جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ولایت از مفاهیم مشترک همة متفکران شیعی است. نگاهی تحلیلی به مفهوم ولایت در منظومة فکری ملاصدرا و تطبیق آن با اندیشة فردوسی در شاهنامه، به‌خوبی رگه‌های مستمر این تفکر و پیوستار اندیشگی این دو حکیم مسلمان را نشان می‌دهد. تحلیل محتوای آثار این دو حکیم متأله، نشانگر این حقیقت است که در کنار روش غالباً استدلالی صدرالمتألهین و پیش‌کشیدن برهان‌هایی همچون قاعدة امکان اشرف، فردوسی نیز با سه شیوة‌ مختلف بیان صریح اعتقاد به ولایت علی (ع)، تمثیل مستقیم دریا و هفتاد کشتی و تمثیلات غیرمستقیم، به‌ویژه با ایجاد یک رمزگان اسطوره‌ای فراگیر در شاهنامه با طرح شخصیت‌هایی همچون فریدون و ایرج و کیقباد و کیخسرو و... به تبیین مبحث ولایت و تفسیر تمثیلی اعتقادات شیعی و ولایی خود بر اساس همان قاعدة امکان اشرف پرداخته است. تفکیک ولایت و شهریاری صالحان از ولایت طاغوت و پادشاهی ناصالحان نیز بر مبنای همین قاعده، قابل تفسیر است.

این پژوهش برخی از استعاره های مکنیه در صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه را می‌کاود. داده‌ها برای دستیابی به لایه‌های درونی مفاهیم با استفاده از روش توصیفی –تحلیلی با رویکرد مقایسه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. زیبایی همان تناسب و هماهنگی است که تمایلات انسان را ارضاء می نماید و زیبایی شناختی معرفتی است که درمورد زیبایی بحث می کند و هدف آن اغناء حس کنجکاوی و ارضای احساسات است لذا زیبایی شناسی موجب تقویت زیبایی دوستی و التذاذ از آثار هنری می گردد یکی از مهم ترین عوامل زیبایی صحیفه سجادیه و نهج البلاغه تصاویر ادبی آن ها در قالب استعاره مکنیه است که همانند تابلوهای پویا با رنگ و طرح های متناسب در موضوعات متعدد خودنمایی می کند و خیال قوی، عمیق، عاطفه سرشار، خلاقیت و معرفت را در خلق مناظر هنری به نمایش می گذارد لذا برای دستیابی به لایه های عمیق زیباشناختی آن و حصول تعمیق معرفت دینی باید این متون بطور دقیق با رویکرد معرفتی بررسی و تحلیل شود یافته های این پژوهش نشان می دهد موضوعاتی که در صحیفه سجادیه و نهج البلاغه به طور مشترک به وسیله تصاویر ادبی استعاره مکنیه با رویکرد تعمیق معرفت دینی و زیبایی شناسی آنها مورد تحلیل قرار گرفته است عبارتند از مرگ، دنیا، فتنه ها، تقوا، برخی از اعضای بدن انسان و پدیده های طبیعی که در تمامی اینها پویایی، تشخص، معرفت افزایی و هدایتگری نمایانگر است.

آموزه‌های حکیمانه امام علی(ع) همواره در ادبیات فارسی مورد استفادة شاعران و نویسندگان بوده‌است. عنصرالمعالی نیز با اتّکا به دانش گستردة خود از فرهنگ و تمدّن­ اقوام مختلف و آبشخورهای دینی، مجموعه­ای بسیار غنی از امثال و حکم، بویژه حکمت‌های علوی را به تناسب موضوعات و ابواب قابوس‌نامه، به زبانی ساده و جذّاب استفاده‌ کرده‌­است. همین تنوّع فکری، فرهنگی و ادبی به همراه صمیمیّت فروتنانة نویسندة کتاب، از دلایل اقبال اقشار و اقوام مختلف به این کتاب بوده‌‌است. اشتمال بر امثال و حکم و تمثیلات به عنوان بخشی از پیکرة زبانی، فرهنگی، تمدّنی و دانش دایره‌المعارفی مخاطب، ارزش ادبی بالا و کثرت مخاطبان را برای کتاب قابوس‌نامه درپی‌داشته‌است. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به مطالعة قابوس‌نامه در پرتو آموزه‌های تربیتی امام علی(ع) و نظریّة ژرار ژنت پرداخته، به این نتیجه رسیده‌است که کاربستِ آموزه های جهانشمول آن حضرت به دلیل حیثیّت والای فرمی و محتوایی، جنبة اقناعی و ترغیبی بالایی را برای قابوس‌نامه به ارمغان آورده‌‌است. بسامد بالای موضوعاتی چون عدالت، سیاست، اقتصاد، برنامه­ریزی، رعایت ارزش‌ها و حقوق انسانی نشانگر تأثیر ابعاد گستردة آموزه­های آن حضرت در تکوین دیدگاه ادبی-تعلیمی عنصرالمعالی به طریق بینامتنیّت است. جامعیّت موضوعی، مضمونی و تربیتی قابوس­نامه نیز متأثّر از جامعیّت آموزه­های­ امام علی(ع) است.

کتاب مختصر حاضر درباره صلوات و کیفیت صلوات بر پیامبر و ذکر برخی از ادعیه های ماثور و قصیده هایی در این کتاب است

کلام امامان معصوم(ع) در کنار معانی والای انسانی که نشان از روحیه متعالی و اندیشه اسلامی ایشان دارد، مملو از واژگان و ترکیب های زیبا و تامل برانگیزند که روح آدمی را جلا می دهند. بیان ظرافت های بلاغی در کلام این بزرگان، امری ضروری است. از این روی شرح و بسط این موضوع از تکالیف مهم دانسته شده و در نوشتار حاضر به موازنه محسنات لفظی در کلام امام رضا و امام سجاد(ع) همت گماشته شده است تا توانایی این بزرگواران برای مخاطب آشکار شود. آن بزرگواران سخنان و نصایح گهربار خویش و مبادی اسلام و ارزش های اخلاقی را در قالب سخنانی مملو از تصاویر بدیعی بیان کرده و صنعت های لفظی مختلفی چون جناس، سجع و.. را به کار گرفته اند تا بر عمق معنی و تاثیرگذاری کلام خویش بیافزایند و تاثیر و زیبایی آن را دو چندان کنند، بی آنکه از عمق معانی دینی ذره ای بکاهند.در این مقاله که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای نگارش یافته، سعی بر آن است به موازنه نمونه هایی از محسنات لفظی سخنان این دو امام(ع) که در کنار معانی والا و ترکیب های بی نظیر در پوشش صنایع بدیعی جای گرفته اند و از طبع دلکش ایشان برآمده است، پرداخته شود.