جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خشوع و خضوع در قرآن و سنت از جایگاه ویژه ای برخوردا است که زیربنای آن را شناخت انسان از خود و جایگاه خویش در جهان هستی و رابطه اش با خالق تشکیل می دهد. روح عبادت و توحید، تذلل و فروتنی در برابر خداوند است که نتیجه ی آن فرمانبردای از فرامین الهی می باشد. ضرورت انجام تحقیق پیرامون این موضوع، با توجه به آنچه گفته شد و نیز آیات و روایات فراوانی که در تفاسیر و مجموعه های حدیثی قابل بررسی است و نیز تأکیداتی که علماء و بزرگان در کتب مختلف اخلاقی و عبادی و حتی رساله های عملیه نموده اند و با توجه به سیره ی معصومین علیهم السلام و بزرگان دین و نیز عدم دسترسی به نوشتار جامعی که به این موضوع اختصاص یافته باشد، مشخص می شود. والاترین مرتبه ی خشوع در برابر خداوند متعال است و سایر مراتب آن ( نست به اولیاء، والدین، استاد، فقراء و ...) که در علم اخلاق بیان شده ، باید رنگ الهی داشته باشد و نسبت به شأن متعلّق تواضع جانب تعادل در آن رعایت شود. قرآن در آیات، مختلف با موضوعات: خشوع و نماز، خشوع گناهکاران در قیامت، ارتباط خشوع با ایمان، قرآن سبب خشوع مؤمنین و کائنات و ... به بررسی این موضوع پرداخته است. از راههای تحصیل خشوع و خضوع می توان به توجه به بزرگی خدا، خوف از او، پرهیز از گناه، ایمان به معاد، تلاوت قرآن و ... اشاره نمود، علاوه بر آنکه پرهیز از مونع خشوع و خضوع نیز همچون؛ قساوت قلب، تکبر، و غرور و ... نیز از اهمیّت فراوانی برخوردار است. آثار خشوع در زندگی انسان بسیار فراوان است مثلاً، شناخت خدا، چشیدن لذّت مناجات با او، پاداش های اخروی، سلامت صدر، حق پذیر و پندپذیری، دل نبستن به دنیا و ... از آن جمله اند.

اساسی ترین فرضیه ای که در این نوشتار مورد پژوهش قرار گرفته عبارت است از بررسی نسبت تئوری تکاملی پیدایش انسان با ظواهر آیات کریمه ی قرآن که در زمینه ی آفرینش انسان وارد شده است. با مطرح شده نظریه اشتقاق انواع توسط (داروین) این انگاره به وجود آمد که نظریات علمی با فحواهای متون دینی در زمینه ی خلقت انسان متعارض و مانعه الجمع هستند ما در این جزوه سعی خواهیم کرد انگاره تعارض علم و دین را به طور عام ونیز این فرضیه را در خصوص پیدایش انسان مورد بازخوانی و امعان نظر قرار دهیم. در یک تعبیر بسیاری کلی نتیجه نهایی به دست آمده در این نوشتار به (رفع تعارض) بلکه (دفع) آن است به این معنا آن چه که در ادبیات نظری (مسأله ) و تراوش های فکری سلف مشهور است اذعان به واقعیت تعارض علم و دین در بعضی حوزه ها و ارائه نمودن مکانیسم های توجیهی و تأویلی برای رفع آن بوده است در حالی که این نوشتار سعی دارد شرایطی را توصیف کند که در آن انگار تعارض از اساس منفی و فرضیه ی تعامل تثبیت می گردد. از نظر ما نمونه های که به مثابه مصادیق تعارض علم و دین (مثل خلقت انسان ) تلقی شده اند برایند خطاهای استراتژیکی است که در صورت تصحیح آنها به ایده ی همگرای علم و دین خواهیم رسید. این تحقیق در سه بخش و هشت فصل تنظیم شده است: بخش اول دارای سه فصل است: دو فصل اول و دوم آن به مباحث مقدماتی و کلی از قبیل: عملیاتی کردن مفاهیم، سابقه بحث، تبیین اهداف، ضرورت و طرح مسئله و فصل سوم عمده ترین رویکردهای فکری معاصر در قبال مناسبت های علم و دین به منظور تأمین پشتوانه تئوریکی برداخته است. بخش دوم در دو فصل، نظریه تکاملی داروین و پیامدهای کلامی نظریه موصوف رابرای دیانت از قبیل معارضه انگاری با اتقان صنع و ناسازگاری با ظواهر قرآن کریم را به تصویر و نقد می کشد. بخش سوم نیز سه فصل تشکیل شده است: در فصل اول با طرح دیدگاه های مختلف تفسیری درباره ی آیات آفرینش ظهور متون قرآنی بررسی شده است. در فصل دوم به راه حل ها و مکانیسم های سازگار کننده ای که از سوی متفکران جهت رفع تعارض میان آیات کریمه ی قرآن و نظریات علمی ارائه شده پرداخته است. ما در نظریه های اندیشمندان مسلمان، دو مکانیسم اصلی توجیه را تحت عنوان منطق ( تأویل) و تطبیق باز یافته ایم که اغلب عالمان مسلمان از آن دو مکانیسم برای رفع معارضات علم و دین بهره جسته اند و در فصل سوم یک راهبرد ترکیبی جهت حل چالش های علم و دین ارائه شده است.

