جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه حاصل تحقیقات نگارندهء آندر زمینه ولایت در عرفان با تکیه بر آراء و اندیشه های علامه طباطبائی و سید حیدر آملی می باشد، و مقایسه دیدگاه این دو بزرگوار در باب ولایت هدف این پژوهش را می سازد.در روش نمونه گیریاز دیدگاههای عرفانی حول محور ولایت بهره برده ایم ، و همینطور در روش پژوهش مراجعه به کتابخانه های گوناگون و استفاده از کتب مرتبط با موضوع محور اصلی کار ما بوده است.مطالعه قریب به یکصد کتاب از کتب عرفانی ابزار بهره گیری این پژوهش بوده است.این پایان نامه در شش فصل به شرح ذیل به رشته تحریر درآمده است:1-کلیات2-معنا و مفهوم ولایت3- ولایت از دیدگاه برخی عرفا4-ولایت در عرفان علامه طباطبایی5- ولایت در عرفان سید حیدر آملی6-مقایسه ولایت در عرفان علامه طباطبایی و سید حیدر آملی نتیجه این پژوهش این است که ولایت دراندیشه علامه و سید حیدر مفهومی است مشترک و جزء اسمای حسنی الهی محسوب میگردد.خداوند این عطیه را به ائمه معصومین علیهم السلام داده و افراد دیگر با مراقبه و تهذیب نفس می توانند به درجاتی از آن نائل آیند .

"اهل شریعت" یا فقها ادعا می کنند که تنها قرائت ما از دین صحیح است و قرائت" اهل طریقت" یا عرفا و نیز فلاسفه و متکلمین را نمی پذیرند و بعضا برخی آن صاحب نظران را کافر و مرتد قلمداد کرده اند، و از طرف دیگر" اهل طریقت" یا عرفا نگاه و قرائت خاص خود را از دین و شریعت دارند و بعضا دیدگاه فقها و "اهل شریعت" را قشری قلمداد می نمایند در این رساله، دانشمندی که هم در فقه و شریعت صاحب تالیف است و هم در عرفان و طریقت صاحب نظر است و تالیفاتی نیز در این زمینه دارد، مورد مداقه قرار می دهد بررسی نگاه او به این مسائل برای جامعه ما از اهمیت خاصی برخوردار است و اگر ابعاد مختلف اندیشه ورزی او در این مسائل به خوبی روشن شود بسیاری از نزاع های اهل شریعت و طریقت به پایان خواهد رسید و ماحصل آن فراهم شدن شرایط،برای فهم و درک بهتر و بیشتر از دین برای محققان و سایرمشتاقان خواهد بود.شناخت فیض کاشانی به ما کمک می کند تا بتوانیم جایگاه و ارتباط منطقی و موثر بین طریقت و شریعت و حقیقت را در بینش اسلامی درک کنیم.

تزکیه و تهذیب نفس در اسلام، سرآمد و بنیان همه‌ی مفاهیم اخلاقی دیگر است، زیرا رشد و تکامل و سعادت انسان‌ها را در دنیا و آخرت در پی دارد. فلسفه‌ی فرستادن انبیاء و ائمه معصومین(ع) تعلیم دادن، ارتقا معرفت راه و روش تزکیه و تهذیب نفس به بشریت بوده و به همین جهت پیامبر بزرگ اسلام (ص) همواره می‌کوشید تا انسانها را از راه تعلیم و تزکیه نفس به کمال و سعادت برساند و بعد از پیامبر (ص)، ائمه معصومین (ع) تلاش و کوشش می‌کردند تا جامعه بشریت را از گرفتاری‌های نفسانی برهانند و به حقیقت، پویایی و کمال برسانند و این سنتی است که علمای جلیل القدر، مسئولیت را پس از ائمه بر عهده گرفته‌اند. این نوشتار به مسئله اساسی و مهم تهذیب نفس و تأثیر و جایگاه آن در شکل‌گیری مراقب عرفانی ملا محسن فیض کاشانی پرداخته و با ارائه تعریفی از «روح»، «قلب»، «نفس»، «تزکیه»، و «تهذیب» می‌کوشد نقش مهم تزکیه و تهذیب را ذکر و با استمداد بعضی آیات و روایات و سخنان ملا محسن فیض کاشانی موانع و روش‌های مبارزه با نفس را از منظر ملا محسن فیض کاشانی بررسی نماید. فرضی که این نوشتار به دنبال اثبات آن است این می‌باشد که با عنایت به این مهم که رذائل اخلاقی سد راه پیشرفت و تعالی انسان و مانع حرکت و عروج به مقامات عالی و معنوی هستند. با جهاد علیه لشکر معاصی می‌توان طی طریق نمود و با گذر از منازل مختلف به شهود جمال حق نائل شد. بر اثر تزکیه نفس حصول ادراکات قلبی و عرفانی میسر و همچنین مقدمات انقطاع از طبیعت و اتصال به عالم غیب فراهم خواهد شد.

