جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث و گفت و گو درباره فلسفه بعثت انبیا و اهداف بلند پیامبران از منظر امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) یکی از بهترین راهکارهای ترسیم وضعیت آینده بشر و یک جامعه سالم و یکی از بهترین راه های مقابله با مشکلات و ناهنجاری های اجتماعی است. به اعتقاد نویسنده، مسائل تربیتی، اخلاقی، سیاسی، حکومتی، عاطفی، اجتماعی و بالاخره ترسیم یک جامعه سالم در آینده از مسائلی است که فلسفه بعثت انبیا را ضروری نشان میدهد. این پایان نامه با موضوع «فلسفة بعثت انبیا در نهج البلاغه» از یک مقدمه سه فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. فصل اول به نقش دین در زندگی انسان ها، نبوّت، نیاز جوامع انسانی به رسالت پیامبران و نیاز جوامع انسانی به قوانین پرداخته است. در فصل دوم موضوعات مختلفی مورد بررسی قرار گرفته اند که عبارتند از: پیامبران از جنس بشرند، میثاق الهی با پیامبران، دلیل بعثت پیامبران، فلسفه بعثت انبیا و هدف رسالت پیامبران در نهج البلاغه، نشان دادن آیات قدرت الهی، تطابق مواد و اهداف بعثت در نهج البلاغه با مواد و اهداف بعثت در قرآن و خالی نبودن زمین از حجّت. فصل سوم که به نبوت خاصّه اختصاص یافته، وضعیت اسفناک عرب در جاهلیت و رسالت نهایی پیامبر اکرم|، بعثت پیامبر اکرم| و نقش آن در تمدن پیشرفته امروزی و وضعیت اسفبار انسانیت در دنیای متمدن امروزی را مورد بررسی قرار داده است. در خاتمه کتاب گزیده ای از مطالب سه فصل ارائه شده است.

چکیده: معرفت الهیبالاترین لذت در عالم هستی است به گونه ای که اگر انسانها شیرینی لذت آن را بچشند، لحظه ای از آن غافل نمی گردند،از آنجایی که معرفت الهی رأس تمام علوم است، تمامی اندیشمندان و علمای اسلامی به نحوی در آثارشان از آن سخن گفته و بحث ها کردند. از جمله این علما و اندیشمندان، علامه طباطبایی(رحمه الله علیه) است که مفسر قرآن کریم نیز هستند و در تفسیر گرانقدرشان«المیزان» به تفصیل در این باره سخن گفته اند.درباره معرفت الهی سوالات متعددی وجود دارد؛ از جمله معرفت الهی، از چه سنخی است؟ ارتباط معرفت الهی با عالم ذر چگونه است؟ چه راه هایی برای تذکر به معرفت فطری وجود دارد؟پاسخ هایی که در این زمینه دارد این است:معرفت الهی، معرفتی فطری است و بانظریهعالم ذر گره خوردهو پیوندی ناگسستنی با آن دارد؛ زیرا بر اساس آیات قرآن کریم و احادیث اهل بیت (علیهم السلام)،معرفت ربوبی در عالم ذر بر تمامی انسان ها عرضه شده است و همه آن ها با قول «بلی» به آن معترف شدند و اقرار کردند و در آن عالم، انسان معرفت خدای خویش را درک کرده است.اقوال مختلفی درباره ی ماهیت عالم ذر وجود دارد.از جمله بعضیاز مفسرین معتقد به آن شدند کهوجود عالم ذر، تمثیلی قرآنی است و حکایت از واقع ندارد. علامه طباطبایی مخالف با این نظر است و معتقد به واقعی بودن عالم ذر است ولی ایشان وجود انسانها را در عالم ذر، -بر اساس مبانی فلسفی که دارند- با وجهه ملکوتی تبیین و تفسیر می کنند.همچنین علامه طباطباییقائل به فطری بودن خداشناسی حضوری و شهودی می باشند. و معتقدند که فطرت الهی انسان، موطنی است که وی در آنجا خدا را مشاهده می کند و ملکوت الهی را می یابد و به عبودیت او اقرار می کند.هدف از این رساله، تبیین نظر علامه طباطبایی در بحث معرفت الله و ارتباط آن با عالم ذر است کهتا حد امکان مورد بررسی قرار گرفت که البته روشن گشت نظرات علامه در مواردی جای تامل داشت و قابل قبول نمی باشد همچون حضور انسان ها در عالم ذر با وجهه ملکوتی؛ زیرا وجهه ملکوتی از مختصات امور مجرد است حال آنکه به نص آیات و روایات، انسان ها با ویژگی ذری آنجا حضور داشتند و پرواضح است ذر از مختصات جسمانیت است.روش تحقیق در این رساله، توسعه ای – بنیادی با موضوع قرآنی و روایی، و دارای ماهیت توصیفی و تحلیلی است.کلمات کلیدی: معرفت الله، میثاق، عالم ذر، علامه طباطبایی

