جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تکدّی به معنی گدایی کردن، امروزه به عنوان یک منبع پردرآمد، مورد توجّه جامعه قرار گرفته است. شناخت احکام تکلیفی شرعی تکدّی در فقه اسلامی و گونه‌های نامشروع آن، سؤال بسیاری از کسانی است که دارای احساسات دینی هستند. شیوه‌های بکارگیری در متون ادبی و رفتار اجتماعی آن، قابل توجه و تأمل است. نگارنگان در نوشتار حاضر با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، برآنند که این مسأله را در فقه و شریعت با رویکرد عرفانی تحلیل و توجیه نمایند. یافته‌ها حاکی از این است که چنان که این موضوع با نظرگاه شریعت و عرفان بررسی شود، رویکردهای مثبت و منفی آن، بیشتر نمایان می‌سازد و گاه در متون عرفانی، بسیار زیبا و مثبت جلوه‌گر شده و گاهی نوعی آداب معمول این گروه اجتماعی قرارگرفته است. اما در باب احکام تکلیفی، گدایی شامل چهار حکم مباح، مکروه، حرام و واجب است و گونه‌های نامشروع آن مانند: گدایی به وسیلة به کارگیری الفاظ «خداپسندانه»، قرائت قرآن به قصدگدایی، متکدّی در ایّام مقدس، در میان عبادت کنندگان، تکدّی به قصد ثروت‌اندوزی و متکدّیان که توانایی کار دارند، با استناد به آیات قرآن، روایات اسلامی را برّرسی نموده است.

خوانشی که در مکاتب مختلف از انسان وجود دارد، بر عرصه‌های گوناگون عدالت اجتماعی از جمله مفهوم، اصول، مسائل و قواعد تأثیر مستقیم دارند. محور این نوشتار بررسی جایگاه توان اندیشه­ورزی و برابری ذاتی انسان­ها همسو با غایت فرجامین آفرینش از ابعاد انسان‌شناختی در عرصه عدالت اجتماعی است. رهاورد این بررسی که به روش توصیفی- تحلیلی است، این است که توان اندیشه­ورزی و برنامه­ریزی و برابری ذاتی انسان‌ها در خلقت آغازین به عنوان مبانی انسان‌شناختی در گستره عدالت اجتماعی اسباب جهت‌گیری‌ای خاص در این حوزه ایجاد می‌کنند. عدالت اجتماعی دارای حوزه‌های مختلف مربوط به عقل نظری و عقل عملی است. مباحث ناظر به عدالت اجتماعی در عقل عملی می‌بایست با هدف آفرینش در عقل نظری سازواری داشته باشند و الزامات مربوط به آن در عقل عملی و ابزاری نیز می‌بایست با غایات عقل نظری همسو باشند. انسان عاقل بر اساس کارکردهای نظری، عملی و ابزاری می­تواند برای حرکت در جهت کمال و رسیدن به جامعه عدل‌محور برنامه­ریزی کند. از الزامات عقل عملی همسو با غایت عقل نظری، برابری ذاتی انسان‌ها در آفرینش است. این مبنا در عقل عملی ما را ملزم می‌کند در استحقاق‌های برابر، تساوی را رعایت کنیم. حاصل این مبنا در عرصه عدالت اجتماعی، اعطای حقوق اولیه بدون تبعیض در شرایط برخورداری مساوی به همگان است.

نگرانی متخصصین حوزه فرهنگ در خصوص علوم وارداتی از سویی و مواجهه تسامحی و شاید اباحی گری بخش قابل توجهی از مردم جامعه اسلامی نسبت به گناه اهمیت واکاوی معنا و مفهوم گناه در ادبیات دینی (قرآن) را در مقایسه با مفهوم اصطلاحی هم تراز گناه در جامعه شناسی و بدست آوردن شباهت ها و تفاوت های آن دو را نشان می دهد. به این منظور با روش تبیینی ابتدا با تتبع در آیات قرآن، واژه های هم خوان گناه را شناسایی و به تعریف آنها پرداخته و سپس از متون معتبر جامعه شناسی، تعریف مفاهیم مرتبط را استخراج و به این نتیجه رسیدیم که دو محیط مزبور به رغم بعضی مشترکات، از نظر منبع، رویکرد، جامعیت و مانعیت و وفاق نظر درخصوص تعریف با یکدیگر تفاوت های مبنایی دارند.

