاد وآخرت گرایی دارد، درست در نقطه مقابل فرهنگ و سبک زندگی غربی است که بر مبنای اومانیسم و لذت گرایی و جهان بینی مادی استوار است، بی گمان این اختلاف دیدگاه در بررسی وضعیت سبک زندگی و برنامه ریزی برای آن اثر تام و تمام می گذارد و چه بسا بر اساس دیدگاه اسلامی در بررسی سبک زندگی برخی رفتارها و مصادیق مورد توجه باشد یا حتی در اولویت باشد که در دیدگاه غرب توجه به آن بی مورد باشد و آن را داخل در سبک زندگی ندانند که به تبع این وضعیت، برنامه ریزی درباره اصلاح وضعیت سبک زندگی نیز کاملاً متفاوت خواهد بود.

این پایان نامه یکی از موضوعات مهم زندگی مسلمانان را مورد بحث قرارداده، و آن موضوع پیگیری مطالب اصول اعتقاد در داستان های قرآنی است. به ویژه داستان حضرت ابراهیم که خیلی مهم وحائز اهمیت است و در برانگیختن فکر دینی نقش بسیار مهمی دارد. البته تمام انبیاء در مورد اصول عقاید یک دعوت مرتبط به هم داشته اند و بهترین روش برای بیان آنها روش داستانی است که قرآن کریم نیزبه کرات از این استفاده نموده است. حضرت ابراهیم برای دعوت به اصول دین هیچ مدی را رها نکرد. لذا تمام داستانهای ابراهیم حول و محور توحید و اقسام آن و اسماء و صفات الهی می چرخد. حضرت ابراهیم معترف به اسماء و صفات الهی بود. بلکه برای دعوت به آیین اسلام از اسماء و صفات الهی استفاده نیزکردند. همینطور داستان ابراهیم عدل الهی را نیز معترض شده است که درآن علل و اهداف افعال خدا و بحث قضا و قدر را مورد بحث قرار داده است و بحث ابتلا و آزمایش را در قصه حضرت ابراهیم پشت سر گذاشته است. داستان حضرت ابراهیم موضوع نبوت واهداف آن را نیز شامل میشود که خداوند برای انذار وتبشیر وتهذیب نفس و برپایی دلیل و حجت از آن استفاده شده است. بحث امامت یکی از مباحث مهم داستان حضرت ابراهیم است. امامت یکی از منصبهای مهم الهی است که به ظالمین نمیرسد. در داستان ابراهیم سهم بسیاری برای بحث معاد وجود دارد. لذا در مورد برانگیختن و خروج و شفاعت و ورود به صحنه ی محشر را مورد بحث قرار داده است. خصوصا وقایعی که موقع حضور در پیشگاه خداوند اتفاق می افتد.

چکیده: هدف از پژوهش حاضر شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن است. روش تحقیق از نظر هدف، بنیادی-کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای می باشد. پژوهش حاضر از نظر نوع داده ها کیفی می باشد. ابزار گردآوری پژوهش حاضر که در مجموع حدود200 سند (مقاله، کتاب، پایان نامه، گزارش های تحقیقی، سی دی و سایت) در موضوعات بیان شده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. از بُعد زمانی پژوهش حاضر به دوران رسالت حضرت موسی (ع) مربوط میباشد. به لحاظ مکانی مربوط به سرزمین مصر، و همچنین موضوع پژوهش حاضر دینی (تربیتی- اخلاقی) میباشد. محقق با کمک خبرگان و استاد راهنما از طریق گردآوری اطلاعات به تفسیر و تجزیه و تحلیل محتوا پرداخته است. همچنین به کمک محصولات تربیتی- اخلاقی بدست آمده از بعضی کتب تربیتی و اخلاقی به این هدف نائل شده است. در یافته های پژوهش حاضر، به مبانی تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن اشاره شده است که عبارتند از: توحید و معاد و اصول تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن نظیر اصل اتمام حجت، اخلاص، اطاعت، اطمینان، ایمان، توکل و ... و شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن مثل روش تادیبی، استعانت، استقامت، استماع، الگویی، انذار، اولویت و ... و شیوه های مشترک تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن و تورات نظیر گزینش، مراجعه به فرعون، دعا، گفتگو، بشارت، هجرت، تدریج و ... و مقایسه شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن و تورات مثل انتخاب فرعون، فصاحت موسی (ع)، عدم اطمینان و مقبولیت و ... و مقایسه شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) و انبیاء الهی در قرآن نظیر اتمام حجت، احسان (نیکوکاری)، استدلال، اعراض، تنبیه، خوف، شرح صدر، یادآو.ری، امر به معروف و نهی از منکر و ... و شیوه های اختصاصی حضرت موسی (ع) در قرآن مثل دریافت اعجاز، استمداد، سازماندهی ویژه بنی اسراییل و ... و در نهایت مقایسه شیوه های تبلیغی حضرت موسی (ع) و پیامبر اسلام در قرآن کریم که سه مورد می باشد و عبارتند از: مباهله، جهاد و ساخت مسجد.

