جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ندای فراگیر اسلام و دستورات ناب آن، عده‌ای از متفکران غربی را بر آن داشت که مطالعات خود را بر روی اسلام شناسی و بررسی شخصیت پیامبر اکرم ? متمرکز نمایند. در این بین برخی منصفانه و بعضی مغرضانه به داوری پیرامون آن حضرت پرداخته‌اند. «ایگناس گلدزیهر» ، «هنری لامنس»و «ویلیام مونتگمری وات»از جمله افرادی می‌باشند که به بررسی شخصیت رسول اکرم ? پرداخته‌اند اما نسبتهایقابل تأملی به آن حضرت داده‌اند که شایسته نقد و بررسی می‌باشد. با توجه به اینکه مستشرقان منتخب از منابع اهل تسنن استفاده نموده و به هیچ منبع شیعی استناد نکرده‌اند و مطالبی را که در مورد پیامبر ? ذکر کرده‌اند یا در صحاح سته و یا علاوه بر کتابهای شش‌گانه اهل سنت در دیگر منابع اهل تسنن نیز موجودند؛ نگارنده معتقد است که مستشرقان منتخب در بررسی شخصیت خاتم انبیا، از منابع اهل تسنن مخصوصا صحاح سته تأثیر پذیرفته‌اند. علی رغم اینکه بعضا خود نیز به تأثیر پذیریشان از صحیح بخاری و مسلم تصریح کرده‌اند . از این رو در این رساله به میزان تأثیر پذیری «گلد زیهر» و «وات» از مطالب صحاح سته در مورد شخصیت پیامبر ? می‌پردازیم. بنابراین در این نوشتار بر آنیم که به بررسی بازتاب تفکر صحاح سته در آثار برخی از مستشرقان «گلد زیهر، وات» بپردازیم. بعد از ذکر کلیات و مفاهیم، آراء دو مستشرق برگزیده را در ضمن دو گفتار بیان نموده و در نهایت به مقایسه مطالب مستشرقین پیرامون رسول اکرم ? و روایات صحاح در این زمینه و نقد و بررسی داده‌های صحاح سته می‌پردازیم.

تمدن به عنوان یک پدیده انسانی، اجتماعی دارای ابعاد گسترده در حیطه‌های مختلف می‌باشد و لزوم وجود اندیشه و دانش برای ساختن تمدن، امری مسلم و اجتناب‏ناپذیر است و بدون آن تمدن بنیان نمی‌پذیرد. در تمدن اسلامی نیز چنین بوده و بُعد علمی آن محصول تلاش‌های علمی بی‌شماری در طول تمدن اسلامی می‌باشد. در این میان امام صادق(ع) با تلاش‌های علمی گسترده خویش و تربیت اصحاب و شاگردان دانشمند، نقش بسیار چشمگیری در این زمینه داشته است. وجود انبوه روایات امام صادق(ع) در منابع شیعه و اهل سنت بیانگر نقش علمی حضرت در زمان خویش می‌باشد، به ویژه که عالمان بزرگ و امامان اهل سنت نیز خود را مفتخر به شاگردی آن حضرت می‌دانند. از طرفی در دوره زمانی امام ورود آثار ملل مختلف، مسلمانان را با چالش عظیمِ علمی مواجهه کرد که در اینجا نیز امام صادق(ع) با رهنمودهای عالمانه خویش، روش علم آموزی اسلامی را به دانشجویان علم در هر نقطه و با هر گرایش و مذهب آموزش داد، به طوری که تعداد شاگردان مکتب حضرتش را تا چهار هزار و بیشتر دانسته‌اند، همین تلاش‌های امام باعث شد، توجه به علم و دانش به عنوان یک بُعد تمدنی در میان مسلمانان نهادینه شود و بعدها همین شاگردان و نسل‌های بعدی آنها توانستند، با همین بن مایه‌های علمی، در قرون چهارم و پنجم هجری، تمدن اسلامی و به ویژه علم و دانش اسلامی را به اوج شکوفایی برسانند. از این‌رو شناخت نظریه‌های امام صادق(ع) در زمینه چیستی علوم، شکل‌گیری و ترویج آن و نوع نگاه امام براساس روایات و آموزه‌های ایشان، با تکیه بر سیره عِلمی ایشان در فصول مختلف بیان شده و نقش عَملی امام نیز در علوم نقلی، عقلی و طبیعیات با ذکر رشته‌های هر علم به شناخت نقش امام کمک زیادی خواهد کرد که به آن در فصلی جداگانه می‌پردازیم.

رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)درجامعه ای به رسالت مبعوث شدکه باورها وارزشهای مخالف عقل و فطرت وبرگرفته ازجهل برآن حاکم بود. قریش با استفاده ازاین باورها وارزشها مرجعیت جامعه رااز آن خودکرده بود. قریش با معیار قراردادن دو ارزش حسب و نسب وثروت نظام اجتماعی دور از عدالتی را اداره می کرد. رسول خد(صلی الله علیه وآله وسلم)اماموریت یافتند تا باورها وارزش های جاهلی را اصلاح کند ونوع اسلامی آن را جایگزین نماید.این امر باایستادگی قریش که درحال ازدست دادن قدرت ومرجعیت خود بود مواجه شد. سرانجام اقدامات رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)با بهره گیری ازدو ابزارقرآن وسیرت نیکو موثر افتاد وقریش تسلیم شدواسلام را درظاهرپذیرفت. این تسلیم قریش نوید بخش فروپاشی نظام باورها وارزشهای جاهلی بود.لیکن پس ازرحلت رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)برخی باورها وارزشهای جاهلی رنگ اسلامی گرفته واحیا شدند. به دنبال آن گروه قریش که ازاین پس جناح قدرت طلب آن بنی امیه بود،فعالیت خودرابرای رسیدن به مرجعیت آغاز کردوطولی نکشید که قدرت را ازآن خود نمود.سوال اصلی این پژوهش این است که چرا برخی باورها وارزشهای جاهلی پس ازمدتی درجامعه مطرح شده وزمینه احیای مرجعیت قریش رافراهم آوردند؟در پاسخ به این سوال چارچوب مفهومی جامعه شناسانه مورد نظر قرار گرفت .بر این اساس داده های تاریخی سه دوره تاریخی(پیش از اسلام،عصر رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)سه دهه پس ازرحلت ایشان مورد واکاوی قرارگرفت.نتیجه به دست آمده این بود که قرار گرفتن حکومت دردست افرادی ناشایست مغرض،وجود رسوبات باورها وارزشهای جاهلی درجامعه،عناصر تحول نپذیرفته فرصت طلب همراه با اشتغال مسلمانان به فتوح زمینه بازگشت برخی ازباورها وارزشهای جاهلی فراهم کرد و به قرار گرفتن قدرت دردست گروه مرجع پیش از اسلام انجامید.

یکی از علل گسترش اسلام در عصر نبوی که تأثیر زیادی هم در جامعه آن عصر داشته است سیره ‏تربیتی خود حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود، ایشان با روش‌های تربیتی خود توانست به عنوان الگو در جامعه ‏مسلمان قرار بگیرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آغاز دعوت خود با سخنان و خطبه‌ها، عواطف و احساسات ‏خود و در مرحله بعدی با رفتار خود، توانست جامع? جاهلی آن روز را تربیت دینی کند و همین امر باعث ‏گسترش و پیشرفت اسلام در جامعه آن روز و حتّی بعد از آن شد. هر چند عوامل چندی در پا گرفتن و ‏گسترش دین مبین اسلام دخیل بوده‌اند اما سیره حضرت را می‌توان مهم‌ترین عامل برای این گسترش دانست ‏و در رأس آن شخصیت وجودی خود حضرت اصلی‌ترین عامل جذب مردم به ایشان و در نتیجه گسترش سریع ‏اسلام در آن عصر به شمار آورد. ما در این تحقیق بعد از تعریف کلیات و مفاهیم، در فصل دوم به این موضوع ‏پرداختیم که سیره شناختی حضرت پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) در گسترش اسلام چه نقشی داشته است و بعد ‏از تعریف مسئله شناخت نمونه‌های از این سیره را ذکر کردیم. در فصل سوم به بحث تأثیر سیره عاطفی ‏حضرت در گسترش اسلام اشاره کردیم و به رابطه بین شناخت و عاطفه در این فصل پرداختیم، چرا که برای ‏عملی شدن شناخت باید انگیزش باشد و عاطفه یک انگیزش بسیار مهم هست که حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) ‏در سیره خود عاطفه را بسیار پر رنگ کردند. در فصل چهارم به تأثیر سیره حضرت در گسترش اسلام ‏پرداختیم و در مقدمه‌ای به رابط بین شناخت و عاطفه و رفتار اشاره کردیم، رفتار در حقیقت نتیجه شناخت و ‏عاطفه هست چرا که وقتی عاطفه و انگیزش باعث انگیزه در شناخت و هدایت شناخت می‌شود، این شناخت و ‏معرفت در رفتار متجلّی می‌شود. در این فصل به نمونه‌های رفتاری حضرت هم اشاره کرده‌ایم.‏