یکی از مباحث مهم کلامی، موضوع اخذ میثاق از انسان ها در عالم ذرّ می باشد. عالم ذرّ مطابق آیات و متن صریح روایات منقول از ائمه علیهم السلام، مقطعی از حیات انسان ها قبل از عالم دنیا، بوده که خداوند متعال در آن عالم با گردآوری همه انسان ها به صورت ذرّات ریزی که از پشت حضرت آدم علیه السلام خارج کرده بود، به ربوبیت خود، نبوت انبیاء و ولایت ائمه علیهم السلاماز آنان اخذ میثاق کرد. این که چرا آن عالم را فراموش کرده و به یاد نداریم، سوالی است که دانشمندان اسلامی نظرات متفاوتی را بیان و برخی این عالم را به صورت حقیقی انکار کرده اند. لذا با توجه به روایات متواتری که تصریح به وجود چنین عالمی قبل از عالم دنیا دارند، در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکردی قرآنی ـ روایی ضمن بیان همه نظرات ـ عالم ذرّ، عالم دنیا ( عالم عقل و وحی، عالم فطرت، عالم عقل و فطرت)، عالم ملکوت، عالم ارواح ـ مطرح شده راجع به این مسئله و نقد آن ها، چنین نتیجه می شود : عالم ذرّ به صورت حقیقی و مادی قبل از عالم دنیا به وقوع پیوسته است. حکمت آن اتمام حجت و آزمایش انسان ها بوده است. فراموشی آن عالم نیز به اراده خداوند و طبق مصلحت صورت گرفته. فطرت نتیجه عالم ذرّ است و به یاد نداشتن زمان و مکان آن عالم دلیل بر عدم آن نیست. همه نظرات بیان شده جز نظریه قائلین عالم ذرّ، اجتهاد مقابل ظاهر آیات قرآن ومتن صریح روایات است.

در این پایان نامه موضوع عهد و پیمان طی چهار بخش از منظر آیات قرآن کریم و احادیث معصومین(ع) بررسی شده است: بخش اول، پیمان در کتب آسمانی: میثاق در تورات، میثاق در قرآن؛ بخش دوم، اقسام عهد و پیمان: پیمان خدا با انسان و انسان با خدا، پیمان انسان بر ربوبیت؛ بخش سوم، پیمان پیامبران: پیمان پیامبران با امتهایشان، میثاق با پیامبراکرم؛ بخش چهارم، وفای به عهد و عهدشکنی: وفای به عهد و عهدشکنی، وفاکنندگان به عهد و نقض کنندگان.

آموزه «فطرت» یکی از مباحث بنیادین در اندیشه اسلامی تلقی می شود. بر اساس متون دینی اسلامی، همه انسان‏ها از فطرت خداشناسی برخوردارند؛ ولی مسئله فعلیت یا استعدادی بودن این معرفت حضوری یکی از مسائل مهمی است که نوعا در محافل و منابع علمی مرتبط مغفول واقع شده و کمتر بدان پرداخته شده است. این مقاله با رویکرد نظری و به روش کتاب‏خانه ای و اسنادی و با هدف بررسی تحلیلی بر اساس آیات قرآن کریم و روایات اهل ‏بیت علیهم ‏السلام، به این مسئله پرداخته است. به اعتقاد نگارنده، حتی اگر فعلیت فطرت الهیه را نتوان اثبات کرد، ادعای صرف استعدادی بودن آن نیز مخالف با فحوای متون دینی است. دست‏ کم می ‏توان ادعا کرد معرفت الهیه نهادینه‏ شده در درون انسان‏ها در مقامی بالاتر از استعداد عمومی قرار دارد.