رساله حاضر شامل دوازده فصل می‏باشد که نگارنده سعی کرده هر یک را در جای خودش و محل موردنظر خود مفصلاً مطرح سازد تا خوانندگان این رساله به سهولت بتوانند آنرا مورد مطالعه قرار دهند. در آغازین فصل این رساله به طرح کلیات پرداخته و سپس تصویری از زندگینامهخواجه عبدالله انصاری و شیخ میبدی ارائه نموده و در نهایت به مقایسه و بررسی اصطلاحات عرفانی منازل السائرین و کشف الاسرار پرداخته ام. اندیشه‏های عرفانی خواجه در دو اثر کشف‏الاسرار و منازل‏السائرین بسیار حساس می‏باشد و این اهمیت از متعدد بودن شروحی که شارحان براین کتاب افزوده‏اند کاملاً مشهود است و ترسیم برای شاکله تفکر عرفانی خواجه و تأثیراتی که بر عرفان اسلامی داشته حائز اهمیت است. در این رساله حقیر تمامی اصطلاحات عرفانی خواجه را در کتاب منازل‏السائرین پیدا نموده و با آیات مرتبط آن در کشف‏الاسرار بررسی و مقایسه نموده و نتایجی که از آن حاصل گردیده را بیان نموده‏ام که البته بر اثر کثرت کار براساس ذوق شخصی و علاقه قلبی مطالب را دسته‏بندی نموده و موفق گردیدم که از هر فصل صرفاً سه باب آنرا مورد تحلیل قرار دهم. امید است که این مقاله مختصر بتواند تصویری نسبتاً جامع از اندیشه‏های عرفانی این عارف ربانی را ارائه نماید.منازل‏السائرین شامل ده فصل است که هر کدام دارای ده بخش می‏باشد.در پایان رساله نگارنده پس از بیان نتیجه‏گیری کلی به ارائه منابع و مآخذ پرداخته است و هدف این رساله تلاش برای ترسیم شاکله تفکر عرفانی خواجه و ارتباط مستقیم عرفان با قرآن مجید است یعنی تمامی نکات عرفانی در بطن قرآن قرار دارد.

عرفان به معنای شناخت ودراصطلاح معرفتی است قلبی،که ازطریق کشف وشهود حاصل میشود. بانگاه به نمونه هایی ازصدها قول درتعریف عرفان متوجّه می شویم که یکی از عناصر واصول اساسی عرفان کشف وشهوداست و خود حاصل سلوک، مجاهده وفیض وعنایت الهی است،که موجب معرفت وازاین مهم تر شخص سالک متنعّم به آیه ی 75 سوره ی انعام می گردد : «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِیَکُونَمِنَالْمُوقِنِینَ»وهمچنین مابه ابراهیم(ع)ملکوت و باطن آسمانها و زمین را ارائه دادیم تا به مقام اهل یقین برسد. از مردان حق و مجاهدان جهاد اکبر شیخ علاءالدوله سمنانی، حکیم، شاعر و عارف بزرگ اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم و ابوالمجد مجدودبن آدم سنایی غزنوی، حکیم، شاعر و عارف بزرگ نیمه دوم قرن پنجم و اوایل قرن ششم که با عنایت الهی و مجاهده و سلوک خویش برای کمال و وصال حق در عمر سراسر باارزش خود به طریق اعتدال و بر مدار شریعت رسول مکرّم اسلام (ص) که وفور روایات نبوی و تکرار فراوان آیات قرآنی در آثارشان مصداق این مدعاست برای دست یافتن به حقیقت به طریقت پرداختند؛ودر این مجاهده استقامت نمودند که فیض الهی شامل حالشان گشته و به کشف و شهود رسیده اند.و ماحصل کشف و شهود خویش را در غالب نظم و نثر با مضامینی چون علوم و معرفت،انوار، تجلّی واتّحاد و ... بیان نموده اند و ضمن احیای تصوّف و عرفان اسلامی همچون خورشیدی فروزان در راه کمال و سلوک طریق عرفانی و کسب معارف رحمانی برای معاصران و آیند گان درخشیده اند و طلوع آفتاب حسنشان سنای ساکنان سراچه خاکی شد.واژگان کلیدی: شیخ علاءالدوله سمنانی،ابوالمجدمجدودبن‌آدم سنایی،کشف و شهود،یقین،تجلّی،اتّحاد.

