جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق، تفسیری روایی و تطبیقی از سوره های جاثیه و احقاف است و هدف از آن، روشن نمودن نقاط اختلاف و اشتراک بین دو گروه می باشد. برای این کار ، از منابع مهم فریقین در تفاسیر رواییو اجتهادی بویژه نورالثقلینوالدرالمنثور بهره برده ایم.این تحقیق شامل پنج فصلمی باشد که فصل اول بیانگر کلیات تحقیق است،در فصل دوم که بحث اصلی ما می باشد ،پس از بیان مفاد ظاهری مستفاد از تفاسیر اجتهادی ، به تفسیر روایی آیات پرداخته شده و سپس مقایسه ای دو سویه بین مفاد ظاهری و روایی از یک سو و بین روایاتنورالثقلین و الدرالمنثور از سوی دیگر داشتهو وجوه اشتراک و افتراق را نمایان کرده ایم ،هرچند اشتراکات بین این دو گروه در این قسمت از آیات بسیار است . فصل سومگونه شناسی روایات را بر عهده دارد تا روشن گردد چه گونه های روایی در نورالثقلین و الدرالمنثور وجود دارد ؟و فراوانی کدام گونهبیشتر است ؟و روایات کدام گروه به مباحث تفسیری و معرفتی بیشتراشاره کرده است،هرچند در مجموع می توان گفت که بیشتر روایات اهل سنتحتی مواردی که به عنوانروایت تفسیری مشخص شدهبه ترجمه لغوی کلمات و یا جملات پرداختهاند. در فصل چهارم آسیب های سندی موجود در روایات شیعی و روایاتی که اهل سنت از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله)نقل نموده اند- شناسایی شده و سعی براین بوده تا آسیب ها به نوعی برطرف گردد ،ودر انتها آموزه های هدایتی که از این آیات به دست می آید بیان شده است،معارفی که بیشتر درباره مسائل اعتقادی از جمله توحید ومعاد می باشد.

تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه ها در زمینه مخاطبان قرآن پرداخته است. در این زمینه چهار دیدگاه بررسی شده است: عام بودن مخاطبان قرآن، مخاطب قرآن بودن ائمه (علیهم السلام)، مخاطب قرآن بودن شخص رسول خدا(ص) و مخاطب قرآن بودن عرب عصر نزول. در بیان دیدگاه اخیر آمده است که مخاطب قرآن، عرب عصر نزول است؛ ولی در عین حال تکالیف آن برای همه مردم جهان، تا قیام قیامت می باشد و هم چنین، مخاطب بودن عرب عصر نزول، با جاودانگی قرآن هیچ گونه منافاتی ندارد؛ زیرا قرآن در عین حال که مخاطبش عرب عصر نزول است، ولی کتاب هدایت است، آن هم نه فقط برای عرب آن روز، بلکه برای همه مردم هدایت است.

یکی از موضوعاتی که در دو حوزه فقه و کلام همیشه مورد بحث قرار گرفته است مساله سهوالنّبی و وجود روایاتی در این رابطه است. موافقان و مخالفان نظریه سهوالنبّی هریک به طرح دیدگاه خود پرداخته و آثاری عرضه نمودند. نجاشی در رجال خود برخی از پیشینیان مانند، اسحاق بن حسن از راویان کتاب کلینی را نام می برد که به تألیف کتابی با عنوان «نفی السهو عن النبّی صلّی الله علیه و آله » پرداخته است. در مقابل ابن غضائری، قمی‌ها و در رأس همه شیخ صدوق و استاد او ابن الولید را باید از مدافعان جدّی این نظریه دانست که نفی آن را غلوّو معتقد به آن را غالی می‌پنداشتند. بررسی همه جانبه این بحث که در شناخت جایگاه پیامبر و ائمه علیهم السلام و تفسیر آیات قرآن کریم و پذیرش یا ردّ بسیاری از روایات تأثیر مستقیم و جدّی دارد ما را بر آن داشت تا به پژوهش ژرف‌تر و تحقیقی فزونتر از آنچه پیشینیان به یادگار گذاشته‌اند، در این حوزه بپردازیم. لذا در این رساله ابتداء آراء فریقین (شیعه و اهل سنّت) در مساله عصمت را طرح نموده و اعتقاد اکثریت علماء شیعه مبنی بر عصمت مطلقه را تبیین نمودیم. سپس به ذکر روایات سهوالنبی پرداخته و دیدگاه علمای متقدم و متأخر شیعه در این مسأله را با مراجعه به منابع کلامی ، فقهی ، تفسیری و حدیثی ارائه نمودیم. با بررسی‌های سندی گسترده و بررسی دلالی روایات دیدگاه سهوالنبی و همچنین نظریه اسهاء که قرائت دیگری از این روایات از سوی شیخ صدوق بود را مورد نقد قرار دادیم و روشن گردید که ساحت معصوم و حریم عصمت والاتر از آن است که گرد سهو یا غبار اسهاء بر دامنش نشیند.در پایان نیز روایات إنامه که به جریان در خواب ماندن پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم و همراهان آن حضرت و قضاء شدن نماز آنان و إبار نخل که به مــــوضوع منع پیــامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم از گرده‌افشانی در مورد نخل‌های خرما اشاره دارد و بی ارتباط با موضوع مورد بحث نبود را مطرح نموده و در ترازوی نقد قرار دادیم و این همه نقدی است که به بازار خرد و اندیشه تقدیم داشتیم، تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