در قرآن کریم از پیمان های گوناگونی یاد شده که خدای سبحان از انسان ها گرفته است. یکی از این پیمان ها، میثاقی است که در آیۀ 172 سورۀ اعراف آمده است؛ براین اساس، خدای سبحان تمام فرزندان بنی آدم را از پشت آنان گرفته، تک تک ایشان را بر خودشان شاهد قرار داده، از آن ها بر ربوبیت خویش اقرار گرفته است و همۀ آنان اعتراف کرده اند. این آیه از پیچیده ترین آیات میثاق است که بیشتر مفسران نتوانسته اند آن را به درستی تبیین کنند. در این مقاله، ابتدا به مهم ترین دیدگاه های مفسران پیشین و اشکالات آن ها اشاره می کنیم. سپس دربارۀ دیدگاه علامه طباطبائی و قوت ها و ضعف های آن از نگاه علامه جوادی آملی سخن می گوییم. در پایان، دیدگاه علامه جوادی آملی را تبیین و به برخی از مهم ترین مباحث دربارۀ آن اشاره می کنیم.

معرفت ما به خداوند متعال، ریشه در عوالم قبل از این دنیا دارد و آیات و روایات از معرفتی شهودی صحبت می‌کنند که ما در عالم ذر نسبت به خدا پیدا کردیم. چنین معرفتی در ما تثبیت شده است و با آن معرفت تثبیت‌شده، پا به دنیا گذاشتیم، اما نکتۀ مهم در ارتباط با معرفت توحیدی عالم ذر، فراموشی چنین حادثه‌ای از سوی انسان‌ها است. این معرفت فطری در حالت اضطرار، هنگام شداید و مواجهه با مرگ، ظهور می‌یابد. این معرفت همچنین در حالت اختیار به تذکر فرستادگان الهی، می‌تواند شکوفا شود، آن اتفاق و شهود الهی به یادمان آید و حقیقت معرفت توحیدی در ما ایجاد شود. برای تبیین چگونگی ظهور معرفت توحیدی عالم ذر ابتدا به‌عنوان مقدمات تحقیق، مسائلی چون معرفت فطری عالم ذر در قرآن و روایات، تثبیت معرفت توحیدی در عالم ذر، فراموشی حادثۀ عالم ذر و ضرورت معرفت عالم ذر، بررسی‌شده سپس چگونگی شکوفایی معرفت توحیدی در عالم ذر در دو حالت اضطرار و اختیار، با توجه به آیات و روایات تبیین شده است.

چکیده:میثاق به معنای کلی آن، عبارتست از قراردادی که انجام آن میان دو شخص امکان پذیر است و به مفهوم دینی آن، پیمانی است میان انسان و خدا. این نوع میثاق که غالباً با عنوان میثاق کبیر نامیده شده، در مقابل میثاق صغیر است که بین انسان و انسان دیگر بسته می شود. بنابر اهمیت اشخاصی که پیمان میان آنها منعقد می گردد، خود پیمان و شرایط و مفاد آن می تواند حائز اهمیت باشد. از آنجاییکه میثاق عهدیست که طرف های آن خدا و انسان هستند، درک اهمیت آن، فهم ضرورت رعایت مفاد وشناخت عواقب عدول از کاملا سرنوشت ساز است .به همین دلیل میثاق در نزد همه ادیان بالاخص ادیان الهی مقدس و محترم تلقی می شود.در یهودیت میثاق عدن و نیز میثاق خداوند با حضرت ابراهیم بسیار حائز اهمیت است، امّا مهمتر از همه میثاقی است که در طور سینا منعقد گردیده و بر اساس آن بنی اسرائیل مکلف به تصدیق و اطاعت از احکام الهی گردیده است و در عوض، خداوند قوم بنی‌اسرائیل را نجات داده، آنان را تعالی خواهد بخشید. پیمان و سوگند در نزد ایرانیان باستان نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. ایزد مهر بعنوان نگهبان و پشتیبان پیمانها مورد تکریم ایرانیان بود. هر چند که پیش از ظهور زرتشت ،مهر یا میتراپرستی در کنار پرستش اهورا و وارونا در ایران رایج بود اما میترا با ظهور زرتشت و با اصلاحاتی که او انجام داد، بعنوان یکی از کارگزاران اهورامزدا در امر پیمانها باقی ماند. ملاحظه می‌شود که میثاق و پیمان، در هر دو دین زرتشت و یهود، از جایگاه بالایی برخوردار است و بر همین اساس، بررسی معنا ، مفهوم،شرایط و لوازم آن در دو دین بصورت تطبیقی و بیان مشابهت ها و تفاوتها با استفاده از منابع مرجع و دست اول می تواند نتایج در خور توجهی داشته باشد. از جمله ، مفهوم میثاق، عواقب نقض آن، در بحث یکتا پرستی، نجات بخشی و مسئله قربانی مشابهت هایی دیده می شود و در مواردی چون نمادها و آداب و مراسم مربوط به میثاق، مراحل میثاق، تکرار ، تجدید میثاق، نحوه ، مکان و زمان نهایی رسیدگی به موارد نقض میثاق تفاوتهایی دیده می شود.

