مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق به مفسر از زاویه‌ی ظرفیت‌های فلسفی و هستی‌شناسانه‌ای که به دانش تفسیری وی انجامیده و میزان توانایی او برای گریز از سازه‌های داخلی و خارجی که تفسیر وی و دستاوردهایش را شکل داده، از رهگذر مقایسه‌ی علامه طباطبایی، صاحب کتاب المیزان با شهید صدر، صاحب کتاب منه المنان نگاه می‌کند، از آن جهت که آن دو به یک مکتب دینی تعلق دارند، هر چند که راه‌های آنها برای رسیدن به هدف متفاوت است و هر کدام فلسفه‌ی مشخصی را پدید آوردند و تحقیقات خود را بر دسته‌ای از مسائل معطوف کردند، که مهمتر و وسیعتر از همه پرسش از فلسفه‌ی خود ایشان بوده است. هدف از این تحقیق پیگیری تجربه‌های زیستی هر مفسر و نقششان در تفسیر و درک مقصود و مشاهدات و منابع آنها در تفسیر و ابزار آن و مراد مفسر از آنها و دلایل فراوانی و چگونگی دگرگون شدن آنها می‌باشد. بنابراین روش این تحقیق، مطالعه و مقایسه‌ی معرفت‌شناسانه است با کمک هر ابزاری که به تحقق این خوانش کمک می‌کند؛ ابزارهای مختلف تاریخی و بنیادی و داد و ستد با ریشه‌ها و شرایط آنها به مثابه‌ی ابزارهایی که در تفسیر نقش دارند و سپس در آنچه با منابع و مآخذی که هر مفسری بر آنها تکیه کرده و در میان آنها دست به مقایسه می‌زند. نتیجه آن که ریشه‌ها و شرایط به شکل‌گیری دانش تفسیری ایشان کمک کرده و دیگر آن که مقصود آنها از تفسیر بر محور عقیده و پیرامون آن می‌گردد، اما آنها از ابتدا با یکدیگر تفاوت داشتند. طباطبایی مبانی خود را تنها بر قرآن کریم که صحت آن را تضمین می‌کند استوار ساخت که منظور از صحت، ارتباط آن با مفهوم خداوند یگانه است و ابزار تفسیری خود را بر این اساس وضع کرد. از این رو نزد او دین با این سیستم ظریف پیوند خورده و منطق تفسیر با این ابزارها و با آن توسعه می‌یابد. روش او با سازگار کردن میان پیروی و نوآوری و بازنگری و ریشه یابی متمایز شده است. ولی شهید صدر، دین را نظامی برای زندگی می‌بیند و از شناخت گسترده‌ای که آن را به مفهوم نامتناهی خدا ربط می‌دهد، آغاز کرده، معانی را نامتناهی می‌داند و بر این اساس ابزارهای خود را بر پایه‌ی سیستمی که دربردارنده‌ی معانی متعدد و ممکن است و با آنها تفسیر و منطق آن تحول پیدا کرده و روش او با نوآوری و بازنگری و دگرگونی متمایز می‌گردد، استحکام بخشید.

امروزه علی رغم پیشرفت‌ انسان‌ها در همه‌ی زمینه‌ها، یکی از مشخصه‌های بارز و عینی در رفتار عموم مردم جامعه ضعف امید و امیدواری است، به همین دلیل شناخت عوامل این رذیله و راه‌های تقویت امید در آدمی ضمن ایجاد تلاش هدفمند در انسان، سلامت روان او را نیز تضمین خواهد نمود.در پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم، نهج البلاغه، و نیز تفاسیر و شروح معتبر، به بررسی مسئله‌ی یأس و ناامیدی پرداخته شده است، و سعی بر این شدهکه پس از بررسی کلید واژگان ناامیدی، عوامل یأس آفرین را بررسی، سپس راه‌کارهای مقابله با آن را شناسایی نمائیم، اهمیت انتخاب این موضوع، عمومیت این رذیله‌ی اخلاقی در بین انسان‌ها، به خصوص جوانان و پیامدهای سوئی که این رذیله بر جای می‌گذارد بود. در مکاتب روان‌شناختی به طور گسترده به بررسی این موضوع پرداخته شده ولی چون نگاه روان‌شناسی به این موضوع یک نگاه ملموس و حاصل تجربه‌های مادی است، تنها توانسته تا حدودی با این مشکل مقابله کند. اما سوالی که برای یک مسلمان وجود دارد این است که نگاه دین و مذهب از جمله قرآن و نهج البلاغه نسبت به این موضوع چیست و چه راه‌حل‌هایی برای مقابله با این رذیله ارائه داده‌اند. از نتایج بارز و شاخص مفهوم یأس و ناامیدی در قرآن آن است که جهان بینی قرآن، یک جهان بینی خدا مرکزی است و هیچ مفهوم عمده‌ای در قرآن جدای از مفهوم خداوند وجود ندارد، به همین دلیل تنها پناهگاه انسان در مواقع ناامیدی، پناه بردن به خالق یکتاست. همچنین دستورات و توصیه‌های حضرت علی(ع) در این‌باره با قرآن تناقضی ندارد، و ایشان هم، مانند قرآن خدا را در مواقع سختی و ناامیدی، تنها پناهگاه می‌دانند.

