جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جایگاه رفیع و شخصیت والاى امام(علیه السلام) در فرهنگ شیعه و نیاز همیشگى جامعه مسلمین، به خصوص جامعه ما در عصر حاضر، به الگوگیرى از روش هاى سیاست گذارى و حکومت دارى امام على(علیه السلام) ما را بر آن داشت که به بررسى و تبیین، یکى از جنبه هاى زندگى اجتماعى و سیاسى ایشان بپردازیم.امام على(علیه السلام) در دوران حیات رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) لیاقت و شایستگى خود را براى رهبرى پس از ایشان، نشان داد و بارها پیامبر(صلى الله علیه وآله) این مطلب را به مسلمانان یادآورى کرد. ولى پس از رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله) عده اى به مخالفت با امام على(علیه السلام) برخاسته و جایگاهى را که برازنده او بود، تصرف کردند. پس از گذشت سال ها، هنگامى که جامعه مسلمین از الگوى جامعى که پیامبر(صلى الله علیه وآله)براى آن بنا نهاده بود، فاصله گرفته بود، مردم به امام روى آوردند و براى سپردن رهبرى، به ایشان پایفشارى کردند اما این برهه از زمان پایان مخالفت ها با امام نبود، بلکه مخالفت ها با او ابعاد گسترده تر و شدت بیشترى یافت فزون خواهان و قدرت طلبانى که تاب تحمل عدل علوى را نداشتند و کوردلانى که درک و پیروى از سیاست هاى حکیمانه امام بر ایشان دشوار بود، به مخالفت با امام برخاستند و مشکلات و موانع فراوانى در برابر او به وجود آوردند.تبیین چگونگى رویارویى امام با این مخالفان از اهداف ما در این پژوهش است.لذا در بخش اول رساله ابتدا واژه مخالف و معاند و برخورد را تفسیر کرده و نیز اقسام مخالف را بیان کرده ایم. و در بخش پایانى گونه هاى برخورد امام(علیه السلام) با مخالفان به تناسب نوع مخالفت و انگیزه و آنان از میان تاریخى عصر امام على(علیه السلام) بیرون کشیده شد و تحت عناوین مخالفان فکرى و اعتقادى - مخالفان نظامى و مخالفان سیاسى مدارا - سکوت نصیحت گفتگو دسته بندى شده است.برخورد امام با مخالفان واکنش طبیعى در برابر رفتار نامناسب آنان نبود بلکه عملکرد امام در برابر مخالفان همیشه تابع مصالح اسلام و حفظ اصول آن بود و همواره مصالح شخصى خود را فداى مصالح اسلام مى کرد.امام در برابر اجحاف، اهانت و رفتارهاى آنان تا آن جا که اصول اسلام مورد تهدید قرار نمى گرفت شکیبایى مىورزید و با آنان رفتارى مسالمت آمیز داشت سخنان آنان را مى شنید و با آنان به گفتگو مى نشست و با مخالفان جز به هنگام رویارویى بر اندازه، برخورد جدى نمى کرد که آن هم پس از توجیه کامل و احتجاج وافى بوده است.اصل در سیاست علوى در قبال مخالفین، مدارا و پرهیز از خشونت و پرداختن به حل منطقى اختلافات بوده است و نبرد آخرین راهى بود که به ناچار براى خارج کردن عضو بیمار درمان ناپذیرى که سایر اعضاى جامعه را نیز در معرض بیمارى و نابودى قرار داده بود، به کار گرفته مى شد.این تحقیق مى تواند به تبین هر یک از مبانى نظرى و روش هاى اصولى امام و هر یک از گونه هاى برخورد امام با مخالفان و تحلیل و تطبیق آن با شرایط کنونى و به کارگیرى در سیاست گزارى هاى کلان باشد