«عملیات روانی» پیشینه ای طولانی در تاریخ بشری دارد و از آنجا که نسبت مستقیم با پیروزی در جنگ ها و کسب قدرت دارد همواره مورد توجه اصحاب قدرت و حکومت بوده است. این پایان نامه کوشیده است با عنایت به اهمیت و کارکرد روز افزون «عملیات روانی» در عصر جدید و با توجه به حجیت سیره معصومین(ع)، با نگاهی میان رشته ای دو حوزه تخصصی «عملیات روانی» و «تاریخ اسلام» را مورد واکاوی قرار دهد.هر کدام از دو حیطه تخصصی یعنی «عملیات روانی» و «تاریخ اسلام» فصلی مجزا را به خود اختصاص داده اند که در فصل مربوط به عملیات روانی مفاهیم همجوار عملیات روانی نظیر تبلیغ، پروپاگاندا، اقناع، جنگ سرد، افکار عمومی، جنگ سیاسی و همچنین منابع و تعاریف تخصصی «عملیات روانی» مورد بازخوانی قرار گرفته و نهایتا در رویکردی تلفیقی تعریف پیشنهادی «عملیات روانی» ارائه شده است. در ادامه همچنین سطوح و اهداف و تکنیک های عملیات روانی مورد بررسی قرار گرفته اند. هدف از نگارش این فصل، بنانهادن چارچوب نظری پژوهش مبتنی بر رهیافت ارتباطات متقاعدگرانه به عنوان محور اصلی مفاهیم همجوار عملیات روانی و به دست آمدن نگاه تخصصی و دقیق و افزایش روایی پژوهش جهت مراجعه به منابع تاریخی بوده است.در حوزه تخصصی دوم یعنی «تاریخ اسلام» نیز تمرکز اصلی این پژوهش بر دوران حکومت امیرالمومنین علی(ع) به ویژه سه جنگ جمل، صفین و نهروان بوده و تلاش شده است با در نظر گرفتن شرایط زمانی دهه چهل هجری قمری و بر اساس روش موردکاوی تکنیک های روانی به کارگرفته شده در جنگ های حضرت با ناکثین، قاسطین و مارقین (از سوی طرفین) مورد بازخوانی قرار گیرد. تلاش جهت بازگرداندن سران مخالفین، اعزام دیپلمات و مذاکره با رئوس فتنه، تلاش جهت روشن شدن (شفاف سازی) فضا و ریزش بدنه معارضین و تثبیت سپاه خودی، ایجاد رعب در دل دشمن، موضع تهاجمی نسبت به دشمن، مبارزه تن به تن، تشجیع سپاه خودی و تحقیر دشمن، تهاجم به قلب سپاه دشمن، تعیین هدف و پافشاری بر آن، تشویق به جهاد در راه خدا و نکوهش بازماندگان از آن، ارجاع دائم سپاهیان به مبانی دینی جهاد، دفع کید دشمن به مثل آن‏، رسواسازی فرماندهان ارشد سپاه دشمن در منظر عمومی، رجزخوانی، تکریم سپاهیان خودی و ایجاد رقابت برای جهاد، بهره برداری از ساختار قبیله ای و جو عمومی لشکر جهت دفع کید دشمن، اسکات خصم (ساکت کردن دشمن)، یادآوری و شبیه سازی دوران پیامبر و... برخی از این تکنیک ها هستند.نتایج نهایی این پایان نامه در قالب استخراج اصول اخلاقی و چارچوب دینی بهره مندی از تکنیک های عملیات روانی در فصل پنجم پایان نامه جمع بندی شده و به رشته تحریر در آمده اند. عدم جواز توهین و هتک حرمت، صداقت و راستى، نفى حیله و نیرنگ، پرهیز از تطمیع، پایبندى به عهد و پیمان، عدم جواز آغاز به جنگ، اتمام حجت پیش از آغاز جنگ، رعایت کرامت انسانی، رعایت حقوق اولیه انسانی حتی در مقابل دشمن مهمترین این اصول هستند.

