جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عرفان اسلامی با تعالیم بلند خود توانسته است مریدان طریقت و عاشقان حقیقت را مجذوب خویش سازد و زمزمه ی عشق الهی را در گوش جانشان فروخواند و آنان را به تهذیب نفس و تزکیه ی درون فراخواند.مشایخ طریقت برای تبیین آموزه های دینی و عرفانی خویش به اصطلاحات و تعبیرات بلند پایه ای تمسک می جسته اند و با استفاده از آن ها رموز عرفانی را شرح و تفصیل کرده اند.اصطلاح «مقام» یکی از آن تعبیرات است که به معنی مرتبه ی سیر و سلوک زیر نظر مرشد کامل و پیر راه دان تا وصول به سعادت و کمال معنوی است.مقامات عرفانی، مفاهیم و تعداد آن ها مورد اختلاف نظر متصوفه است چنان که برخی آن ها را به هفت مقام محدود ساخته چون عطار که این مقامات را طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا دانسته است و برخی چون خواجه عبدالله انصاری به مقامات صدگانه معتقد است اما با این وجود اکثر مشایخ توبه را آغاز راه و رضا را پایان سیر و سلوک دانسته اند. مولانا نیز در مثنوی مقامات متعددی را ذکر کرده است اما تفکیکی میان حال و مقام قایل نشده و خود را مقید به نظم و ترتیب آن ها نکرده است.هدف از این پژوهش نشان دادن مقامات مطرح شده در دو اثر گرانبهای منطق الطیر عطار و مثنوی مولوی و مقایسه ی میان دیدگاه این دو عارف بزرگ در تلقی این مقامات و روشن ساختن نقاط اشتراک یا تفاوت نظر ایشان است تا به درک بهتر از آثار این دو شاعر بزرگ کمک کند

قرن دهم هجری دوران اوج تاثیر هنر ایران بر آسیای صغیر است. وقایعی مهمی همچون پایان حکمرانی ترکمانان آق قویونلو، افول مکتب هرات، واقعه چالدران و تصرف تبریز، سبب انتقال گنجینه آثار و مهاجرت بسیاری از هنرمندان و صنعتگران ایرانی به دربار عثمانی گشت. این شرایط در کنار عوامل مهمی همچون فشارهای مذهبی دولت صفوی بر عموم مردم بر قبول مذهب شیعه، جملگی در ورود تاثیرات هنر ایران زمین بر دربار استانبول کارگر افتاد.دولت عثمانی با هدف اعتبار بخشیدن به موقعیت سیاسی و فرهنگی خود، اولین کارگاههای هنر استانبول را با اقتباس از ایران که در زمینه فرهنگ و هنر آن روزگار پیشگام بود، تاسیس کرد. تحولات سیاسی و ناآرامیهای مختلفی که در طی این سالها در ایران رخ داد، شرایط را برای خروج بسیاری از گنجینه آثار و دستنوشته های نفیس و همچنین مهاجرت گروهی از هنرمندان و اساتید فن ایران که در جهت یافتن حمایت و پشتیبانی هنری بودند، به استانبول فراهم ساخت. این شرایط، بستر مناسبی را جهت رشد و توسعه نگارگری عثمانی بر پایه دستآوردهای هنری مکاتب ایران در کارگاههای تازه تاسیس استانبول بوجود آورد. روش شناسی تحقیق به واسطه پراکندگی موضوعات، بیشتر بر نوع بنیادین و توسعه ای و برپایه روشهای توصیفی، تاریخی و در پاره ای موارد بر روش همبستگی استوار است. تجزیه و تحلیل آثار مصور مکتب استانبول و تطبیق آنها با همتایشان در ایران، بالاخص در نیمه نخست قرن دهم هجری، تشابهات بارزی را بین آثار دو گروه به نمایش میگذارد. نتایج رساله حاضر بازتاب این حقیقت است که نه تنها از نسخ مصور ایرانی موجود در خزانه توپقاپی سرای، به عنوان الگو در تولدات نسخ مصور دربار استانبول استفاده می شده، بلکه فعالیت هنرمندان مهاجر ایرانی در کارگاههای توپقاپی سرای و نیز رهنمونهای برخی صاحب نظران بر تولید آثار مکتب استانبول، تاثیرات قابل ملاحظه ای را از دستآوردهای هنر ایران زمین بر نگارگری عثمانی بر جای گذاشته است.

