جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی فیلسوفان اسلامی ازجمله فارابی و ملاصدرا با اعتقاد به وحی قدسی و الهی، به تبیین فلسفی وحی پرداخته­ اند. در تبیین فلسفی وحی، حقایق وحیانی به دو دسته حقایق کلی و حقایق جزئی قابل تقسیم است. حقایق کلی وحی توسط قوه ناطقه نبی و حقایق جزئی توسط قوه خیال وی دریافت می­شود. هر دو فیلسوف در تبیین وحی بر نقش مهم قوه خیال در دریافت حقایق وحیانی تأکید کرده‌اند. همچنین از نظر آنها قوه خیال قادر است حقایق کلی وحی را نیز از طریق تبدیل به صور حسی و خیالی ادراک کند. همچنین هردو منشأ حقایق کلی وحی را عقل فعال می­ دانند، اما در مورد منشأ حقایق جزئی وحی با هم اختلاف دارند. از نظر فارابی، منشأ حقایق جزئی وحی همانند حقایق کلی وحی، عقل فعال است؛ اما از نظر ملاصدرا منشأ حقایق جزئی وحی عالم خیال است. بنابراین با نظر به اهمیت قوه خیال در پدیده وحی، نگارنده در پی مقایسه دیدگاه دو فیلسوف مسلمان در این خصوص می­ باشد.

سکولاریسم همانند بسیاری دیگر از «ایسم» های دوره ی جدید، با نهضت اصلاح دینی آغاز شده است و اولین بار نیز تعبیر سکولاریزاسیون در زبان های اروپایی در معاهده ی وستفالی در 1648 م. که به جنگ های فرقه ای سی ساله خاتمه داد به کار رفت. این معاهده حاوی این معنی بود که وحدت دینی اروپای مسیحی از دست رفته و تقسیم آن به فرقه های کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان امری است غیر قابل اجتناب. ریشه یابی واژه ی سکولار از لحاظ لغوی و معنای اصطلاحی آن و ارتباط دادن بحث به حوزه ی سیاست و جامعه شناسی و متفکرینی که در تعریف و شرح دولت مدرن، بر جدایی سیاست و دولت از کلیسا و مذهب تاکید ورزیدند، همچنین معنی اندیشه ی دینی و مردم سالاری دینی از دیدگاه متفکرین اسلامی معاصر و مغایرت مردم سالاری دینی و سکولاریسم؛ مباحثی است که این مقاله به آن پرداخته است.

امام خمینی نخستین فقیه شیعی است که از ضرورت تشکیل حکومت اسلامی صحبت نمود و برای اولین بار موفق به تشکیل حکومت اسلامی گردید. براساس نظریه سیاسی ایشان، فقهای جامع الشرایط به واسطه ولایتی که از جانب معصومین به آنها اعطا شده، از حق اعمال ولایت برخوردارند.

امروزه بومی سازی نظریه ها به ویژه درعلوم انسانی بیش از گذشته ضروری به نظر می رسد. بهـره گیـری از آیات و روایات یکی از رویکردهای مناسب جهت بومی سـازی اسـت، امری که تاکنون توجهی به آن نشده است. در مدیریت اسلامی، بهترین مرجع برای یافتن معیارهای مناسب قطعاً سخن معصومین? می‌باشد. ازجمله ابعاد معارف اهل بیت?، تعالیم سیاسی ایشان است و مراد از سیاست مباحث مربوط به حکومت و حاکمیت و نیز نقش مردم می باشد. این تعالیم سیاسی را از دو منبع می توان استخراج کرد: یکی آراء و اقوال سیاسی و دیگری رفتار و عمل سیاسی ائمه? جامعه ما بیش از آنکه به دانستن تاریخچه زندگانی ائمه? لنیاز داشته باشد به آراء و تفکرات آنان در عرصه‌های مختلف انسانی نیازمند است تا با کمک آن بتوان به سوی کمال حرکت کند و برای آنکه ما نظریه های سیاسی متناسب با فرهنگ و دین خود داشته باشیم نیازمند حدیث پژوهی در این حوزه هستیم. این نوشته بر آن است تا با استناد به روایات امام صادق? و با طرح پرسش های مهم تفکر سیاسی مطرح شده در کتاب تفکر سیاسی گلن تیندر به واکاوی اندیشه امام صادق? بپردازد. با توجه به دیدگاه امام صادق? تفاوت های اجتماعی امری طبیعی و در جهت پیشرفت جامعه ضروری می باشد و از طرف دیگر این تفاوت و فرق ها منجر به درگیری و کشمکش هایی در جامعه می شود که این امر ضرورت حکومت و قانون را ایجاب می کند. از دیدگاه ایشان حکومت به دو نوع عدل و ظلم تقسیم می شود و این حکومت عدل است که شایستگی حکومت بر مردم را دارد. ایشان تعیین از جانب خدا، عمل بر طبق دستور خداوند بدون هیچ زیاده و نقصان، عمل بر طبق عدل و حق گرایی و مبارزه با ظلم و فساد را از نشانه های حکومت عدل می داند و در مقابل از بین رفتن حق و احیا باطل، آشکار شدن ظلم و جور و فساد و از بین رفتن کتب آسمانی، قتل انبیاء و مومنین، از بین رفتن مساجد و تغییر سنت خداوند و شرایع آسمانی را از ویژگی های حکومت جور می داند. حکومت ها در برابر مردم وظایف وی را بر عهده دارد که مهم ترین آن گسترش عدالت، امنیت و آسایش، رفاه عمومی و گسترش معرفت نسبت به خود و خدا به جهت رسیدن مردم به کمال و سعادت که همان مقام عبودیت است، می باشد و مردم نیز در برابر حکومت هابا توجه به نوع حکومت وظایفی را بر عهده دارند، اطاعت و شکر از جمله وظایف مردم در حکومت های عدل و صبر، تقیه و حتی در برخی از موارد قیام از جمله وظایف مردم در حکومت های جور است. در باب مشروعیت حکومت و انتخاب حاکم نیز باید گفت که این امر از جانب خداوند صورت می گیرد و مردم تنها در فعلیت و عینیت بخشیدن به حکومت دارای نقش هستند. امام صادق? صفات و ویژگی هایی را برای شناسایی حاکمان بیان می کند و همچنین وظایفی را برای حاکم بیان می کند که با رعایت آن ها هم خود و هم مردم تحت امر خود را به سعادت می رساند. ایشان نصیحت خواهی و نیز امر به معروف و نهی از منکر را از وجوه نظارت مردم بر حکومت ها دانسته و جهاد را به عنوان یکی از وجوه سیاسی اسلام در جهت دفاع و یا گسترش اسلام بیان می کند. حق مشارکت اجتماعی زنان از جمله مواردی است که در روایات امام صادق? به آن اشاره شده است که از آن جمله می توان به حق رأی زنان در مورد انتخاب حاکم و نیز مشارکت در جنگاشاره نمود.