‫هدف پژوهشگر طرح منسجمی از معانی و مصادیق روح در قرآن و روایات مربوط به آن٬ بررسی چگونگی نفخه روح در انسان در ابتدای آفرینش و اثبات تجرد روح از ماده و بقاء روح. روش پژوهش موضوع مورد تحقیق روش کتابخانه ای است جمع آوری مطالب با مطالعه کتب و منابع مربوط و نرم افزارهای مربوط و فیش برداری از تفاسیر معتبر٬ کتب حدیثی و تدوین آنها صورت پذیرفته است. نتیجه کلی : روح در قرآن دارای مصادیق و معانی متفاوتی است که در ۴ بخش ارائه گردید. روح نام جبرئیل است که با عنوان جبرئیل است که با عنوان روح القدس یا روح الامین از آن یاد شده٬ و به معنی جان و روان که در ابتدای خلقت در گل آدم دمیده شده است گاه به معنی نیروی معنوی که مومنان را تایید و تقویت می کند گاه به معنی وحی٬ قرآن و گاه به معنی فرشته بزرگی که برتر از فرشتگان خاص است که در معیت آنان در شب قدر نازل می شود و با فتح به معنی رحمت پروردگار است.

باور متدیان با توجه به اصول و ادله عقلی و نقلی، اثبات معاد و بازگشت به خدا و بقا و جاودانگی است، ولی آگاهی از ادامه راه و چگونگی جزا و پاداش و جاودانگی انسانها در آخرت از مسائل قابل طرح و مورد توجه اندیشمندان می باشد. اعتقاد به خلود مسأله ای که از طرف فیلسوفان، متکلمان، اندیشمندان و نیز در شرع مقدس طرح گردیده است. خلود به معنای زیستن جاودانه و همیشگی انسان ها در عوالم پس از مرگ است. بدان معنا که برخی از آنان برای همیشه در بهشت بوده و از نعمت های خداوند بهره مند خواهند شد و گروهی نیز اهل دوزخ و عذاب اند که پیوسته در رنج و عذاب اند که پیوسته در رنج و عذاب به سر خواهند برد. در مورد گروه اول و نعمت جاودانه بهشت، اعتراضی صورت نگرفته و آن را ناممکن یا مشکل آفرین ندانسته اند ، اما درباره خلود و دوام در عذاب ایراداتی مطرح شده و آن را مخالف با چند باور مهم کلامی – فلسفی دانسته اند؛ از جمله اشکالات، مخالف خلود در عذاب با رحمت واسعه الهی، علم، قدرت و عدالت او می باشد. دیدگاه قرآن کریم و روایات اسلامی اثبات خلود و دوام عذاب برای عده ای می باشد، که آنان کسانی هستند که ا روی عناد و با علم و آگاهی به انکار خدا و رسولان او روی آورده اند. دیگران که اهل گناه و نافرمانی بوده اند در هر مرتبه ای باشند، اگر معصیتشان به کفر و انکار بازگشت ننماید، اگر چه مدتی در عذاب دوزخ باشند ولی این عذاب همیشگی نیست.