این نوشتار با عنوان «رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آل بویه» در پاسخ به این سئوال که رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آل بویه چه بوده است؟چرا؟این فرضیه رامطرح می کند که آل بویه در رویکرد به رخداد عاشورا نه به شیوه تاریخی که منتج به الگوگیری ازآن شود بلکه به شیوه کلامی به آن توجه نمودند که نگاه خاصی به مقولات فراتاریخی وغیرقابل الگوگیری داشت.برای اثبات این فرضیه ابتدا نگاهی به شرایط سیاسی اجتماعی حاکم برعصرآل بویه وسیاست مذهبی حاکمان آل بویه می اندازیم. چرا که رویکرد به این واقعه مهم، مانند هرتحول دیگری ازشرایط سیاسی-اجتماعی جامعه یا نحوه نگرش حاکمان به مسائل تأثیر و تأثر می پذیرد.شرایط بوجود آمده دراین دوره برای شیعیان درابراز علنی عقائد و باورهای دینی خود حائزاهمیت است.درادامه به رویکردهایی که در دوره آل بویه به رخداد عاشورا در حوزه نظر وعمل وجود داشته است پرداخته شده و به نقش مورخان وارباب مقاتل و شعر شعرا ومرثیه سرایان حسینی که دراین دوره ی حکومتی ازنمود و ویژگی خاصی برخوردار است در تبیین این واقعه عظیم، اشاره شده است. به رویکرد و اقدامات عملی هیأت حاکمه در توجه دادن اذهان به این فرایند و نحوه تعامل آنها با اکثریت اهل سنت جامعه درپرتو آن نیز اشاره شده است.درپایان با تأکید براین مسئله که آل بویه سیاست تسامح وتساهل را درهمه امور به ویژه امور مذهبی دنبال می کردند وهر چند که در برپایی مراسم سوگواری شهدای کربلا همت گماردند و دراحیاء ورونق مراسم وتوجه دادن به مشاهد مشرفه شیعه خصوصاً کربلای معلی تلاش زیادی ازخود نشان دادند، اما به دلیل وجود اختلافات مذهبی درجامعه وسپاه تحت امرآنان وحاکمیت وخلافت اهل سنت که در بین مسلمانان مشروعیت داشت وریشه داربود درصورت داشتن رویکردی تاریخی به رخداد عاشورا باعث تحریک جامعه برعلیه حاکمیت خودشان می شد چرا که قیام علیه ظلم وبی عدالتی وبرعلیه خلافت غیرحق دردرون حادثه عاشورا نهفته است.لذا سعی شده است که درمعرفی این قیام جنبه های کلامی وماورائی بیشتر مورد توجه قرار گیرد. رویکردهای کلامی بیشتردر میان مورخین وعلماء شیعه که علم وعصمت امام را مد نظر قرار می دهند وجود دارد.چرا که در قرن 4 و 5 هجری کلام شیعه رشد وگسترش چشمگیری داشته است و رویکرد ماورائی بیشتر درمیان علماء ومقتل نویسان اهل سنت از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