امروزه علیرغم پیشرفت‌های سریع فناوری، یکی از مشخصه‌های بارز و عینی در رفتار عموم مردم جامعه، مخصوصاً جوانان، ضعف امید و امیدواری نسبت به آینده است. به همین دلیل بهره‌مندی از نگرشی مثبت و امیدوارانه، ضمن ایجاد تلاشی هدف‌مند در انسان، سلامت روان او را نیز تضمین خواهد نمود. در روان‌شناسی مثبت‌نگر، اعتقاد بر آن است که سازه‌هایی همچون امید، می تواند از افراد در برابر رویدادهای استرس‌زای زندگی حمایت کند. به همین دلیل در یکی دو دهه‌ی اخیر، روان‌شناسان بطور جدّی به بررسی نقش امید در درمان انواع بیماری‌ها پرداخته‌اند که حاصل آن نیز، پیدایش نظریه‌ای به نام نظریه‌ی امید بوده است. از سویی دیگر، با توجه به تأثیر جهان‌بینی هر فرد در زدودن انواع بیماری‌ها، نمی توان از نقش دین در پیدایش امید غافل ماند.پژوهش حاضر سعی دارد ضمن بررسی و واکاوی مفهوم امید در حیطه روان‌شناسی و آشنایی با راهکارهای بشری جهت ایجاد و تقویت امید در زندگی انسان، به تحلیل روان‌شناختی آیات قرآن در این رابطه بپردازد. سپس با مقایسه‌ی مفهوم امید در حیطه قرآن (با واژه‌های مربوطه‌اش نظیر رجاء، تمنی، أمل و....) و علم روان‌شناسی، ضمن معرفی نقاط اشتراک و افتراق این دو حوزه، راهکارهای مناسب جهت ایجاد و افزایش امید در افراد بشر را ارائه نماید.از نتایج بارز و شاخص مفهوم امید در قرآن، آن است که جهان‌بینی قرآن، یک جهان‌بینی خدا مرکزی است و هیچ مفهوم عمده‌ای در قرآن، جدای از مفهوم خداوند وجود ندارد، به همین دلیل امید واقعی و حقیقی نیز در ارتباط با الله است که دستاوردهای روان‌شناسی، علیرغم شباهت‌های زیاد با مفاهیم قرآنی موجود در این زمینه، از این نکته غافل مانده‌اند.یافته‌های پژوهش حاضر بیانگر آن است که:•زیر بنای امید در روان‌شناسی، براساس نوع جهان‌بینی فرد(مادی‌گرا یا معناگرا) تعریف می‌گردد اما زیر بنای مفهوم امید در قرآن، در راستای تجلی اسماء الهی است.•نظریه‌ی امید در روان‌شناسی، از نظر ارزش‌گذاری اهداف، یک نظریه‌ی تقریباً خنثی به شمار می‌رود، در حالی‌که قرآن کریم علاوه بر تعیین هدف، به تقسیم و تنویع انواع اهداف دنیوی نیز پرداخته است. •نظریه‌ی امید در روان‌شناسی، فاقد جهت‌گیری ارزشی است اما قرآن کریم برای تبیین و واضح سازی مفهوم امید، به بیان و ترسیم سیمای الگوهای مورد پسند و ناپسند امید پرداخته است.

یکی از مسائلی که امروزه مورد توجّه صاحبنظران جهان قرار گرفته است، رشد دین اسلام میباشد. طبق آمار رسمی، دین اسلام تا چند سالِ آینده، به عنوان اوّلین و بزرگترین دینِ جهان تبدیل خواهد گشت. یکی از عوامل این رشد سریع، پیوستن بسیاری از نخبگان علمی جهان به اسلام میباشد. پایان نامه حاضر با عنوان "اعجاز قرآن و تأثیر آن بر پذیرش اسلام" در پی آن است تا ضمن بررسی موضوع اعجاز و معجزه، رابطه بین علم و دین، و همچنین، بررسیِ علمیِ برخی از احکام دین اسلام، به معرفی تعدادی از دانشمندان مطرح جهان که دین اسلام را انتخاب نمودهاند بپردازد. این دانشمندان بزرگ با مشاهده نکتهای اعجاز آمیز از قرآن کریم، در برابر آن سر تسلیم فرود آورده و در نهایت، به الهی بودن این کتاب سرتاسر نور اذعان نمودهاند. بسیاری از آنان با مشاهده نکات علمی قرآن کریم، و برخی دیگر، تحت تأثیر الفاظ و معارف عمیق قرآن کریم مسلمان شدهاند. البتّه، سعی ما بر این بوده است تا افراد شاخص و ممتاز جهان و اساتید دانشگاهی را معرفی کنیم، گرچه رهیافتگان به دین مبین اسلام بسیار زیاد میباشند و معرفی همه آنها و نیز معرفی همه دانشمندان مسلمان شده، در این پژوهش ممکن نیست. لذا تنها به اندیشمندان و اساتید برجسته جهان بسنده نمودهایم.