این پژوهش بر آن است تا با مراجعه به آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام به بررسی خواب و رؤیا بپردازد . پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود، اهداف ویژه ای شامل: مفهوم شناسی خواب و رؤیا، اقسام آن، حجیت رؤیا و تعبیر آن، آداب خواب و فوائد خواب ورؤیا را به عنوان اهداف جزئی طرح و انتخاب نموده است . با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات تحقیق، روش تحقیق توصیفی تحلیلی، برای موضوع انتخاب و پس از تجزیه و تحلیل مطالب در فصل چهارم، نتایج ذیل حاصل شد: خواب، حالتی است که بواسطه ی بالا رفتن بخار رطوبتها در پی سستی اعصاب مغز، حیوان را فرا می گیرد و در نتیجه حواس او را از کار باز می دارد. رؤیا، عبارتست از آنچه که یک انسان خواب رفته، در عالم خواب مشاهده می کند . خواب شامل خواب طبیعی و مصنوعی می باشد که خواب طبیعی پدیده ی رؤیا را به همراه دارد. رؤیا نیز خود دارای اقسامی است. رؤیا از دیدگاه قرآن و روایات شامل رؤیاهای صادقه و کاذبه است و از حیث منشأ دارای چنین اقسامی است: 1 غیبی 2 شیطانی 3 ارضائی 4 حکایی 5 مزاجی 6 ذهنی7 حسی 8 رفتاری 9 رجعی 10 تسخیری. و در نهایت می توان رؤیا را از حیث محتوی شامل رؤیاهای صریح، نیمه صریح و غیر صریح دانست . در بررسی رؤیا از حیث حجیت، حجیت رؤیای انبیاء و معصومین علیهم السلام به طور مطلق اثبات گردید و رؤیای افراد عادی فاقد حجیت دانسته شد . تعبیر رؤیا، تفاوت آن با تأویل، اکتسابی نبودن علم تعبیر از عناوینی است که در بخش تعبیر مورد توجه واقع گشته، همچنین در این بخش عوامل تأثیر گذار بر رؤیا و تعبیر آن بدین شرح مورد بررسی قرار گرفت: 1 علم و دانش 2 ایمان و تقوی 3 رفتار و عملکرد 4 صفات نفسانی 5 قصد و نیت 6 القائات شیطانی 7 مزاج 8 غذا 9 بیماری 10 وضعیت محیط 11 زمان 12 مشغولیت ذهنی 13 بلوغ. از دیگر مسائل مورد بحث در این قسمت، نقش تعبیر در تأویل رؤیا و شرایط معبر نظیر: 1 تهذیب 2 حفظ اصول 3 ترکیب و تألیف اصول 4 پرهیز از دخالت دادن رأی خود در تعبیر 5 آگاهی از علم زجر و فال می باشد . علاوه بر مطالب مذکور، وجوهی نیز برای تعبیر تحت عناوین: 1 تعبیر به قرآن 2 عبیر به روایت 3 تعبیر به امثال 4 تعبیر به معانی و رموز 5 تعبیر به ضد 6 تعبیر به لفظ و واژه 7 تعبیر به اسامی 8 تعبیر به مشابه 9 تعبیر به صفت ذکر شده است . عنوان پایانی تعبیر، مهلت تعبیر رؤیاست . پس از آشنایی با تعبیر به ذکر مطالبی پیرامون آداب خواب پرداخته شده است. این مطالب عبارتند از: پر خوابی، کم خوابی، مکان خواب، زمان خواب که مشتمل بر زمان های مناسب و نا مناسب برای خواب می باشد. طهارت و نظافت، قرائت قرآن و ادعیه، رسیدگی به اعمال روز، نحوه ی خوابیدن و دعا به هنگام برخاستن از خواب، از دیگر آداب خواب می باشند. آخرین مبحث مورد تحلیل در این پروژه، فوائد خواب و رؤیا می باشد که عبارتند از: 1 اثبات وجود روح، تجرد و بقای آن 2 امکان ثواب و عقاب در عالم برزخ 3 بر حق بودن معاد و قیامت 4 درک بهتر مرگ 5 امکان طول عمر 6 دریافت وحی 7 خبر از آینده و پرده برداشتن از غیب 8 امتحان و آزمایش 9 ارشاد و هدایت الهی 10 ارائه پیام و راهنمایی 11 توفیق الهی 12 تعلیم و آموزش 13 ایجاد تحولات مثبت و سازنده در رفتار و کردار انسان 14 بخشش گناهان مؤمن 15 عقوبت جنایتکاران 16 بشارتی از جانب خداوند 17 پی بردن به شخصیت درونی 18 استراحت و تجدید قوا 19 ارضاء خواسته ها و آرامش روحی و روانی 20 درمان بیماری های روحی و روانی 21 جلوگیری از اختلالات عصبی و روانی 22 ساماندهی و طبقه بندی اطلاعات دریافتی روز . محقق در این پروژه با محدودیت هایی چون نداشتن زمان کافی برای بررسی عمیق مطالب و نداشتن تخصص در برخی از علوم مرتبط با این تحقیق، نظیر علم فلسفه و همچنین تکرار مطالب واحد در کتب مختلف و بررسی مسائل سطحی در آن ها، روبرو بوده است . در پایان پیشنهاد می گردد پژوهشگران به بررسی عمیق تر نقش روح در تحقق رؤیا و عوالم سیر روح در هنگام وقوع رؤیا بپردازند، که البته این امر نیازمند سطح علمی بالاتری است .