درد و رنج ازموضوعاتی است که انسان از همان آغاز زندگی با آن روبرو بوده و همواره مکاتب مختلف دینی ، فکری و از جمله برخی شاعران- که در ساختار ذهنی آنان نگاه انسان شناسانه مرکزیت داشته -به آن توجه خاصّی کرده و اغلب شاهکارهای موفق ادبی، شکوفایی خودرا درپیوند وثیق با انسان و چالش های درونی او تجربه نموده اند. ازاین رو در این تحقیق،سعی شد تا مفهوم دردورنج،علل پیدایش وراههای رهایی از آن از منظر شاهکارهای ادبیات فارسی، درعصرکلاسیک ( شعر مولوی و سعدی )و معاصر ( شعر نیما یوشیج و سپهری ) به روش تحلیلی-توصیفی و بارهیافت هرمنوتیک وتحلیل گفتمان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد که عمده ترین نکات تازه و دستاوردهای پژوهش عبارتند از :1- درد در شعر مولوی فرآیند فعال شناختی وامری است بالقوه، درونی،غایتمندو انگیزنده به سوی هدف مطلوب و رنج پدیده ای نسبی و درونی-روانی که در پیوند با افق دید انسانها مطرح گردیده است ودرد ورنج در شعر سعدی امری است اجتماعی با ماهیت زمانی-مکانی و قابل تعمیم به کل دردورنج های بشری و در شعر نیما،پدیده ذهنی-ادراکی و روحی- روانی است که در آغازفعالیت شعری او اغلب به صورت فردی و نوستالژیک و بعد با ماهیت اجتماعی،سیاسی و ملی در شعر او جلوه کرده و در نظر سپهری امری است ذهنی- ادراکی که در اثرتعارض معرفت ذهنی سپهری با معرفت موروثی و عادتی حاکم برذهنیت انسان معاصردر شعر او به تصویر کشیده شده است. 2- زمینه ها و عوامل مهم پیدایش درد و رنج های بشری از نظر مولوی ، عوامل ازلی- معرفتی ( مثل هبوط ، ترکیب خاکی ودو بعدی انسان) عوامل درونی ( مثل مستی از هستی ، شهوت ، پیش داوری ، جهل ، فزون طلبی وتلقین) و در نگرش سعدی ، عوامل سیاسی ( مثل ساختارهای قدرت ) عوامل اجتماعی ( مثل نبود احساس اجتماعی و همدردی )، عوامل اقتصادی، عوامل زیستی – روانی و عوامل تربیتی – معرفتی است اما در نگرش نیما عوامل سیاسی ( مثل حاکمیت مستبد )، عوامل اجتماعی – روانی ( مثل غفلت و محافظه کاری مردم ) و در نظر سپهری عوامل معرفتی – فرهنگی ( مثل هبوط ، غلبه فرهنگ صنعتی و نگاه عادتی و موروثی به جهان ) از عوامل عمده درد و رنج های بشری محسوب می شود.3- در نگرش مولوی،اساسی ترین راه رهایی انسان از درد و رنج ،تغییررفتارهای ذهنی- روانی،تهذیب نفس، کسب معرفت ومعنادهی به دردورنج های بشری است.دردیدگاه سعدی همدردی انسانها با همنوعان و برقراری اعتدال اجتماعی و اخلاقی در جامعه، درنظرگاه نیما افزایش آگاهی مردم و برقراری عدالت و مبارزه اجتماعی و دردیدگاه سپهری بازگشت به معصومیت آغازین،کنار زدن غبار عادات و موروثی از چشمان درونی و ذهنی انسان و پیوند سالم و متوازن انسان با طبیعت از راههای اساسی رهایی انسان از درد و رنج محسوب می گردد.4- عمده ترین عناصر و سازکارهای القای معانی درد و رنج در شعر مولوی،تمثیل، هنجارگریزی معنایی و بینامتنیت،در شعر سعدی حکایت ،تمثیل ، هنجارگریزی نحوی و بعضا تصویر آفرینی و صحنه پردازی عاطفی است. امّا در شعر نیمایوشیجتمثیل ، نماد ، ابهام ، رنگ و اصوات و آواها و در شعر سپهری فضا سازی وتصویرآفرینی ، تشخیص ،رنگ،عاطفه و برخی عناصر زبان شناختی مثل افعال موثر و کلمات پرسشی از عناصر مهم القای معانی درد و رنج به شمارمی آیند.

