مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از کلمه «جاهلیت» در چهار سوره مدنی قرآن کریم یاد شده است. مکتب انسان ساز اسلام، با عادات، احکام، عقاید باطل و انحرافات جامعه آن روز به مقابله پرداخت و از آن به جاهلیت تعبیر کرد. جاهلیت را نمی‌توان صرف نادانی در برابر علم دانست بلکه جاهلیت معنای وسیع‌تری دارد که خشونت، عدم توجه به علم، استبداد، خودپرستی و... را نیز در بر می‌گیرد. از منظر قرآن جاهلیت به دو بخش اولی و مدرن قابل تقسیم است که جاهلیت اولی مؤلفه‌هایی همچون ظن جاهلیت، تبرج جاهلیت، حمیت جاهلیت وحکم جاهلیت دارد. پس از این دوره، جاهلیت دیگری با مؤلفه‌های نسبتاً مشابه آغاز شد که تا عصر حاضر ادامه دارد که با جاهلیت مدرن نامبردار است. پژوهش حاضر با تأمل در آیات قرآن، آرای مفسران و... به تبیین مؤلفه‌های جاهلیت پرداخته است.

زبان شناسی شناختی بر این باور است که زبان به طور مستقیم مفهوم سازی گوینده را از موقعیت‌ها نشان می‌دهد. لنگاکر به عنوان یکی از نظریه پردازان زبان شناسی شناختی، بیان می‌کند که بر اساس سه اصل، اهمیت، دقت و چشم انداز می‌توان تعبیرهای گوناگون گوینده را مورد پردازش قرار داد. در قرآن کریم نیز اینگونه تعابیر بسیار هستند. در واقع تعابیر گوناگونی که در آیات قرآن به کار رفته‌اند، از لحاظ شناختی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند و معناسازی خاصی دارند. یکی از آن تعابیر، تعبیر«لعل+فعل» است. در واقع این تعبیر به ما می‌گوید که کدام یک از عنصرهای زبانی آن آیات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از این رو این مقاله بر آن است تا با کمک این نظریه و بر اساس منهج توصیفی- تحلیلی آیاتی که دربردارنده این تعبیر هستند، را مورد بررسی قرار دهد. نتایج این بررسی نشان داد که افعال موجود در تعبیر «لعل+فعل» در نزد خداوند اهمیت بیش‌تری نسبت به دیگر عنصرها داشته است و از بین دیگر عناصر زبانی، برجسته شده‌اند تا توجه خواننده را به سمت خود جلب کنند.

باور همه شیعیان اثنی‌عشری آن است که نه‌تنها پیامبر اسلام و ائمه اطهار(علیهم السلام) انسان‌های کاملی بوده‌اند بلکه دیگران را به رسیدن به این مرتبه دعوت کرده و راه‌های نیل به کمال را در سیره و سنّت خویش بیان کرده‌اند. به این ترتیب اصطلاح الانسان الکامل و اصطلاحات مشابهی مانند الانسان الحقیقی و کمال الانسان، به فرهنگ و علوم اسلامی راه یافته و در علوم مختلف اسلامی مانند عرفان، حکمت، کلام، تفسیر و حدیث درباره آن سخن رفته است. اکنون سؤال این است که آیا کمال انسان امری است که در این دنیا و پیش از مرگ قابل حصول است و انسان می‌تواند قبل از قطع تعلق روح از بدن به آن دست یابد؟ یا اینکه دنیای مادی محدودتر از آن است که بتواند ظرف چنین کمالی برای نفس باشد و بنابراین دستیابی به این کمال منوط به مرگ است و فقط در جهان دیگر و نشئه دیگر قابل دسترسی است؟ همچنین در صورتی که کمال پس از مرگ حاصل می‌شود، آیا مراد از این مرگ، موت ارادی و کشتن نفس به سبب ریاضت‌های شرعی است یا مراد مرگ طبیعی است و یا آنکه متون دینی در این باره صراحت ندارند و پاسخ روشنی در قبال این پرسش ارائه نکرده‌اند؟