مسئله ولایت امامان(علیهم السلام) در حوزه تشریع احکام شرعی از زمانی که کلینی و صفار در کتاب‌های خود روایاتی در تفویض تشریع از سوی خدا به پیامبر و امامان آوردند، مورد بحث قرار گرفته است. این نوشتار بر آن است که این مسئله را در سه محور بازکاوی کند: محور اول بررسی اثبات یا نفی حق تشریع از امامان است که پس از اثبات آن با استفاده از آیات و روایات در محور دوم تلاش دارد تا محدوده آن را از روایات استخراج کند و در صورت توان مصادیقی معرفی نماید. در مرحله سوم این پژوهش به شبهه مرتبط با این بحث؛ یعنی ناسازگاری ولایت تشریعی امام با مسئله ختم نبوت می‌پردازد.

ولایت ،امرپسندیده ای است که از طرف شارع مقدس برای پدر و جد پدری در نظر گرفته شده است وتا زمانی که افراد محجور تحت سرپرستی او، به سن بلوغ ورشد نرسیده باشند همچنان ادامه دارد و تمام جنبه ها وشوون زندگی آنهارا در بر می گیرد.دراین پایان نامه به بررسیتطبیقی ماهیت مصلحت درتصرفاتی که از سوی ولی قهری در اداره امور مولّی علیه صورت می گیرد ، می پردازیم . با توجه به اغلب تعاریف ارائه شده از سوع فقها ، مصلحت همان «جلب منفعت یا دفع مضرت» می باشد که در واقع این تعریف ، حقیقت و ماهیت مصلحت را تشکیل می دهد.مصلحت در متون فقهی با تعابیری همچون منفعت ، غبطه ، صلاح ، حظ ونظر به کار رفته است.در مورد اقسام وشرایط ولی قهری ومحجورین تحت حمایت او در بین مذاهب خمسه اختلافاتی وجود دارد . یکی از مهم ترین اختلافات فقهی ، رعایت مصلحت یا عدم مفسده در تصرفات ولی قهری است . مسأله مورد نظر در بین فقیهان امامیه نیز با اختلاف مواجه است . با بررسی و تحلیل اقوال مختلف فقهی در می یابیم که شرط صحت تصرفات ولی قهری ، رعایت مصلحت است اگرچه مشهور فقها ، عدم وجود مفسده وضرر از سوی پدر و جد پدری را کافی می دانند اما در زمینه تصرفات وصی وحاکم ، اکثر فقها وجود مصلحت را شرط ضروری می دانند . در مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز برخی از فقها با استناد به آیه سی وچهار سوره اسری قائل به رعایت مصلحت در تصرفات اولیای شرعی هستند . در این تحقیق همچنین به برخی از مصادیق تصرفات ولی قهری دز مذاهب پنجگانه اشاره شده است .