رساله ای که در پیش رو قرار دارد تحت عنوان "قضا و قدر" از دیدگاه آیات و روایات تدوین شده است. در آغاز، "کلیات تحقیق" بیان مسأله، طرح تحقیق، ضرورت تحقیق، و کلید واژه ها (قضا و قدر، جبر، اختیار، تفویض، امر بین الامرین، بدا، علت و معلول و دعا) و پیشینه ای موضوع (قضا و قدر) و پیشینه ای تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. از این بررسی به دست آمد که قضا و قدر و کنجکاوی درباره آن، در ادیان الهی خصوصاً اسلام، سابقه ای طولانی داشته است. سپس انواع و اقسام قضا و قدر، یعنی قضا و قدر علمی و عینی و قضا و قدر حتمی و غیر حتمی و موارد آن ها و نیز قضا و قدر تکوینی و تشریعی، بیان شده و هر یک از آنها از دیدگاه متکلمین با استفاده از آیات و روایات مورد تأیید قرار گرفته است. در ضمن، تفاوت های قضا و قدر و مراتب آن ها در علم الهی و انفکاک ناپذیری قضا و قدر با توجه به آیات و روایات ارزیابی شده اند. و آنگاه به عناوین ذیل پرداخته شده است:1- رابطه ی قضا و قدر و نظام علت و معلولی، که طی این عنوان، چیستی علت و معلول، ضرورت نظام علت و معلول در عالم و رابطه ی قضا و قدر و نظام علت و معلول به بحث گذاشته شده است و در این راستا موارد سازگاری و ناسازگاری قضا وقدر و نظام علیت نیز بیان گردیده و به اثبات رسیده که در دیدگاه " جبر و تفویض" قضا و قدر و نظام علی و معلولی ناسازگارند و در دیدگاه مکتب امر بین الامرین، ارنباط و همخوانی دارند، به گونه ای که از هم انفکاک ناپذیرند.2- رابطه ی قضا و قدر و اختیار انسان، در طی این عنوان، ابتدا به دیدگاههای جبر، تفویض، امر بین الامرین پرداخته شده و سپس موارد تنافی و عدم تنافی قضا و قدر و اختیار انسان بررسی شده و نیز نتیجه این شد که قضا و قدر و اختیار انسان، در دیدگاه "جبر و تفویض" ناسازگارند و در مکتب امر بین الامرین ارتباط حقیقی دارند.3- رابطه ی قضا و قدر و "بداء" که در ابتدا تعریف "بداء" و نیز "بداء" از دیدگاه امامیه و عامه بیان گردیده و سپس این نتیجه بدست آمد که رابطه ی بداء با قضا و قدر غیر حتمی با دلایل کافی، از نظر امامیه ثابت شده و خدشه ای هم بر آن وارد نیست.4- رابطه ی قضا و قدر و دعا که ابتدا معنا و مفهوم دعا و موارد کاربردی آن در اسلام ذکر گردیده و سپس رابطه ی آن با قضا و قدر الهی از دیدگاه آیات و روایات روشن گردیده که دعا خود از مقدرات الهی است و منافاتی میان آنها وجود ندارد.و در آخر سه مسأله مورد تحقیق و کنجکاوی قرار گرفته:1- به پیشینه ی تاریخی ایمان به قضا و قدر الهی، در امت های گذشته اشاره شده و سپس ضرورت ایمان به قضا و قدر از دیدگاه عقلی و نقلی ثابت و تبیین گردیده است.2- از نظر عقلی و نقلی آثار و نتایج مثبت دنیوی و اخروی ایمان به آن کاملاً به اثبات رسیده است.3- از نظر احادیث و روایات و نیز از دیدگاه عقلی آثار سوء دنیوی و اخروی آن، نیز تذکر داده شده است.در پایان پاسخ به سه شبهه داده شده:1- آیا قضا و قدر عامل عقب ماندگی است؟ که پاسخ به آن از نظر عقلی و کاربردی داده شده و با دلایل کافی ثابت گردیده که قضا و قدر، نه تنها عامل عقب ماندگی نیست بلکه سبب رشد و ترقی انسان ها است.2- قضا و قدر با نظام علیت ناسازگاری دارد؟ پاسخ به آن نیز از دیدگاه عقلی و نقلی بیان گردیده که ناسازگاری بین آنها نیست.3- قضا و قدر با اختیار انسان منافات دارد؟ پاسخ به شبهه و موارد تنافی و عدم تنافی قضا و قدر اختیار روشن شده و این مطلب به دست آمد که بر اساس مکتب امر بین الامرین تنافی میان آنها وجود ندارد.