این مقاله به بررسی به ویژگی های حکومت امام علی و به طور کلی حکومت اسلامی ایده آل می پردازد. در این رابطه موضوعاتی همچون صفات حاکم، رابطه حاکم با رعیت، رفتار حکومت اسلامی با اقلیت ها و علل و عوامل انحطاط حکومت ها از دیدگاه امام علی (ع) مورد بحث قرار می گیرد. در آخر رفتار و گفتار امام علی (ع) در رابطه با کفار و دشمنان حکومت اسلامی بررسی می شود و سپس نویسنده به ذکر مثالهایی در این رابطه می پردازد.

این مقاله به بررسی مساله بیعت و خلافت و امامت می پردازد و سعی دارد به نقد آراء شیخ واعظ زاده در باب این مساله بپردازد. از نظر نگارنده این مقاله، شرعی بودن حکومت اسلامی بستگی به اراده و انتخاب خداوند دارد و نظر مردم در مشروعیت حکومت تاثیری ندارد. این مقاله با بررسی آیات و روایات به نقد اثبات مشروعیت الهی حکومت می پردازد .

از دیرباز اندیشمندان و متفکران مسلمان تحت ­تأثیر شرایط و گرایش­ های مختلف، تفاسیر متفاوت و متنوعی را در تبیین و تشریح پیوند میان دین و سیاست عرضه نموده ­اند؛ از جمله این متفکران و فلاسفه مسلمان می ­توان به ابن­ سینا اشاره نمود. بوعلی ضمن حضور در عرصه ­های سیاست عملی، تلاش نمود با استفاده از منابع و آموزه ­های دینی و بر مبنای فلسفه سینایی خود، پیوند میان نبوت و سیاست و ضرورت آن را تبیین نماید. مدعای این مقاله آن است که ابن ­سینا فیلسوفی است که در منظومه فلسفی خود، به مناسبت بحث از پیامبر و مقام والای وی در راهبری و هدایت انسان­ها به­ سوی سعادت، و در راستای سخن از انسان و ضرورت مدیریت زندگی مدنی وی، فلسفه سیاسی خویش را بر پایه اثبات ارتباطی وثیق بین نبوت و سیاست ارائه نموده است. وی با اعتقاد به نقش محوری نبی در مرکزیت شریعت و راهبری انسان­ها به ­سوی خیر اعلا و سعادت نهایی، نبوت را عنایتی الهی برای سامان بخشیدن به جامعه انسانی از طریق رهبری و هدایت انسان کاملی معرفی می­ کند که حلقه اتصال عالم انسانی با ماوراء الطبیعه است. وی با اعتقاد به ضرورت استمرار و محوریت شریعت در اداره امور مجتمع انسانی، معتقد است که با ارتحال پیامبر و ختم نبوت، شریعت مرجعیت خود را در مدیریت اجتماعی از دست نمی­ دهد. از این­ رو با طرح بحث خلیفه و امام به­ عنوان جانشین نبی در رهبری و زعامت دینی و سیاسی جامعه، همچنان بر محوریت و مرکزیت دین و رهبران الهی در امر هدایت انسان­ها و جوامع بشری تأکید می ­کند.