یکی از ویژگیهای انبیاء(ع) عصمت آنها ازگناه،خطا واشتباه است که ضامن تحقق فلسفه بعثت آنهاست ودر تمام دوران عمر وهمه شئون زندگی آنها جاری است،چراکه اگر احتمال گناه،نسیان وغفلت درآنها باشد احتمال خطا و انحراف در گرفتن پیام وحی،تصرف درآن یا ناتوانی در ابلاغ آن به مردم،وجود خواهد داشت و با توجه به اینکه اصلی ترین منبع معرفتی و سالمترین متن دینی اسلام، قران کریم است که به شهادت تاریخ وحتی دشمنان اسلام، هیچگونه تغییر وتحریفی دامنگیر آن نشده است و نخواهد شد وباتوجه به اینکه مطالعه این کتاب عزیز بهترین راه کسب معرفت نسبت به انبیاء الهی (ع) است، برخی از دوستان ناآگاه دشمنان آگاه با استناد به ظواهر آیات متشابه آن، به انبیاء (ع) نسبت گناه، خطا یا نسیان داده اند که در این پژوهش درصدد پاسخگوئی به این شبهه برآمدیم که با استناد به ظواهر قرآن کریم می توان چنین نسبت هائی به ایشان داد یا خیر؟که پس از بررسی لغوی و اصطلاحی عصمت، بعنوان مقدمه ای بر اثبات عصمت انبیاء(ع) بصورت گزینشی به دلائل عقلی ونقلی که شامل آیات و روایات شریفه است و متکلمان مسلمان به ویژه شیعه در طول تاریخ اسلام برای پاسخگوئی به اینگونه شبهات ازآن بهره برده اند،پرداخته شد وضمن ردّ شائبه عدم عصمت انبیاء(ع)، برخی از آیاتی که قائلین به عدم عصمت با استناد به آنها به انبیاء(ع) نسبت گناه یا خطا داده اند،مطرح شده و بررسی ونقد گردیده است.

یکی از راههای شناخت و نقد اندیشه‌ها، مقایسه نظرات گوناگون بزرگان فکر و اندیشه با یکدیگر و داوری کردن میان آنهاست.در پژوهش حاضر، هدف بررسی تطبیقی نظریات دو عارف متأله فارسی زبان جهان اسلام مولوی و ملاصدرا در خصوص مسئله‌ی « از خودبیگانگی» است. در جریان مطالعه تطبیقی افکار مولوی و ملاصدرا، سعی بر آن بود تا تصور، ابزار انگار باشد. بر همین اساس مسأله اصلی مورد پژوهش در کنار توصیف مواضع خلاف و وفاق، تبیین مواضع نیز بوده است. از این رو برای فهم عمیق‌تر و درک کامل‌تر مسأله علاوه بر تطبیق مبانی، برخی موارد که به کلیات فردی و مکتبی بازگشت داشته مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه به تعریف و تبیین مسئله از خودبیگانگی از نظر هر دو اندیشمند، پیامدها،علل بروز و راهکارهای درمان آن به صورت تطبیقی پرداخته شد. آنچه ضرورت پیگیری پژوهش را بیشتر می سازد آن است که بررسی این مسئله، علل و راهکارهای آن منحصر به قرون گذشته نبوده بلکه با توجه به این که حرکت در مسیر خلاف فطرت بشری است در دوران معاصر با توجه به شرایط موجود، طرح آن اهمیت بیشتری می یابد، خصوصاً بررسی راهکارهای درمان آن که با توجه به فضای فکری، فرهنگی و دینی مولوی و ملاصدرا، در سرزمین های اسلامی ایجاد معرفت افزایی و در صورت تأثیر گذاری و عمل، معضل خودباختگی را خصوصاً در بین نسل جوان برطرف خواهد نمود .