هدف از نوشتن این رساله، شناخت رحمت خداوند و جایگاه خاص آن در زندگی انسان و بیان ابعاد گوناگون آن می‌باشد، که در دو مرحله بررسی می‌گردد؛ اول، بررسی آیات مرتبط با واژه رحمت و واژه-های مترادف با آن و دوم بررسی سیره و سنت پیامبر اکرم(ص) به عنوان الگو و اسوه عالمیان. در ادامه مصادیقی از رحمت را در سیره و سخنان پیامبر اکرم(ص) جستجو خواهیم کرد تا دیدگاه کلی اسلام در رابطه با رحمت را بررسی کرده باشیم. به طور کلی برای شناخت اسلام در اولین مرحله به شناخت پیامبر اسلام(ص) و ویژگی‌های او می‌پردازیم نه به شناخت اصول دین. شناخت شخص پیامبر(ص) و ویژگی-های او مقدم بر اصول دین است؛ به این معنا که عالمانه‌ترین راه برای شناخت اسلام این نیست که از توحید شروع کنیم بلکه شناخت یک الگوی کامل که دارای تمام فضایل اخلاقی باشد ما را بیشتر به اسلام نزدیک می‌کند. لذا اهمیت توجه به سیره نبوی در نخستین مرحله اسلام شناسی مشخص می‌گردد.در ادامه به تبیین نظرى خشونت در اسلام و نحوه برخورد پیامبر اکرم (ص) با مخالفان خود خواهیم پرداخت؛ بیشترین تعارض غربیان با فرهنگ اسلامی را باید در عناصر زیر جستجو کرد: توحید و اینکه شرک به هیچ وجه مرضی ذات احدیت نیست، جهاد که نصوص فراوانی اعم از آیات و روایات در تأکید و فضیلت آن وارد شده است، سلطه ناپذیری نسبت به کفار که در لسان فقها از آن به قاعده نفی سبیل تعبیر شده است، مجازات‌های اسلامی و تفاوت‌های حقوقی بین زن و مرد، و شاید چنین به ذهن متبادر شود که این عناصر با اصالت صلح و همزیستی در روابط بین الملل تعارض دارد؛ در حالی که هر انسانی با مطالعه در هر یک از این قوانین و اصول اسلامی، آن‌ها را از داخل شدن به ورطه خشونت مبرا خواهد دانست.در این نوشتار نشان داده می‌شود پیامبر (ص) اصل اولیه برخورد خویش را با تمام مخالفان و دیگر اندیشان (مشرکان، منافقان و اهل کتاب) بردباری و ملایمت قرار داده است. برقراری صلح و انعقاد پیمان نامه‌های بسیار بین پیامبر اعظم (ص) و مخالفان آن حضرت، دلیل تمایل شدید ایشان به مدارا و همزیستی مسالمت آمیز است. اما این اصل هرگز باعث نمی‌گردید که آن حضرت در برابر دشمنان کینه-توز و توطئه‌گر، در هر شرایطی طبق همین اصل رفتار نماید؛ بلکه در صورت کشف توطئه دشمن، پیمان شکنی و تجاوز آن‌ها به مقر حکومت اسلامی و تهدید کیان اسلام، پیامبر (ص) نیز با قاطعیت و عدالت برخورد می‌کردند.به طور کلی اسلام نگاهی جامع به نظام هستی دارد و رحمت‌ را اصل‌ حاکم بر نظام‌ تکوین‌ و تشریع‌ دانسته و اعمال‌ خشونت‌ را به عنوان کیفر عادلانه امری‌ ثانوی‌ و در جای‌ خود ضروری‌ می‌داند.کلید واژه: رحمت، خشونت، مدارا، عدالت، تروریسم، جهاد