کتاب "البیان و التبیین" نخستین کتابی است که در زمینه "بیان عربی" تالیف گردیده و نخستین جوانه‌هایی که از نهال بلاغت سر برزده در آن نمودار است ، و محققی که با دیدی تاریخی به بلاغت و بیان می‌نگرد و یا خود مورخ علم بلاغت است و مراحل نشو و نما، و رشد و کمال و به برگ و بار نشستن آن را بررسی می‌کند، ناگزیر باید از "البیان و التبیین" شروع نماید. این کتاب دارای ارزشهای ادبی و تاریخی فراوان است زیراکه از جنبه ادبی رکن بیان و تنها مرجع شناخت آرای علمای بیان پیش از جاحظ می‌باشد و به حق می‌توان جاحظ را پدر علوم بلاغی و پیشگام امثال عبدالقاهر جرجانی دانست که از راه تاکید بر بلاغت قرآن کریم در اثبات اعجاز این کتاب آسمانی تلاشهای گرانقدری انجام داده‌اند. اهمیت تاریخی کتاب نیز قابل توجه است ، زیرا آثار جاحظ و از جمله این کتاب نقطه تلاقی فرهنگهای مختلفی چون فرهنگهای فارسی و یونانی و هندی می‌باشد. علاوه بر دشواریهایی که در ترجمه نثر بسیار دقیق و موجز جاحظ فراروی نگارنده این سطور بوده است و گاه ترجمه یک صفحه از آن بیش از یک روز وقت می‌گرفته، آن بخش از کتاب که ترجمه و شرح آن بر عهده وی بوده بیش از چهارصد بیت شعر دربرداشته که بسیاری از آنها به شکل تک بیت و یا چند بیت بوده است و در پاره‌ای موارد گوینده این ابیات ذکر نشده و تحت عنوان "وقال الاخر" آمده است . البته مصحح دانشمند کتاب ، استاد عبدالسلام محمد هارون در پانوشتهای کتاب به پاره‌ای از منابع و ماخذ اشعار اشاره نموده است که نگارنده تا جایی که از او ساخته بوده، در جستجوی از این منابع و یا کتابهایی که مظان یافتن اشعاری بوده که گوینده‌اش ذکر نگردیده، از هیچ کوششی دریغ ننموده است ، اما به هرحال باید در این جا اعتراف کند که در بسیاری از موارد دراین راه کامیاب نگردیده است ، چه از جهت عدم دستیابی به ماخذ و منابع و چه از جهت نیافتن گوینده شعر. کتاب البیان و التبیین از بعضی جنبه‌های دیگر نیز بویژه در روایت اشعاری که شعرای معتزله در پاسخ به بشار و رد عقاید او سروده‌اند، منحصر به فرد است و نگارنده برای فهم اشارات کلامی، فلسفی و مذهبی این اشعار ناچار بوده است که به کتابهای کلامی و کتابهایی که در باره فرق و نحل نوشته شده است مراجعه کند و همواره در فهم و درک درست این آراء از خداوند بزرگ هدایت و توفیق می‌طلبیده است . در قسمت ترجمه اشعار، نگارنده برای پیداکردن معنی دقیق هر واژه به چندین فرهنگ معتبر مراجعه می‌کرده است و سپس معنی واژه را ثبت می‌نموده، اما از آوردن شرح و بسط مفصل هر واژه به عربی آگاهانه پرهیز داشته است ، چه براین اعتقاد بوده که این کار در بسیاری موارد شاید حسن و هنری جز پرکردن صفحات نداشته باشد و از طرف دیگر طالب اطلاعات افزونتر لغوی خود می‌تواند دراین زمینه به کتابهای مرجع مراجعه کند. در ضمن یادآور می‌شود که ترجمه آیات قرآن کریم از ترجمه آقای عبدالمحمد آیتی نقل گردیده است . پیش از ترجمه و شرح کتاب ، برای تتمیم فایده، مقدمه‌ای در باره زندگی، آثار و سبک جاحظ آورده شده که در حقیقت رساله را به دو بخش متمایز تقسیم کرده است .