سبکشناسی نظریه ای از دانش زبان شناسی است که سبک منحصر به فرد خالق آثار برجسته و ادبی را بررسی می کند. در قرن اخیر قرآن کریم به عنوان نمونه والای فصاحت و بلاغت، مورد توجه ویژه پژوهشگران سبک شناس قرار گرفته است و از نتایج این پژوهش ها به عنوان ابزاری برای فهم ساختار و تفسیر قرآن بهره گرفته اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی و براساس معیارهای سبک شناسی به بررسی آیات بهشت و جهنم در قرآن کریم می پردازد تا ویژگی های سبک شناسانه آیات بهشت و جهنم را در ترازوی تطبیق بگذارد. ره آورد این پژوهش گویای آن است که در سبک آوایی این آیات بین الفاظ و حروف با معنا ارتباط ناگسستنی وجود دارد، اما به طور قطع نمی توان گفت مجموعه ای از حروف بر موضوع خاصی دلالت دارند یا خیر؛ بلکه هر حرف با توجه به جایگاه خود در کلمه و در کنار سایر حروف معنای مربوط به موضوع را افاده می کند. دلالت های آوایی فواصل مختوم به حروف نون، میم، الف مدی، راء، دال و هاء در آیات بهشت به ترتیب بر روشنی، صمیمیت، عظمت رحمت خدا، لطافت و استقرار نعمت ها و ابهام در ماهیت بهشت و در آیات جهنم به اضطراب، مجموع عذاب های سخت، اهتزاز، تکرار شراره های آتش، شدت عذاب ها و ابهام در ماهیت جهنم اختصاص دارد. بررسی سبک گزینش واژگانی نیز تأییدی بر نتیجه دلالت های آوایی است که هر واژه با توجه به ساختار خود در خدمت افاده معنای متناسب با موضوعات بهشت و جهنم است. ویژگی های سبک نحوی این آیات از جمله وجود جملات اسمیه با بسامد بیشتر در آیات مکی در هر دو موضوع بر اثبات استمرار نعمت های بهشتی و نقمت های جهنم دلالت دارد، مؤلفه حذف برای بزرگنمایی و نشان دادن عظمت بهشت و تفخیم و تهویل جهنم به کار رفته است و تأکیدات لفظی و معنوی وعده های راستین الهی را درباره معاد و کیفر اعمال انسان ها یادآور میشود. ویژگی های ادبی مقابله، استفهام، تشبیه و تمثیل از ویژگی های برجسته سبکی موجود در این آیات است که به ترتیب بر تقابل ویژگی های بهشت و جهنم و بهشتیان و جهنمیان، دعوت به توجه به این ویژگی ها و تصویرسازی های ملموس از فضای بهشت و جهنم دلالت می کنند.