در قالب پی دی اف

از جمله انديشمندان اسلامي که به اظهار نظر درباره جهاني‌شدن پرداخته، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي است. اين مقاله در تلاش است تا ابعاد جهاني‌شدن را براساس فلسفه سياسي آيت‌الله خامنه‌اي بررسي کند. هرچند ايشان به‌صورت مستقيم دراين‌باره سخنان فراواني ندارند، اما براساس فلسفه سياسي ايشان مي‌توان جهاني‌شدن را از دو چشم‌انداز سلبي و ايجابي واکاوي کرد. راه‌کار رويارويي با جهاني‌شدن به شيوه غربي در حوزه سلبي، و ارائه راهبردهاي عملي گوناگون در حوزه ايجابي، از ويژگي‌هاي مهم ديدگاه آيت‌الله خامنه‌اي درباره جهاني‌شدن است. از نگاه سلبي، جهاني‌شدن درواقع همان پروژه جهاني‌سازي است که توسط قدرت‌هاي بزرگ راهبري مي‌شود و تهديد هويت، استقلال، و حاکميت ملي از مهم‌ترين پيامدهاي آن در سه حوزه فرهنگ، اقتصاد و سياست است و راه‌کار رويارويي با آن، تنها ايستادگي و استحکام ساخت دروني است. اما جهاني‌شدن از نگاه ايجابي، جداي از جهاني‌شدن به شيوه غربي آن است؛ زيرا اين معنا از جهاني‌شدن، بر پايه «فطرت» بوده و فاقد ماهيت استثمارگرانه است. جهاني‌شدن براساس فلسفه سياسي آيت‌الله خامنه‌اي، به‌سان جرياني است که با راهبردهاي خاص خود، بنا دارد تا الگوي انقلاب اسلامي را به جهان صادر کرده و تمدن نوين اسلامي را پايه‌ريزي کند. راهبردهاي «سبک زندگي اسلامي» در حوزه فرهنگ، «استحام ساخت دروني» با تأکيد بر حوزه اقتصاد، و «صدور انقلاب» با تأکيد بر حوزه سياست، براي تحقق تمدن نوين اسلامي براساس فلسفه سياسي آيت‌الله خامنه‌اي تجويز مي‌شوند.

پرداختن به موضوع امتداد مبانی هستی‌شناختی اسلامی از دو جهت حائز اهمیت است. نخست اینکه تمدن نوین اسلامی، باید بر پایه مبانی هستی‌شناختی اسلامی بنا شود. از جهت دوم، تمدن غرب با مبانی هستی‌شناختی متمایز و متباین با مبانی اسلامی، توانسته است مبانی خود را در رفتارهای فردی و ساختارهای جامعه امتداد دهد. از نظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای، مبانی اسلامی هنوز در رفتارهای فردی و نیز در ساختار اجتماعی ما امتداد پیدا نکرده است. در این پژوهش با روش تحلیل متن چگونگی امتداد مبانی هستی‌شناختی با تأکید بر بیانات ایشان دنبال می‌شود. همچنین این پژوهش در پی بررسی تطبیقی چگونگی امتداد مبانی هستی‌شناختی نظام اقتصادی سرمایه‌داری و اسلامی، با تأکید بر بیانات رهبری است. در این نوشتار منطقی برای امتداد مبانی در نظام اقتصادی طراحی می‌شود و این منطق در شکل‌گیری نظام اقتصادی سرمایه‌داری و اسلامی بررسی می‌گردد. نتایج نشان می‌دهد رفتارها، روابط و ساختار نظام اقتصادی سرمایه‌داری بر اساس همین منطق سامان یافته‌اند و اجرایی‎کردن این منطق در نظام اقتصادی اسلام منجر به رفتارها، روابط و ساختار متفاوتی خواهد شد.