در پژوهش حاضر پس از تبیین مسئله و طرح کلیا تضمن معرفی شخصیت آسیه از زمان موسی تا لحظه شهادت، در ادامه به جایگاه الگوئی آسیه، به عنوان یک زن نمونه پرداخته شده وشاخص ترین زمینه های الگوئی وی، برای زنان و مردان مومن معرفی شده است از قبیل:الگوی صبر واستقامت، الگوی بی اعتنایی به امور دنیوی وعدم فریفتگی به آن وغیره... همچنین به تفصیل فضایل وکرامات آسیه ونیز ویژگی ها وخصوصیات آن حضرت پرداخته شده است.از خصوصیات آسیه می توان به عدم تاثیرپذیریش از محیط اطراف و حجت قرار داده شدن وی، برای همهانسان ها، اشاره کرد. در تحلیل علل یاد آسیه، در سوره قصص می‌توان گفت، با توجه به اینکه نزول اینسوره تقریبا نزدیک با سال وفات حضرت خدیجه (س) است به احتمال قوی، یاد وی در این سوره تعریضی است به حمایت ها و فداکاری های خدیجه(س) از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله. منشأ ایمان و کمال آسیه را می توان در علم و معرفت بالای وی، دعا وتضرع خالصانه اش به درگاه الهی و غیره ... دانست.با توجه به آن که نقش الگوئی آسیه، تنها به زنان محدود نبوده، بلکه مردان را نیز شامل می شود از این رو، مشاهده می شود قرآن در سوره تحریم ، در مقام معرفی وی به عنوان الگو، از تعابیر مذکر استفاده کرده است، چرا که این تعابیر هر دو گروه از انسان ها ،اعم از زن ومرد را، شامل می‌شود در حالی که تعابیر مونث ناظر به زنان بوده وفقط، به آنها اختصاص دارد . قرآن از آسیه در دو جا با عنوان( إمرأه فرعون ) یاد کرده، نه زوج فرعون، در تحلیل علّل این امر باید گفت، از آنجا که ایمان وعقاید توحیدی آسیه وکفر وطغیان فرعون، آیتِ زوجیت ، میا ن آنها را از بین برده بود، از این رو، تعبیر به إمرأه شده است نه زوج. در مورد نحوه یاد آسیه در قرآن، که وی را،در نقطه مقابل زنان لوط ونوح قرار داده است می توان اموری چون: نقش اختیار در سرنوشت انسان وعدم جبر او، مسئول بودن همه انسان ها وغیره ... استنباط کرد.

مسئله کنترل جمعیت از جوانب مختلف و در ابعاد گوناگون فقهی، حقوقی، پزشکی، تربیتی، سیاسی، اقتصادی، جمعیت‌شناسی و...قابل بحث و بررسی بوده و در هریک از این زمینه‌ها نیز کتاب‌ها و مقالاتی به رشته‌ی تحریر در آمده است،که در این پایان نامه، پرداختن به همه این ابعاد مورد نظر ما نیست و اگر سخنی هم به میان آید، جنبه‌ی فرعی و حاشیه‌ای داشته و تنها غنای مباحث را در پی خواهد داشت.موضوع اصلی این تحقیق بررسی حکم تکلیفی کنترل و پیشگیری جمعیت از منظر فقه شیعه و مذاهب اهل سنت است، یعنی بررسی کنیم که از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی، آیا تحدید نسل و پیشگیری از فزونی جمعیت مجاز است یا حرام؟و اگر مجاز است، آیا به صورت مطلق روا است یا همراه با شرایطی؟از آن جایی که در این باب دیدگاه‌های متفاوتی از عالمان مسلمان، شیعی و سنی مطرح گشته است، تلاش شده تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق منابع کتاب‌خانه‌ای و سایر منابع موجود، دیدگاه‌ها و دلایل هر کدام از آن‌ها بررسی شود تا راهی را که با مبانی فقهی و حقوقی اسلام سازگاری بیشتری دارد، نشان داده شود.به طور کلی در اکثر مذاهب اسلامی، حکم کنترل جمعیت با توجه به شرایط زمانی و مکانی و در جنبه‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی و ...تغییر می‌کند که در حال حاضر، نظر اغلب مذاهب اسلامی بر افزایش جمعیت می‌باشد.