از ویژگی های تربیت دینی این است که پیش از آن که از بیرون به تربیت بپردازد، در آغاز، خویشتن فرد را به وی می نمایاند، که انسان اسرار آمیزترین موجود جهان هستی است؛ موجودی که جهان کوچکی است که جهان بزرگی را در درون دارد، موجودی که علاوه بر داشتن بعد مادی از بعد معنوی نیز برخوردار است، هدف از آفرینش چنین موجودی حرکت در مسیر فطرت توحیدی است. بنابراین با توجه به فلسفه و هدف آفرینش انسان و با وجود برخورداری او از فطرت و نیز تعالیم انبیای الهی که یکی از اهداف بعثت آن ها متوجه کردن انسان ها با خویشتن حقیقی و حرکت در مسیر تکامل بوده است، از خود فراموشی می توان به عنوان مانع اصلی سعادت و کمال نام برد. از طرفی کلید معرفت خداوند شناختن نفس است پس اگر انسان نتواند خود را بشناسد چگونه می تواند پروردگارش را بشناسد. تزکیه همان که خداوند با یازده قسم پیاپی، اهمیت فراوان آن را به ما گوشزد می کند، از همان جایی آغاز می شود که آدمی وجود نور را باور می کند، ولی خود را در تاریکی می بیند. این جا ابتدای راه تزکیه است، لذا بر آن شدیم تا در بحث خودشناسی و خودسازی قدم بگذاریم تا تلازم بین این دو را کشف کنیم، و روشن سازیم که چگونه تهذیب و مجاهده راه به سوی خداوند می گشاید. براین اساس با استفاده از آیات نورانی قرآن و رهنمودهای پیامبر و ائمه اطهار ( علیهم السلام) و بزرگان، مبادی و اصول تزکیه را استخراج و در اختیار طالبین قرار دهیم. این تحقیق در دو فصل خودشناسی و خودسازی گرد آوری شده که در آن راههای معرفت خداوند بررسی، و بیان شده که در واقع خودشناسی، کلید خودسازی و گذرگاه خداشناسی است. بر اساس آنچه از مجموعه آیات قرآنی بدست می آید در میان مسائل اعتقادی اسلام، توحید و پس از آن معاد، حایز بیشترین اهمیت است. که اگر اعتقاد به نفس به عنوان موجودی مسقل از بدن – که می تواند پس از فنای آن باقی باشد – نداشته باشیم، اصولا جایی برای معاد باقی نمی ماند. با این بیان، به این نتیجه می رسیم که، نخستین گام در طریق تهذیب مجاهده است و مربی در این بین نقش بسزایی دارد. همان گونه فراگیری علوم حصولی نیازمند استاد مجرب و دانا است، وصول به معارف حقه نیز تنها در پرتو راهنمایی مربیان روحانی و هدایت عالمان ربّانی میسر است. با این هدف که خوانندگان راه سعادت، ترغیب به کشف خویشتن خویش شوند و از این شناخت برای معرفت حق تعالی بهره جویند.