مدیریت بحران به عنوان موضوعی بین رشته­ای در حوزه­های مختلف مدیریت سیاسی، اجتماعی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. بنابراین رویکرد قرآن کریم به این موضوع، قابل توجه است. مطالعه آیات مدنی نشان می­دهد که پیامبر اکرم(ص) در دوران حکومت مدینه، با بحران‌های گوناگونی مواجه بوده است. یکی از پیچیده­ترین این بحران‌ها، اقدامات مخرب جریان نفاق در برابر پیامبر(ص) است. با توجه به جایگاه خاص پیامبر(ص) در دریافت وحی، واکنش‌های ایشان در برابر منافقان می­تواند به عنوان الگویی مطمئن برای مدیریت بحران در جهان اسلام و جامعه بشری مورد بهره­برداری قرار گیرد. مدیریت پیامبر(ص) در بحران­های ایجاد شده توسط منافقان را می­توان در سه مرحله کلی شامل مدیریت قبل از بحران، حین بحران و بعد از بحران ارزیابی کرد. این پژوهش بر آن است تا بر اساس مطالعه ادبیات موضوع و با رویکرد توصیفی-تحلیلی، مهم‌ترین بخش‌های این مدیریت که شامل بیان روش‌ها و اقدامات تنش­زای منافقان و واکنش­های متناسب قرآن همراه با اعلام سیاست‌ها و تدابیر پیامبر(ص) است را بررسی نماید. راهبردهای شش‌گانه به دست آمده در پژوهش حاضر، از دستاوردهای این نوشتار است.

در این تحقیق استشاره و استخاره که دو راهکار تصمیم سازی در فرهنگ اسلامی و قرآنی است مورد نقد و بررسی قرار گرفت. استشاره و استخاره دو موهبت از مواهب بزرگ خداوند مهربا‌ن‌اند که به هنگام حیرانی و سرگردانی می‌توانند برای انسان راهگشا باشند. این دو امر همانند دیگر امور در زندگی ما برای شروع اولیه نیاز به رعایت یک سری اصول و شرائط دارد که اگر با رعایت آداب و شرائطشان انجان نشوند نه‌تنها انسان را از حیرانی بیرون نمی‌آورند بلکه او را به گمراهی نیز می‌کشاند. لذا در این مقاله به مسائلی از قبیل چیستی و چرایی استشاره و استخاره، جایگاه آن‌ها در آیات و روایات و شرائط آن‌ها پرداخته شد. برای پاسخگویی به این موارد از روش تحقیق توصیفی استفاده شد و با مراجعه به منابع مکتوب و غیر مکتوب و سایت‌های اینترنتی، مطالب لازم جمع آوری گردیده است.

مستندات تاریخی بغداد قرن چهار و علاوه بر آن، تحلیل‌هایی که از جانب محدثان و مفسران و مورخان، تمدن پژوهان و فیلسوفان تاریخ و دیگران به دست آمده، حاکی از رشد و گسترش فکری و دینی اسلام در مقایسه با دیگر دوره‌هاست. لذا این پژوهش در نظر دارد بر ارتقای بی‏نظیر حوزه‏های گوناگون عمرانی عهد عضدی مانند ساخت اماکن درمانی و فرهنگی، شهرسازی و احیای ویرانی‌ها، توجه به مرمت مشاهد مقدسه، جمع‌آوری حدیث و رشد و گسترش تفاسیر و در نهایت امنیت در این عصر؛ که ریشه قرآنی و حدیثی داشته است؛ با استفاده از منابع و متون اصیل و تحلیل‏های جانبی، به کشف انگیزه‌های عمرانی این حاکم(عضدالدوله) بپردازد و انگیزه‌هایی که چرایی و چگونگی جهت‌گیری فعالیت‌های او را تا حدودی مشخص کند. به همین دلیل مسأله اصلی این است که تأثیرآموزه‌های قرآنی و حدیثی در شکوفایی و درخشش تفکر شیعی و ایرانی چقدر بوده است؟