خانواده کوچک‌ترین و اساسی‌ترین نهاد اجتماعی است. برای استحکام و پایداری بنیان کانون خانواده رعایت عوامل و مؤلفه‌های قرآنی که سبب تقویت نظام خانواده می‌شود لازم است. این پژوهش به هدف بررسی «عوامل و موانع تحکیم خانواده در قرآن کریم با تأکید بر تفسیر المیزان و المنیر» انجام‌گرفته است؛ دراین‌باره کتب و مقالات زیادی نوشته‌شده است که به موضوع به شکل کلی و پراکنده پرداخته است، ولی این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی و با استفاده ابزار منابع کتابخانه‌ای به موضوع به شکل جزئی و همه‌جانبه پرداخته و دریافته است که: عوامل تحکیم خانواده خداباوری، نبوت، معاد باوری، صبر و شکیبایی، عفت‌مداری، صداقت و راستی، عفو و بخشش، مودت و مهربانی، رعایت حجاب، داشتن احترام متقابل، رعایت معیارات قرآنی در انتخاب همسر، سنخیت در انسان بودن سنخیت در احصان و سنخیت در ایمان و احسان به والدین و سایر اقارب، صله‌رحم و مشورت با همسر و سایر اعضاء خانواده، حسن معاشر، اعمال قیمومیت شوهر، اجرای حکمیت در صورت اختلاف زوجین، تمکین زوجه، رعایت احترام متقابل بین زوجین و مکلف بودن شوهر به پرداخت مهر و نفقه است. همچنان موانع تحکیم خانواده خدا ناباوری و ارتداد، بدگمانی، بدزبانی، دروغ‌گویی، زنا، توهین و تحقیر همسر و حسادت، تجمل‌گرایی و تنوع‌طلبی، عدم رعایت بهداشت در محیط خانواده و دخالت سایر اقارب یا اجانب در امورات زندگی خانواده، عدم رعایت عدالت میان همسران، نشوز زوجین و نارضایتی جنسی زوجین است. در کل می‌توان گفت که عوامل و موانع تحکیم خانواده رعایت و عدم رعایت دستورات شرعی است.

پژوهش در آثار و وصیت نامه های شهدا به غیر از آنکه به شناخت آن عزیزان می انجامد، ما را به افکار و اندیشه و سلوک و رفتار آنها آشنا ساخته، راهکارهای چگونه زیستن را به ما آموخته، می تواند سندی بر حقانیت آنها و دفاع مقدس باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به رویکرد قرآنی در آثار و وصایای شهدای استان یزد پرداخته و مسائلی را در اطراف وصایای شهدای یزد مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. مسائلی همچون جَوّ سیاسی حاکم بر نگارش این وصیت نامه ها و بررسی ابعاد، قلمرو و زوایایی که این وصیت نامه ها به آنها نظر دوخته اند و از همه مهمتر بررسی مستندات قرآنی این وصیت نامه ها در زمینه های مختلف اعتقادی، ارزشی و اخلاقی و احکام دینی می باشد که بیانگر عمق پایبندی آن عزیزان به دین و مذهب را نشان می دهد. نتایج حاصل نشان می دهد جنگ تحمیلی در عین حالیکه هزینه های سنگین جانی و مالی را در بر داشت لیکن آثار و برکات آن در زمینه های مختلف اعتقادی، ارزشی و اخلاقی فراوان است. آثار ارزشمند اعتقادی در محورهای توحید، معاد و هادیان الهی همگی منشا در آیات قرآن داشته و همینطور وصایای آنها در زمینه ارزشی در دو محور مذهبی همچون نماز، خمس وزکات و... اخلاقی همچون مقاومت و ایستادگی، استکبار ستیزی، یاری مستضعفین در دو راستای فردی و اجتماعی دارای مستندات قرآنی می باشد. مستندات قرآنی این وصایا از محکم بودن این وصایا و عمق تفکرات مذهبی در روح و جان آن عزیزان حکایت می کند.