این پایان نامه مشتمل است بر پنج فصل و یک مقدمه در مقدمه بعد از قدردانی در چارچوب تحقیق حکومت ها مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و حکومت مورد نظر معرفی می گردد در انتخاب موضوع به بررسی مسایل سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی پرداخته شده است آن وقت به سابقه پژوهش پرسش اصلی و فرعی فرضیه ها و مفاهیم حکومت در نهج البلاغه که همان مدیریت هدایت و ... مورد پژوهش قرار می گیرد. در فصل اول ابتدا به مفهوم حکومت که همان مجموعه از سازمان اجتماعی به منظور روابط صحیح اجتماعی و اجرای قوانین تامین مصالح عمومی پرداخته می شود و از دولت تعریف صورت می گردد در آخر هم ارکان حکومت که عدالت و حدت امنیت و ... از دیدگاه امام علی ع مورد پژوهش و تحقیق قرار می گیرد. در فصل دوم از ضرورت حکومت از منظر علی ع بحث صورت می گیرد که ایشان فرمودند مردم به زمامداری نیازمندند خواه نیکوکار باشد یا بدکار تا مومنان در سایه حکومت اش بکار خویش مشغول و کافران هم بهره مند شود و سابقه حکومت ها از نظر تاریخی مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد. در فصل سوم اهداف و عوامل پایداری حکومت که همان جمع آوری مالیات اصلاح جامعه اندیشه اقامه عدل باشد پرداخته شده و از عوامل پایداری وحدت ملی اطاعت و پیروی از رهبری مورد توجه و پژوهش قرار می گیرد. در فصل چهارم به ویژگی حکومت اسلامی و تعریف حکومت دینی و حقوق متقابل مردم و حکومت که همان آگاهی عمومی تعهد و تقوای مدیریت باشد پرداخته شده و از نظر دینی حکومت یک وظیفه تلقی می شود و حقوق متقابل مردم و حکومت از نظر قران و نهج البلاغه معرفی گردیده و برای اثبات این مطلب از دیدگاه دانشمندان اسلامی استفاده صورت گرفته است. در فصل پنجم راههای مشروعیت حکومت مورد تحقیق قرار گرفته و مبنای سنتی مورد نقد قرار گرفته و دانشمندان اسلامی پذیرفته که مشروعیت و سیادت دینی به امضای شارع بستگی دارد و مسلمانان در اینکه خداوند منبع نهایی و ذاتی مشروعیت سیاسی است اختلافی ندارد در آخر هم جمع بندی مختصر صورت گرفته است.

رساله حاضر به بررسی دیدگاهها و آراء خلفاء ثلاثه و همچنین همسران پیامبر (ص) درباره ابعاد مختلف شخصیتی امام علی (ع) می پردازد. این نوشتار به دو بخش اصلی تقسیم بندی شده است. بخش اول مشتمل بر پنج فصل است. بخش دوم نیز دارای چهار فصل است. در آخر به جمع بندی و نتیجه گیری نهایی از مجموع مباحث پرداخته شده است.

موضوع مورد تحقیق در این رساله "تقیه در سیره سیاسی و اجتماعی ائمه علیه السلام" است، و مسأله آن این است که تقیه چه نقشی در سیره سیاسی و اجتماعی امامان معصوم علیه السلام داشته است؟ به این معنی که رعایت تقیه تحت چه شرایطی و به چه میزان مشی سیاسی و اجتماعی ائمه علیه السلام را تحت تأثیر قرار داده و ایشان را به عقب نشینی تاکتیکی در برابر خصم واداشته است؟سوال های فرعی تحقیق عبارتند از:ا. شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر امام علی علیه السلام چگونه بوده و در این زمینه، تقیه چه تأثیری در مشی سیاسی و اجتماعی آن حضرت داشته است؟2. شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر امام حسن علیه السلام و روزگار امام حسین علیه السلام چه بوده و در این شرایط، تقیه چه تأثیری در مشی سیاسی و اجتماعی داشته است؟3. شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر امام سجاد علیه السلام چگونه بوده و در این اوضاع، تقیه چه تأثیری در مشی سیاسی و اجتماعی آن بزرگوار داشته است؟4. شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر روزگار صادقین علیه السلام از چه قرار بوده و در این وضعیت، تقیه چه نقشی در سیره سیاسی و اجتماعی آن دو امام معصوم علیه السلام داشته است؟5. شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر دوران امام کاظم علیه السلام چگونه بوده و در این شرایط، تقیه چه تأثیری در مشی سیاسی و اجتماعی آن حضرت داشته است؟6. شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر امام رضا و امام جواد علیه السلام از چه قرار بوده و در این شرایط، تقیه چه تأثیری در خط و مشی سیاسی و اجتماعی ایشان داشته است؟7. شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر عسکرین علیه السلام، چگونه بوده و در این زمینه، تقیه چه نقشی در سیره سیاسی و اجتماعی آن دو امام معصوم علیه السلام بر جای گذاشته است؟فرضیه این پژوهش که در واقع می توان آن را پاسخ بدوی به همه سوال های فرعی دانست این است که: ائمه علیه السلام دارای مکتب و آرمان سیاسی و اجتماعی خاصی بودند که در راه عینیت بخشیدن به آن به عنوان یک وظیفه الهی نهایت سعی و تلاش خود را مبذول داشته و از هیچ کوششی فروگذار نمی کردند؛ لکن آنگاه که شرایط سیاسی و اجتماعی مساعد نمی گردید و نیروهای مخالف سد راه ایشان می شدند، به گونه ای که اصرار ورزیدن به ایده و آرمان خود جز به پیروزی مطلق خصم و تحمل ضرر و زیان جبران ناپذیر جبهه حق منتهی نمی شد؛ "تقیه" می کردند و در مقام عمل اقدامی علیه خصم انجام نمی دادند و حتی گاه از ابراز مواضع و دیدگاه سیاسی خود نیز به صورت علنی ابا می‌ورزیدند.اتخاذ چنین موضعی از سوی امامان معصوم علیه السلام که معقول ترین و منطقی ترین گزینه برای ادامه حیات سیاسی در آن شرایط بود، نه به معنای همسویی با نظام حاکم، بلکه در واقع نوعی تغییر تاکتیک علیه حاکمیت، به منظور رسیدن به اهداف مورد نظر خویش محسوب می‌شد، چنانکه فعالیت‌های بنیادین و دراز مدت ائمه علیه السلام نظیر تربیت شاگرد، ترویج مکتب اهل بیت علیه السلام و حمایت از جنبش های مکتبی تحت پوشش تقیه گواه صدق این مدعاست.

مفهوم کفر در مقابل دو مفهوم اسلام و ایمان قرار دارد، و کفر در جایی محقق می‌شود که اسلام یا ایمان سلب گردد؛ اما دو مفهوم ایمان و اسلام همچون کفر دارای معانی متعدد و درجات متفاوت بوده، و از نظر وسعت و گستره و شمول برابر نیستند؛ یعنی فقدان هر معنایی از ایمان و اسلام لزوماً به تحقق کفر مصطلح، که آثار دنیوی و اخروی خاص دارد، منتهی نمی‌شود. بنابر این، درک صحیح و شناخت دقیق مفهوم تکفیر و دست‌یابی به تعریف و ملاک مشخص برای آن نیازمند روشن شدن مفاهیمی مانند ایمان، اسلام و کفر است. در این راستا، در متون دینی و آموزه‌های اسلامی از یک‌سو، اقرار به شهادتین و اعتقاد و التزام ظاهری به احکام ضروری اسلام، به‌عنوان نشانه و معیار مسلمانی معرفی شده، و از سوی دیگر، تکفیر مسلمان یعنی کسی که شهادتین را پذیرفته و التزام ظاهری به احکام اسلامی دارد، به‌شدت مورد نکوهش و نهی قرار گرفته، تا جایی که خود این عمل، نوعی کفر تلقی شده است. به‌علاوه، آیات و روایاتی که بر وحدت امت اسلامی تأکید دارند، و جامعه دینی را جامعه مبتنی بر محبت می‌داند که اعضای آن بر محور برادری دینی گرد هم آمده‌اند، زمینه‌ای را برای تکفیر اهل قبله باقی نمی‌گذارد. همچنین سیره عملی معصومین (در تعامل مثبت و سازنده با مخالفین و غیرشیعیان، به هیچ وجه با تکفیر آنان