از نظر مولوی انسان دارای هویتی الهی است که در اثر هبوط،از آن دور افتاده و دچار خود فراموشی شده است.آنچه این فراموشی اجباری اولیه را تشدید می کند تعلق و آمیزش با ماده و مادیات و تأثیر قوای طبیعی حیوانی است که باعث شده کم کم تیرگی و ظلمت بر وی چیره شده او را از عالم پاک و روشن دور سازد و بدین سبب در درون خود عذاب و شکنجه مرغ محبوس را احساس می کند و می نالد و هوای بازگشت به وطن اصلی خود می کند. می توان این سیر استکمالی در آثار مولوی را در قالب قوس نزول و صعود به تصویر کشید.از خودبیگانگی نقطه مقابل خودشناسی است از این رو پیامدهای آن عدم حضور و وجود پیامدهای خودشناسی است که به برخی از آنها از دید مولوی اشاره می شود.از دید مولوی دو دسته عوامل باعث عدم شناخت خویشتن است که برخی عوامل درونی و بعضی بیرونی اند که در جایگاه خود مورد بررسی واقع می شود.از نظر وی نقطه مقابل علل از خودبیگانگی،راه هایی برای خودیابی و غلبه بر از خودبیگانگی است .بصورت اختصار راه درمان آن از دید مولوی چیزی جز یافتن مأوای اصلی و بازگشت به آن و در نتیجه خروج از غفلت نیست. ملاصدرا در حکمت متعالیه، در صدد تعالی و تکامل انسان است.غایت انسان شناسی ملاصدرا علامت گذاری راه و مسیر کمال انسان است تا آدمی به نهایت کمال وجودی خود برسد و آن، همان سعادت انسان و حیات مطلوب اوست.حال اگر انسان به معرفت نفس نایل نگردد و طریق تهذیب نفس پیشه نکند، در مسیر کمال قرار نمی گیرد بلکه روز به روز از خویشتن خویش فاصله گرفته و با خود بیگانه می شود و در نتیجه پیامدهای زیادی ایجاد خواهد کرد. بنابراین سعی شد با تأکید بر افکار صدرالمتألهین، ضمن بررسی پیامدها و علل از خودبیگانگی، راهکارهای آن نیز بیان شود. اکثر دیدگاههای حکیم شیرازی و ملای رومی با توجه به اشتراکات وسیع فرهنگی، اجتماعی و دینی شبیه یکدیگر و در نتیجه مکمل یکدیگر بوده و موارد اندکی اختلاف که به مبانی فکری مربوط می باشد بین آن دو وجود داشت.به نظر می رسد هرچند از نظر پارادایمی اندیشه های هر دو متفکردر این خصوص بسیار به هم نزدیک می باشند؛ اما صدرالمتألهین در بحث خویش از روش حکمی – عرفانی استفاده می نماید اما مولوی بیان خود را در روشی عرفانی به صورت تمثیلی بیان کرده که برای عموم قابل فهم می باشد. این تحقیق پژوهشی توصیفی- تحلیلی است که در جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای پیروی می‌کند.