مسبحات گروهی از سوره‌های قرآن هستند که سرآغاز آنها کلمه‌ای از ماده‌ی «سبّح» به معنی تسبیح خداوند می باشد. این سوره‌ها عبارت‌اند از: سوره‌ی اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اَعلی. در این پروژه به بررسی محتوای سوره‌ی حدید، که یکی از سور مسبحات است، می‌پردازیم. سوره-ی حدید دربردارنده‌ی معارف بلند الهی است. این سوره شامل موضوعات مختلف است، که کلیدی‌ترین آنها توحید، ایمان به خدا و رسول او، مبدأ و معاد، انفاق و قرض‌الحسنه و عدالت-اجتماعی می باشد. با این که در ظاهر 29 آیه‌ی سوره‌ی حدید به بیان مطالب گوناگون می‌پردازد ولی در کل یک هدف را دنبال می‌کند و آن شناساندن آفریدگار بی‌نیاز و ستوده به همه‌ی موجودات جهان است که اگر این شناخت، شناختی بر پایه‌ی عقل و دل باشد موجب زهد و ایمان و تقوا و انفاق می‌شود. با خط و مشی گرفتن درست عقیده، عمل نیز به نوبه‌ی خود رنگ و بوی الهی می‌گیرد و انسان در راه عدالت، انفاق و کمک به هم‌نوع قدم می‌گذارد. در این پژوهش برای بسط مطالب سوره با مراجعه به تفاسیری که به سیما و محتوای سوره توجه داشته‌اند، کوشش شده نگاه‌های مختلف و متفاوت مفسرین درباره‌ی محتوای این سوره در کنار یک‌دیگر به نمایش گذاشته شود تا از خلال آنها بتوان صورتی جدید و چند بُعدی از این سوره را ارائه کرد. چنان‌چه خواهید دید، «نگاه خاص» به این معنا نیست که هر مفسر بنا به مبنای خاص در تفسیر قرآن و یا تفسیر خاصی از یک آیه، خود را از دیگر مفسران جدا کرده و مطالب متفاوت‌تری نسبت به دیگران بیان کرده باشد، بلکه اختلاف همان اختلاف منظر و نگاه مفسر به سوره می‌باشد.

موضوع حکومت خدا از موضوعات مشترک و پراهمیت قرآن و عهدین به شمار می رود. اهمیت این موضوع از آن روست که حکومت خدا در سه دین ابراهیمی یهودیت و مسیحیت و اسلام، موقعیت محوری دارد؛ زیرا هم به مبدأ و هم به معاد ارتباط می یابد. مع الوصف، در این زمینه بررسی تطبیقی صورت نگرفته و جنبه های مبهم و مورد سئوال آن بررسی نگردیده است. هم در کتاب مقدس و هم در قرآن، برپایی حکومت خدا غایت زندگی بشری و جهان هستی برشمرده شده است. در این سه دین سخن از این است که در آخرالزمان روزی فرا خواهد رسید که حکومت بر جهان به طور مطلق از آن خدا خواهد بود و خدا به جای بشر بر مردم جهان حکومت خواهد کرد و در حکومت او تمام بدکاران به کیفر و تمام نیکوکاران به پاداش خواهند رسید و جهانی سراسر عدل و نعمت تحت حکومت خدا پدید خواهد آمد. روش تحقیق در این پایان نامه توصیفی، تبیینی و تطبیقی و تاریخی است. به این صورت که به ترتیب تاریخی، حکومت خدا، ابتدا در عهد عتیق و سپس در عهد جدید و سرانجام در آیات قرآن بررسی و مقایسه شده است. نتایج بررسی ها در این تحقیق از این قرار است که طبق آموزه های مشترک کتاب مقدس و قرآن، از بین نشانه‌های ظهور حکومت خدا، برخی با فاصله زمانی قبل از ظهور حکومت خدا آشکار می‌شود، مثل: جنگ و آشوب و فساد اخلاقی و ظهور پیامبران دروغین و برخی دیگر مقارن برقراری حکومت خدا وقوع می یابد، مثل: ظهور یأجوج و مأجوج و دگرگونی آسمان و زمین و نفخ صور و دگرگونی و نابودی دنیا. موعود و منجی انسانی در همین مرحله برقراری حکومت خدا مطرح می گردد. حکومت خدا فراگیر و جاودانه و زوال‌ناپذیر است و زمان آمدنش نامعلوم و ناگهانی و در عین حال قریب الوقوع است. منتها زمانش را فقط خدا می داند. کیفیت رستاخیز خلائق و نیز پاداش‌ها و کیفرهای آن جسمانی و روحانی است. محاکمه و داوری خلائق از سوی خداوند در حالی است که بر تختی نشسته است و با حضور و شهادت خدا و انبیا و فرشتگان و با دادن نامه اعمال و محاسبه اعمال انسان ها صورت می گیرد