موضوع این رساله بررسی وحدت و کثرت در آثار عطار و جامی است. ابتدا به توضیح اصطلاحات مهم مربوط به این رساله ، از جمله وحدت ، کثرت ، کثرت در وحدت ، تجلی ، ظهور و ... پرداخته شده. در فصل سه و چهار زندگی این دو عارف و شاعر بزرگ ایران و جهانبینی عرفانی آنها به طور کلی بیان شده.فصل پنجم به بررسی وحدت آفاقی و وحدت انفسی از نگاه عطار و جامی پرداخته شده که سعی شده در این فصل نظر عرفا و فلاسفه نیز مورد توجه قرارگیرد.در فصول ششم و هفتم به موضوع اصلی رساله اشاره شده و سعی شده بامطالعه آثار این دو عارف به هدفی که مورد توجه بوده رسیده باشیم .عرفای اسلامی برای بیان این که مخلوقان عین خدا و همه هستی تجلی وجود خداوند هستند به روش زیبایی وحدت و کثرت را با هم جمع کرده اند. عطاربرای این مطلب فنای ذات و صفات بنده را در سه مرحله وحدت انفسی و وحدت آفاقی و بقای پس از فنا تلاش کرده تا جمع دو نقیض وحدت و کثرت را به زبان شعر بیان کند . جامی نیز برای بیان اندیشه وحدت و کثرت در عرفان از زبانشعر و تمثیل و تشبیه استفاده کرده. حاصل کلام آنکه تمام عرفا در پی یافتن حقیقت واحدی بودند که سرچشمه هستی و وجود حقیقی عالم است و آن خداست. ولی چون خود را در صور و تجلیات کثرت متجلی می سازد به نظر کثیر می رسد.با این همه این تقسیمات واحد وکثیر) وحدت و کثرت ( تنها ذهنی است و عالم و خدا دو جنبه از یک حقیقت اند.

چکیده: مراقبه و محاسبه یک جستجو و سلوک فردی، راهی برای نگرش به درون و درک درونی و تصمیم برای تغییر و دگرگونی است و همچنین روشی است برای مراقبت از جسم و روح. در این پژوهش مراقبه و محاسبه را از منظر عرفان اسلامی در پنج فصل مورد بررسی قرار داده‌ام. فصل اول این پژوهش اختصاص دارد به کلیات تحقیق ، بیان مسئله تحقیق، اهمیت موضوع تحقیق، همچنین اهداف، سوالات، فرضیه‌ها، چارچوب نظری، روش و متغیر‌ها و واژه‌های کلیدی تحقیق، در فصل دوم و سوم ضرورت مراقبه و محاسبه را از منظر قرآن کریم و احادیث و روایات ائمه معصومین مورد بررسی قرار داده‌ام، همچنین نظرات بیش از پنجاه عارف را از قرن اول تا قرن هشتم هجری در رابطه با بحث مراقبه و محاسبه جمع‌آوری نموده‌ام همچنین در این فصل به تعریف مراقبه و محاسبه، انواع آنها، شرایط، آداب، درجات، نشانه‌ها و ارکان آنها اهتمام ورزیده‌ام. در فصل چهارم چگونگی رابطه مراقبه و محاسبه با مقامات و احوال را تبیین نمودم لذا در این فصل مشخص گردید که مراقبه جزء‌احوال است نه مقامات، در فصل پنجم به پنج سوال تحقیق با رجوع به کتب متعدد عرفانی پاسخ دادم و سپس به نتیجه مراقبه و محاسبه در سیر و سلوک سالک پرداختم در نتیجه مشخص گردید که مراقبه و محاسبه مستمر علاوه بر رسیدن به کمالات معنوی و انسانی منتج به کشف، شهود، مشاهده، قرب، انس و وصال خداوند برای سالک راه حق می‌گردد

شریعت را قسم تغییر ناپذیر دین دانسته‌اند و آن جدای از مسائل فقهی است که ممکن است متغیر باشد. در واقع شریعت احکامی است که از سوی خدا بر پیامبر نازل شد. این احکام را عده ای مطلق دانسته و همواره انسان را ملزم به پایبندی به اجرای آن دانسته اند. عده ای نیز به سبب مقاماتی که در اثر تدوام در مسیر سیرو سلوک، انسان بدان دست می یابد،حائز شرایطی می‌دانند. مقام جمع در مقابل مقام فرق، جایگاهی است که در آن انسان، ید الهی گشته و سبب به فعل رسیدن مقصود الهی می گردد. همان طور که در قرآن از مقام جمع سخن به میان آمده و فرموده: « و ما رمیت اذ رمیت و لکن الله رمی »(یا محمد آن مشت خاک را بر روی دشمن تو نینداختی بلکه ما انداختیم).در این رساله با تکیه بر مقام فرق و جمعمقوله شریعت بررسی گشته و ضمن اشاره به نقاط مشترک عرفان و شریعت، این موضوع حاصل گشته که انسان در مقام جمع از اراده خویش خارج شده و شرایط تحقق اعمال شریعت از او ساقط می‌شود چرا که انسان زمانی مکلف است که از لحاظ قدرت اراده و عقلانیت جهت تصمیم گیری حائز شرایط باشد. کلیدواژه: شریعت، عرفان، مقام جمع،مقام فرق، سیر و سلوک.