این پایان نامه به مقایسه دیدگاه‌ها و روش‌های کلامی علاّمه حلّی و سیدمرتضی(علم الهدی) در باره ماهیت عصمت و عصمت پیامبران الهی و ائمه معصوم? با یکدیگر می‌پردازد و نحوه استدلال آن ها با رویکردی تطبیقی بررسی می‌کند. نگارنده تفسیر خاصّ هر یک از این دو عالم بزرگ شیعی را از آیات و روایات در باره مفهوم و ابعاد عصمت و تنزیه انبیای الهی و ائمّه هُدی از هرگونه اشتباه، خطا و گناه را با هم تطبیق کرده و روش شناسی آن ها در این مبحث و مشترکات و ممیزات دیدگاه‌هاشان را ذکر می‌کند. نوشتار حاضردر سه فصل و یک مدخل ارائه شده است. نگارنده درمقدمه کلیاتی از جایگاه کلامی سیدمرتضی (علم الهدی) و علاّمه حلّی، دیدگاه کلّی قرآن، تورات و اِنجیل را در مقوله پیامبران الهی و معصوم بودن آنان و مفهوم عصمت در کتاب و سنّت را بررسی می‌کند. در فصل اوّل آرای کلامی سیدمرتضی در باره مفهوم عصمت، استدلال عقلی و نقلی مبنی بر ضرورت عصمت برای انبیای الهی، دور بودن پیامبران از گناه و معصیت، بَری بودنِ آنان از گناهان بزرگ قبل از نبّوت و گناهان کوچک پس از نبّوت، اقسام و مراحل عصمت، معنای گناه بزرگ و کوچک و مفهوم ترک اولی برای پیامبران بیان گردیده است. نویسنده در همین زمینه به روش تفسیری سیدمرتضی و برداشت‌های وی از آیات قرآن کریم مبنی بر عصمت پیامبران و استخراج قواعد و برهان های مربوط به عصمت اشاره کرده و اطلاق معصیت بر انبیا را در آیات از دیدگاه وی صحیح نمی‌داند. در فصل دوم با اشاره به مباحث مطرح شده در زمینه عصمت توسّط علاّمه حلّی، تعریف عصمت، ادله عقلی و نقلی مبتنی بر عصمت، اقسام و مراتب عصمت، افعال انبیا و معصوم دانستن آن ها از گناه و سهو و توجیه گناهان نسبّت داده شده به پیامبران الهی در قرآن و احادیث را از منظر ایشان بیان می‌کند. نویسنده در فصل سوم به مقایسه دیدگاه‌های این دو متکلّم و فقیه بزرگ شیعه می‌پردازد و مشترکات و ممیزات مباحث آنان را در این زمینه شرح می‌دهد. وی تفسیر خاصّ هر یک از این دو اندیش مند مشهور در تنزیه انبیا و ادلّه اثبات عصمت برای آنان را بررسیده و قاعده لطف در مقوله لزوم عصمت انبیا که علاّمه حلّی آن را ارائه کرده است تبیین می‌سازد.

از اصیل‌ترین گرایشات انسانی، گرایشات عرفانی اوست که در جهت یابی این تمایلات بسیاری از عوامل درونی و بیرونی تأثیر گذارند. در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی، مهمترین عوامل درونی(فطری) و عوامل بیرونی(سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی) گرایش به عرفان‌های کاذب مورد بررسی قرار گرفته است. چرا که عرفان‌های کاذب تنها در صدد پاسخ‌گویی به بعضی از ابعاد وجودی انسان می‌باشند، و خدا و قرب به خدا در مکتب‌شان وجود ندارد. بلکه هدف‌شان را رساندن انسان به آسایش و آرامش از طریق بعضی از اعمال و حرکات بی‌معنا، معرفی می‌کنند. در نتیجه در دور کردن افراد به خصوص جوانان، از دین و عرفان حقیقی نقش بسزایی دارند.لذا تلاش شده تا با شناسایی این عوامل، بتوان از پیشروی این عرفان‌ها و دین‌گریزی و متمایل شدن جوانان به سمت این فرقه‌ها جلوگیری کرد. زیرا زمانی که علل به وجود آمدن یک انحراف مشخص شود، برای درمان و پیشگیری آن می‌توان اقدام نمود و با راه‌کارهایی که اسلام در این زمینه بیان کرده، جامعه و فرد را از آن انحراف و تأثیرات منفی آن نجات داد.بر اساس نتایج به دست آمده، می‌توان ضعف معرفت، نداشتن شناخت درستی از گرایشات فطری، جهل نسبت به دین و عرفان حقیقی، مشکلات مالی و خانوادگی، سبک جدید زندگی، دلایل سیاسی و ... از مهم‌ترین عوامل گرایش روز افزون به این فرقه‌ها عنوان نمود.