در بحث که راجع به مهمترین تمایزات اعتقادی شیعه نسبت به اهل سنت است، در حوزه جبر و اختیار، معتزله به تفویض، اشاعره به جبر، و شیعه به «امر بین‌الامرین» قایل‌اند. از منظر شیعه، امام باید منصوص از جانب خدا و رسول باشد، و نیز نبی و اما باید هر دو معصوم از گناه و اشتباه باشند. لیکن اهل سنت تصمیم اهل حل و عقد را در انتخاب امام شرط می‌دانند و به عصمت ائمه معتقد نیستند. موضع اهل سنت در خصوص بداء انکار است، اما شیعه آن را پذیرفته است. و در مورد رجعت، اهل سنت برخلاف شیعه یا از اساس آن را انکار کرده، یا بدان نپرداخته‌اند. و در تحریف و یا عدم تحریف قرآن به استثنای حشویه ازاهل سنت و اخباریان شیعه، هر دو معتقد به عدم تحریف در قرآن شده‌اند. در مجموع گفتمان تحقیق بین شیعه و اهل سنت است و ما سعی خواهیم کرد تا حد بضاعت خویش موارد مذکور را به بهترین نحو ممکن توضیح دهیم.

اخلاق و تربیت از امور مهم همه‌ی زمان‌ها و زبان‌هاست. مولانا و سعدی، دو تن از شاعرانِ برجسته‌ی پارسی زبان‌اند که آثار آکنده از معرفت و حکمتِ آنان، پیراینده‌ی اخلاق از هر پلیدی و پرورنده‌ی سیرت ستوده در آدمیان است و در زمینه‌ی تربیت دو معلّمِ موفّق بوده‌اند. شهیدثانی نیز از دیگر معلّمان موفّق است که آداب معلّمی را با الهام از آموزه‌های دینی، در کتاب منیه‌المرید بیان نموده است. بنابراین در این پژوهش کوشیده‌ایم با کاوش در آثار مذکور این بزرگان و برخی متون دینی و هم‌چنین تطبیق و مقایسه‌ی آن‌ها، اخلاق و شیوه‌های نیکویی را که می‌تواند در موفّقیّت یک معلّم یا مربّی موثّر افتد، بیان کنیم. نتیجه‌ی مطالعات و مقایسه‌های مربوط بدین موضوع را در پنج فصل فراهم آورده‌ایم:فصل اول: به کلیّات یا مباحث مقدّماتی پایان‌نامه اختصاص یافته و درباره‌ی موضوع‌هایی از قبیل اهداف پژوهش، روش پژوهش و ... سخن به میان آمده است. فصل دوم: در این فصل به کوتاهی بر تاریخچه‌ی آموزش و پرورشِ جهان پرداخته‌ایم.فصل سوم: در این فصل به تاریخچه‌ی آموزش و پرورش ایران و نظریات تربیتی برخی از بزرگان تعلیم و تربیت ایران نگاهی انداخته‌ایم. فصل چهارم: مهم‌ترین فصل این پایان‌نامه است شامل موضوع‌هایی است که در مورد اخلاق و شیوه‌های نیکوی معلّمی با توجّه به آثار مورد تحقیق می‌باشد که برخی از آن‎ها عبارتند از: نیّت، بازخواست خویشتن، مصاحبت، انگیزه، شادی، تأثیر لقمه، بینش، نقش داستان‌ها و مَثَل‌ها، عکس‌العمل در برابر بدی‌ و راه‌های حذف بدی‌ها.فصل پنجم: در فصل پنجم نتایج حاصل از این پژوهش ارائه شده است.

حیات، یکی از مخلوقات پروردگار متعال می‌باشد که خداوند به آفریده‌هایش ارزانی داشته است. در علوم مختلف الهی و بشری، بسیار به حیات، ویژگی‌های حیات و... پرداخته و آن را از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار داده‌اند. مسلمانان نیز با توجّه به آموزه‌های دینی خویش، از منظری خاص به این موضوع پرداخته و آن را مورد مطالعه قرار داده‌اند. این مسأله در قرآن کریم مطرح و راه‌های دستیابی به آن نیز ذکر شده است. از منظر قرآن کریم حیات در دو حوزه تعریف می‌شود، حیات فیزیکی که همگان به آن توجّه دارند و حیات دیگری که قرآن آن را حیات طیّبه تلقی می‌کند این حیات نورانیّت و جلوه دیگری به انسان می‌بخشد. قرآن کریم در آیات متعدّد و با تعابیر مختلف، راه‌های وصول به حیات طیّبه و ره-آوردهای آن را اشاره کرده است.با توجّه به اهمیّت و جایگاه والای حیات طیّبه در دین مقدّس اسلام، شناخت و تلاش برای رسیدن به آن از جمله وظایف مسلمان و مومنان می‌باشد. و بدیهی است، شناخت و تلاش برای دستیابی به حیات طیّبه، یا عدم معرفت و کوشش برای شناخت آن، نتایج متفاوتی برای انسان در بر خواهد داشت. مهم‌ترین مسیر برای شناخت و دستیابی صحیح و آسان این حیات، مسیر معصومان الهی ـ?ـ است که از سرچشمه وحی می‌نوشند و می‌نوشانند. پیشوایان معصوم ـ?ـ با پیروی از قرآن مجید، به خوبی سیمای حیات طیّبه را به مومنان راستین نشان داده و ایشان را از ظلمات جهل و زندگی مادّی به مسیر نورانی الهی رهنمون می‌سازند. حیات طیّبه ره‌آورد سیر الی الله است و معیار برخورداری از آن، ایمان و عمل صالح، بردباری در جهاد با هواهای نفسانی می‌باشد. کسانی که حیات جسمانی خود را آینه تمام‌نمای خود می-پندارند؛ تمام تلاش خویش را برای این حیات هزینه کرده و در نتیجه نمی‌توانند به هدف واقعی از آفرینش انسان که رسیدن به رشد و دستیابی به حیات طیّبه است، برسند. در این نوشتار بر اساس آیات قرآن کریم و سیره اهل بیت-?- به جایگاه ویژه حیات طیّبه و شاخصه‌های آن و راه‌های دستیابی به آن در حدّ توان و فرصت این رساله پرداخته شده است.