در اين مقاله به شکلي اجمالي به برخي از گرايش‌هايي که از ابتداي مسيحيت، به شکلي بدعت‌آميز در دين مسيحي به وجود آمده است و به ريشه‌هاي آن خواهيم پرداخت. سپس در خلال اين بررسي نيز به آراي يونگ، روان‌شناس شهير، درباره برخي از اين بدعت‌ها نگاهي می‌اندازيم و اين آيين‌ها را از منظر روان‌شناسي، بررسي می‌کنيم.

در این پایان نامه حیات طیبه یا زندگی مقرون به سعادت در آیات قرآن کریم و روایات بویژه نهج البلاغه بررسی شده و مطالب آن در هفت فصل به این شرح آمده است: فصل اول، معانی لغوی الحیاة و الطیبه در فرهنگهای عربی؛ فصل دوم، وجوه مختلف حیات در قرآن و تفاسیر؛ فصل سوم، حیات طیبه در تفاسیر مختلف، مانند: تفسیر التبیان فی تفسیر القرآن، اطیب البیان، تفسیر انوار درخشان؛ فصل چهارم، حیات طیبه در روایات؛ فصل پنجم، حیات طیبه در نهج البلاغه؛ فصل ششم، شرایط رستگاری: مسیرهای مطلوب در کسب حیات طیبه، اصول لازم برای رسیدن به حیات طیبه، حیات طیبه و آثار آن، نشانه های حیات طیبه؛ فصل هفتم، تحلیل نظرات مختلف پیرامون حیات طیبه: نقد اقوال مختلف پیرامون حیات طیبه، تأثیر حیات طیبه در اجتماع، حیات طیبه فردی.

این رساله با عنوان «حیات معنوی» حیات صحیح الهی و اسلامی را مورد بررسی قرار داده است. حیات دارای دو قسم مادی و معنوی است. حیات مادی را می توان به حیات حیوانی، نباتی و گیاهی تقسیم کرد؛ اما بالاترین مرتبه حیات معنوی، تقرب به درگاه الهی است و برای اثبات این مدعا، آیات فراوانی از قرآن کریم و روایات ائمه معصومین(علیه السلام) ارائه شده است. پس از اثبات وجود حیات معنوی، راه های رسیدن به آن نیز بیان شده است. هر چیزی در این عالم، جلوه ها و نمودهایی دارد که با استفاده از خطبه غرای حضرت زهرا÷ گوشه ای از جلوه های حیات معنوی روشن می شود. همچنین راه های دست یابی به حیات معنوی مانند:( توجه به حقیقت حیات، توجه به فلسفه خلقت انسان و مراقبت از سجایای اخلاقی و دینی) مورد بررسی قرار گرفته است. شناخت موانع حیات معنوی نیز گام مهمّی در جهت حفظ حیات معنوی است که در این رساله به آن ها اشاره شده است.

شناخت درست و اصولي انشعابات فرق و نحله‌هاي اسلامي می‌تواند براي شناخت فرقه‌ها و جنبش‌هاي نوين، راهگشا باشد. شايد بتوان الگوهاي مشترکي يافت که هر دو از آنها پيروي می‌کنند و سپس آن را تحليل كرد. از طرف ديگر، اينکه برخي از جامعه‌شناسان گونه‌هايي از فرقه‌هاي اسلامي که تحت بنيادگرايي اسلامي می‌گنجد همچون طالبان را جزء جنبش‌هاي ديني جديد برمي‌شمرند، از اين روست که با يک بررسي تاريخي، می‌توان پديد آمدن و انشعابات فرق اوليه اسلام را علت‌يابي کرد و نقاط مشترکي بين جنبش‌هاي اوليه و کنوني يافت. مقاله حاضر می‌تواند درآمدي بر اين رهيافت باشد.