سازگار نیست. البته برخی از مخالفان به تکفیر شیعه اقدام کرده‌اند که مستمسک آنان اتهاماتی مانند اعتقاد به تحریف قرآن، سبّ و تکفیر صحابه، و غلو در حق ائمه می‌باشد، که این موارد همواره از سوی شیعیان رد شده است. اما واقعیت آن است که تکفیرهای انجام شده در تاریخ اسلام، بیشتر ریشه و خاستگاه سیاسی داشته است. هرچند نقش گروه‌ها و جریان‌های افراطی، پیش‌داوری و تعصبات مذهبی، و همچنین جهل و ناآگاهی جمعی از مسلمانان نیز در این مسأله موثر بوده‌است. در این رساله نخست مفاهیم شرح داده شده وسپس دیدگاه مذاهب مختلف اسلامی در این زمینه (تکفیر) بیان گردیده‌است. درسومین فصل به بیان دیدگاه متون دینی پرداخته شده‌است. فصل چهارم به بررسی نظریات و دیدگاههای پیشوایان و عالمان بزرگ مذاهب اسلامی در زمینه تکفیر اهل قبله پرداخته‌است. فصل پنجم مهمترین دلایل و انگیزه‌های برخی مخالفان شیعه را در تکفیر شیعه به بررسی گرفته است. فصل ششم جمع بندی و نتیجه گیری پرداخته و به این مطلب اشاره کرده‌است که تکفیر با توجه به دیدگاههای متون دینی و پیشوایان بزرگ مذاهب اسلامی، مبنای درستی ندارد و تکفیر های انجام شده در طول تاریخ اسلامی، بیشتر ریشه و خاستگاه سیاسی و .....دارد.

مقصود اصلی این پژوهش برقرار کردن پیوند میان سوژه و حقیقت در هستی اجتماعی است. به عبارتی دیگر ما با پیش فرض گرفتن وجه سوبژکتیو کنش گر اجتماعی در صدد ایجاد پیوند میان این جنبه از کنش گر با نظام حقیقتی است که در هستی اجتماعی می بایست تحقق یابد. تحقیق زیر ماحصل پرداخت به چنین پیوندی در اندیشه سیاسی گئورگ لوکاچ است. لوکاچ در جوانی کاملا تحت تأثیر سنت کانت و نوکانتی ها بود و شکاف کانتی میان جهان واقعیت و جهان ارزش یا «باید» ها را پذیرفته بود. اما برخلاف این مکتب، او اعتقاد داشت این شکاف امری است تراژیک و مانع برقراری پیوند میان جهان واقعیت اجتماعی یا جهان «هست» ها با جهان ارزش ها یا «باید» ها است. این وجه تراژیک به خصوص در اثر مهم دوره ی جوانی او یعنی نظریه رمان کاملا مشهود است او در این اثر انسان کانتی را انسان مسئله دار می داند که تشویش هایش او را اسیر خود کرده اند اما جنبه ی مهم این اثر تغییر جهت لوکاچ از کانت گرایی به هگل گرایی است. نظریه رمان نقطه ی عطف این رخداد است. اما انقلاب اکتبر روسیه و سایر بحران هایی که مصادف با جنگ جهانی اول برآمدند توجه او را بیشتر به این سمت سوق داد و این اتفاقات سرآغاز چنین تغییر رویه ای در لوکاچ گردید و کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی معرف گذر لوکاچ از دوره جوانی به بلوغ است. البته نکته مهم این که جهش فوق به واسطه کارل مارکس، فیلسوف رادیکال قرن 19 رخ داد. در نظام فکری لوکاچ بالغ سوژه معادل است با آگاهی و منظور از آگاهی خود تحقق بخشی واقعیت اجتماعی است. به علاوه حقیقت نیز معادل است با تحقیق عینی این آگاهی به واسطه یک سوژه جمعی که منتهی به عینیت یافتن حقیقت هستی اجتماعی است نهایت امر این که این سوژه جمعی، همان عنصری است که میان جهان واقعیت اجتماعی و حقیقتی که می بایست در این جهان تحقق یابد وساطت می کند. این امر اگر چه به وساطت کنش گر اجتماعی خاصی (طبقه کارگر) رخ می دهد اما کلیت هستی اجتماعی را در بر می گیرد. به عبارت دیگر طبقه کارگر آن سوژه ای است که تعیین کننده واقعیت عقلانی و حقیقت هستی اجتماعی است.