عهد به‌معنای ملتزم شدن به چیزی از مسایل مهم دینی است و آیات و روایات زیادی به آن اختصاص یافته است. وفای به عهد از صفات فاضله و از ضروریات زندگی اجتماعی است. لذا اسلام عمل به آن را چه به نفع باشد و چه به زیان، واجب می‌شمارد. عهد خدا با انسان برای اطاعت او و عدم تبعیت از شیطان، و عهد انسان با خدا در حفظ پیمان‌های دینی و همچنین عهد انسان با خودش برای تهذیب نفس و عهد با یکدیگر در قالب دین و کشور و گروه، که بیشترین کارکرد را در رساندن جامعه به کمال دارد، از اقسام عهد است که می‌تواند در دنیا و آخرت انسان را به سعادت برساند. اما آن‌چه در دنیا به سود وفاکننده به عهد می‌باشد این است که به مقام تقوا می‌رسد و مورد الطاف الهی قرار می‌گیرد و به جایگاهی می‌رسد که محبوب الهی می‌شود، و شادمانی و نشاط در سایه رسیدن به عدالت و عمل به وظیفه برای او حاصل می‌شود. همچنین در اجتماع هم حیثیت و شخصیت اجتماعی افراد حفظ می‌گردد و در سایه برادری و صمیمیت و همدلی اعتماد متقابل افراد جامعه بیشتر شده و موفقیت را برای جامعه به ارمغان می‌آورد. همچنین آسان شدن حساب، قبولی اعمال، سعادت جاوید اخروی، بهره‌مندی از لذات جاودان و رسیدن به مقام قرب الهی، از پیامدها و نتایج اخروی وفای به‌عهد است. ذکر این نکته لازم است که هر عهدی لازم الوفا نیست، مثل عهدی که به حرام و معصیت منجر شود. همچنین عهدی که با پیمان‌شکنان بسته می‌شود اگر از سوی آن‌ها شکسته شود و یا حاکم اسلامی از خیانت آن‌ها در امان نباشد دیگر وفای به آن لازم نیست. موفقیت در وفای به‌عهد، در گرو توفیق الهی، تقویت ایمان به معاد، عبرت از پیمان‌شکنی گذشتگان، و پذیرش عهدهای متناسب با توان می‌باشد.

آیه میثاق (اعراف/172) بیان کننده عهد خداوند با بندگان خویش است که موجب ابراز نظرات مختلف مفسران، از جمله وجود عالم ذر برگرفته از روایات، فطرت، تمثیل، دو نشئه ملکوتی و ملکی انسان، عالم عقل و وحی و ... شده است. در این پژوهش پس از ذکر همه این نظرات و بیان نقاط ضعف و قوت هر نظریه، بررسی روایات ذیل آیه بیان خواهد شد که به ظاهر تواتر معنوی دارند، اما پس از حذف مشترکات در طرق و روایات مکرر از یک فرد خاص و بیان اضطراب در متن روایات و ضعف سندی آنها، نه تنها تواتر معنوی، بلکه اعتبار این احادیث زیر سؤال می رود. سپس به تبین نظریه مختار بر این مبنا که شهود حضوری برای انسان در طول عمر وی است، می پردازد؛ بر این اساس که اگر انسان با دست خویش برای خود حجاب ایجاد نکند، قطعاً این عهد و شهود را درک خواهد نمود.