اهمیت زهد و عشق و مکاشفه و رویا در تغییر احوال انسان ها همیشه مقوله ای سئوال برانگیز بوده است، آدمی برای رسیدن به عشق حقیقی باید از منازل بسیاری گذر کند و مکاشفه و رویا میان بری است برای دستیابی به عشق واقعی و این حاصل نمی شود مگر این که انسان تنی تزکیه شده با زهد داشته باشد.شیخ جعفر شوشتری با تجربه ی عاشقانه ی زهد و گذر آن و نایل شدن به مکاشفه و رویا به دریای عظیم معرفت دست یافت و حسین بن علی(ع) را از نگاهی دیگر به جامعه اسلام معرفی نمود. آنچه که مهم است ایجاد این احوال مکاشفه در درون این انسان وارسته است که با استعانت از آن توانسته است از یک واعظ منبری به یک عارف استشمامیه تغییر هویت داده و عشق حسین بن علی(ع) را به زیبایی معرفی کند.او در کتابهای مهم خود از جمله خصائص الحسینیه به بیان منزلت امام حسین (ع) می پردازد و از منزلگاههای سخن می گوید که مقامات سلوک این عارف بزرگ را به همراه مولایش نشان می دهد ، او عطر حسین (ع) را از خیام سوخته حس می کند و آن را به طرز ماهرانه ای بیان می نماید . شیخ جعفر جزو آن دسته از کسانی است که در اعتلای مکتب عرفانی نجف همچون شیخ مرتضی انصاری و ملا حسینقلی همدانی نقش به سزایی داشته است.

چکیده پژوهش :از آن جا که آدمی همواره به دنبال راهی به سوی کمال بوده است و یا به عبارتی دیگر چون کمال جویی و حرکت به سوی رشد و تعالی یکی از نیازهای فطری بشر است ، گویا بازگشت به اصل از خواسته های درونی و امیال پاک انسان است. ولایت مسیری است که می تواند انسان را در راستای رسیدن به این میل پاک کمک کند و شاید شاه کلید تحقق این خواسته الهی انسان تمسک به این اصل و این رکن ارزشمند( ولایت) است.به همین منظور بزرگانی در طول تاریخ بشری تلاش نموده اند که در این میان اصول تعالی بخش و کلید گرانبهای وصول به معبود و حرکت به سوی کمال را به انسان ها معرفی نمایند. و عده ای زیادی از بزرگان اهل کمال و عرفای اهل دل به این باورند که ولایت همان کلید ارزشمند وصل به ساحل نجات است.جناب مولانا یکی از آن بزرگان است که گویا این مهم را خوب دریافته است و آن را با جان و دل فهم نموده است و یا بهتر بگویم آن را با اعماق وجود چشیده است و شاید بتوان گفت برخورد او با شمس تبریزی شاهد بر این ادعاست.مولانا تحقق توحید و اخذ مطلوب را پذیرش اصل ولایت دانسته و پیر و ولی را چراغی برای رسیدن به توحید می داند ، همانگونه که قرآن کریم ، انبیاء و اولیای الهی ، انسان ها را دعوت به پذیرش ولایت خدا ،رسولان و اولیاء می کندو تنها نجات را در پذیرش و قرار گرفتن در زیر چتر گسترده ولایت می دانند. ایشان نیز تأکید بر نجات بشریت با راهنمایی ولی و آگاهان و دانایان راه دارد. آن هم نه هر ولایت بلکه ولایتی که در راستای ولایت خدا باشد ، و نه هر ولی بلکه ولی ای که خود دست در دست خدا دارد.لذا، در این پژوهش سعی شده است به روش کتابخانه ای نگاه جناب مولانا و برخی از عرفای اسلامی ، در خصوص ولایت ، تفاوت ولایت با نبوت، امتیازات و ویژگی های اولیاء، آثار و نتایج تبعیت از ولایت ، انواع مراتب و شرایط ولایت مورد بررسی قرار گیرد.کلید واژه: عرفان اسلامی ، ولایت ، توحید، کمال، آثار مولانا .