در تحقیق پیش رو، تاریخ اجتماعی شیعیان در عصر حضور ائمه (ع)،با محوریت کتاب شریف الکافی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق ضمن اشاره به ابعاد مختلف رفتار و افکار شیعیان که در تحولات زندگی روزمره شان موثر بوده است ، کوشیده شده با اتکا به مستندات تاریخی ، سبک زندگی شیعیان تبیین شود. مهمترین یافته های این تحقیق را می توان دست یابی متقن و مستند به بخش قابل توجهی از اصول و آداب سبک زندگی شیعه و اشراف بر میراث معنوی و فرهنگ غنی و مستدل ایشان دانست . این مهم، در پی واکاوی کنش های شخصی شیعیان در موضوعاتی چون حوزه خوراک ، پوشاک ، زینت ، سلامت ، مسکن و تفریح از یک سو؛ تفحص در کنش های اجتماعی شیعه بر اساس مولفه هایی چون شیوه تعامل با شیعیان ، تعامل با اهل بیت(ع) ، تعامل با غیر شیعه ، تعامل با محیط زیست و نظام کار و معیشت از سوی دیگر و در نهایت بررسی مبادی اعتقادی و مناسک عبادی شیعیان ، به دست آمده است.

پزوهشهای فلسفی تاریخ با رویکرد معرفتی به دوشاخه فلسفه نظری یا جوهری تاریخ و فلسفه تحلیلی یا انتقادی تاریخ تقسیم می شود.فلسفه نظری تاریخ الگویی از فلسفه مضاف به واقعیت هااست که درآن روند کلی تاریخ مطالعه می شود.پژوهش حاضر از سنخ پژوهشهای مربوط به مطالعات فلسفه نظری با رویکرد قرآنی است.بحث قانون مندی تاریخ و ماهیت وچیستی آن ازدیدگاه قرآن و بیان ویژگی های قانون تاریخی با رویکرد قرآنی موضوع این پایان نامه می باشد.بررسی ویژگی های قانون تاریخی درقرآن همچون ویژگی عام وفراگیر قانون تاریخی،خدایی بودن قانون تاریخی،اراده انسان درقانون تاریخی،تبدیل وتحویل ناپذیری قانون تاریخی و عملیاتی بودن قانون تاریخی ازمباحث اصلی این پایان نامه می باشد.مقایسه تطبیقی قانون مندی تاریخ ازدیدگاه قرآن ودیدگاه بشری ،نتیجه پژوهش حاضر می باشد.

کلام اجتماعی را می‌توان شاخه ای از الهیات اجتماعی دانست که هدف آن ساختن نظام واره‌ای از اعتقادات برای خصوصیت در یک جامعه مومنانه پویاست.بررسی نظرات آیت الله بهشتی در بحث آراء کلام اجتماعی با تحلیل آثار ایشان محور اصلی این پژوهش است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی می‌باشد.مهمترین مسائل مورد پژوهش در این تحقیق نبوت، امامت، حکومت، وحدت و عدالت در اسلام از جمله مباحث کلامی بررسی شده در آراء این اندیشمند والااست. در زمینه مبانی جامعه‌سازی اسلامی و راهکارهایی که برای ایجاد چنین جامعه‌ای و در پایان پیوند بین مباحث کلامی و مباحث اجتماعی از زوایای مختلف از نگاه ایشان را مورد بررسی قرار می دهیم . نتیجه محوری این است که آیت الله بهشتی تلاش های ویژه ای رادر جهت استقرار نظام کلام اجتماعی بر اساسقرائت خاص خود،البته بدون غفلت از علل و عومل پیرامونیمصروف داشته است که نیازمند ریشه یابی،تحقیق و بررسی دقیق تر و منسجم تر است.