مشاهده و درک آگاهانه ی ضرورتِ تنوّع و کثرت انسان ها، کافی نیست، بلکه مواجهه با این تکثّر و تنوّع مستلزم آنست تا از ایده های صرفاً عقلانی دست بکشیم و وارد جهان واقعی شویم. تشخیص تنوّع مسیرها و برابری انسان ها دو پیش شرط لازم برای احترام می باشند، که به ما اجازه می دهندفراتر از مشخصه های رابطه ی مبتنی بر قدرت در مدارا پیش برویم. قران کریم از اختلاف و تنوّع و تفاوت به عنوان قانونی تغییر ناپذیر در هستی تعبیر می کند، و می فرماید: « وَ مِن آیاتِهِ خَلقُ السَّماواتِ وَ الأَرضِ وَاختِلافُ أَلسِنَتِکُم وَأَلوانِکُم إِنَّ فی ذالِکَ لَآیاتٍ لِلعالِمین » روم 22 ترجمه : « و از نشانه های ( قدرت ) او آفرینش آسمان ها و زمین و اختلاف زبان ها و رنگ های شماست. قطعاً در این ( امور) برای دانشوران نشانه هاست ». زمانی که پیروان سایر ادیان همدیگر را نفی می کردند و غیر خود را نمی پذیرفتند، ( بقره 113) فرمان دگرپذیری و مدارا به عنوان هدیه ای الهی و ارزشمند خطاب به مؤمنان صادر شد. (بقره136) بنابراین مدارا و دگرپذیری یک وصف و یک وظیفه برای انسان ها و بویژه برای مسلمانان است. در سنّت و سیره ی پیامبر (ص) نیز به پیروی از قرآن قانون دگرپذیری و تسامح و مدارا اصل ثابتی است، که در تمامی مراحل زندگی ایشان شاهد آن هستیم. به محض ورود به مدینه قانونی اساسی و قراردادی اجتماعی میان مسلمانان و قوم یهود و هم پیمانانشان از مشرکین، تدوین نمود، که در آن حقوق تمامی اقوام ساکن در مدینه و اطراف آن به خوبی مشخص شده بود. مدارا و رواداری در جهان کنونی و عصر حاضر نیز جزو ضروریات زندگی انسان بر روی کره ی زمین است. اگر در گذشته سخن از فضیلت مدارا بود، اکنون سخن از ضرورت آن است؛ ضرورتی که اگر جای خود را در جوامع انسانی باز نکند، فجایع انسانی جایگزین آن می شود.

یکی از آرزوهای جوامع بشری در حوزه روان شناسی و علوم انسانی دست یابی نفوس انسانی به استقلال در زمینه فکری و عملی(نظری و عملی) می باشد که این موضوع و مساله از جمله مهمترین اهداف تربیتی در جهان به شمار میرود. قرآن کریم نیز در مقام تبیین و ارتقای استقلال (فکری و عملی)به صورت غیر مستقیم به این موضوع پرداخته است. آموزش و پرورش ، چه به صورت غیر رسمی و چه به صورت رسمی و آکادمیک میتواند مهمترین نقش را در جهت دست یابی به این هدف تربیتی داشته باشد. هدفی که میتواند حیات فردی و اجتماعی نوع بشر را به سمت تعالی سوق دهد. در این پژوهش که مبتنی بر الگوی کتابخانه ای و اسنادی است از روش تحلیلی-استنباطی محتوا استفاده شده است ، نتایجی که مد نظر است ابتدا تدوین و تبیین استقلال عملی و فکری بر مبنای آیات قرآن و سپس بررسی راه کار های قرآنی برای تثبیت و ارتقای استقلال فردی و جمعی و در نهایت بررسی دلالت های تربیتی این آموزه ها بر پنج رکن اصلی آموزش و پرورش رسمی یعنی معلم،دانش آموز،مدیر،اولیا و سازمان است.