اندیشه سیاسی مجموعه‌ای از باورهای منسجم فلسفی است که در هدایت و اداره مستقیم جامعه نقش دارد. مجموعه این باورها ریشه در ایدءلورژی و جهان‌بینی هر شخص دارد و اندیشمند سیاسی نمی‌تواند فارغ از این اعتقادات و باورهایش به سراغ حل مجهولات برود حضرت آیت الله خامنه‌ای به عنوان اندیشمند، متفکر و فیلسوف الهی با کمک گرفتن از این ایدءلورژی و جهان‌بینی مدینه فاضله و راه رسیدن به آن را ترسیم کرده است. مدینه فاضله ایشان ایجاد تمدن عظیم اسلامی، تمدنی که در آن آسایش مادی و معنوی برای همگان فراهم آید و همگان برخوردار از پیشرفت‌های مادی و معنوی باشند. وقوع انقلاب اسلامی جرقه ایجاد این تمدن عظیم بود و بعد از آن ایجاد نظام سیاسی و دولت اسلامی و در مرحله بعدی، کشور اسلامی باعث به وجود آمدن دنیای اسلام خواهد بود. که دستیابی به آن از طریق جامعه سازی ممکن است و ایجاد جامعه الهی، جامعه آرمانی رهبر معظم انقلاب است. ایشان معتقدند که در اسلام ولایت آمده نه حکومت، و نه سلطنت و این نشانگر این است که در جامعه اسلامی رابطه بین ولیّ و مردم بر اساس محبت است و ولایت مسؤلیت است نه قدرت‌طلبی و قدرت‌خواهی. در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری، مردم یک رکن مشروعیتند و آرای معظم له، به طور مشخص جمعی است میان حقانیت و مقبولیت و این همان چیزی است که در گزاره «مردم‌سالاری دینی» مستتر و موجود است.

تمدن غربی با توجه به پیشرفتهایی که داشته ،توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. بنابراین شناخت ماهیت سیاسی غرب برای جوامع دیگر خصوصا جوامع اسلامی بسیارمفید و راهگشا خواهد بود. به دلیل اینکه جوامع اسلامی را از وجوه منفی آن حفظ می‌کند. شناخت غرب با رویکرد و دیدگاه آیت الله خامنه ای ثمرات فراوانی را به همراه خواهد داشت چون ایشان یکی از متفکرین و روشنفکران دینی عصر حاضر می باشند. سکولاریسم که همان تفکر رایج جدایی دین از سیاست است، ازدیدگاه آیت الله خامنه‌ای مردود است وبه هیچ وجه این مشخصه و ویژگی اساسی سکولاریسم را بر نمی‌تابد و آنرا نفی می‌کند و بزرگترین اشتباه غرب را نفی معنویت می داند. ایشان لیبرالیسم را با بیان نمودهای عینی متناقض موجود درغرب به چالش می کشد و به مهمترین ویژگی آن یعنی آزادی توجه ویژه دارد و شش تفاوت اساسی بین آزادی در اسلام و آزادی در نظام لیبرالیستی را به تفکیک توضیح می دهد. ایشان آزادی را حق الهی می داند ونسبت به سوء استفاده آن هشدار می دهد. ایشان با استفاده از تعالیم و بینش اسلامی رویکرد انسان محوری اومانیسم را نفی می کند و به بیان تکریم انسان از دیدگاه اسلام می پردازد. ایشان با انتقاد از دموکراسی غربی حکومت اسلامی را مردمی ترین حکومت می داند ومهمترین تفاوت دموکراسی غربی با حکومت اسلامی را در قانونگذاری و مردمی بودن می‌داند. از نظر ایشان اگر ناسیونالیسم به معنی تاکید بر ایمان و جهان گرایی توحیدی باشد مثبت والا ناسیونالیسم را نفی می کند یعنی ناسیونالیسم مبتنی بر ملیت، خون و نژاد.

در خصوص ولایت فقیه محورهای مختلفی مطرح شده است. آنچه در این پایان نامه به آن پرداخته شده یک بعد از ابعاد این موضوع می باشد که مبانی مشروعیت ولایت فقیه است. هدف در این رساله پرداختن به این موضوع از دیدگاه امام خمینی ره و مقام معظم رهبری به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد. در این پژوهش در ابتدا مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه دانشمندان غربی مطرح و بعد به مبانی مشروعیت حکومت از منظر اندیشمندان مسلمان در قالب دو مذهب اهل تسنن و تشیع پرداخته شده است. سپس بعد از بیان تفصیلی مشروعیت حکومت، دیدگاه حضرت امام خمینی ره و مقام معظم رهبری به عنوان اندیشمندان شیعی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. بعد از ذکر بیانات این دو بزرگوار در حوزه ی مشروعیت ولایت فقیه و مطرح نمودن پیش فرض هایی از اندیشه آن ها، اثبات شد، برخلاف کسانی که دیدگاه ایشان را ترکیبی و متمایل به انتخاب می دانند، مبانی مشروعیت ولایت فقیه از نگاه آن ها صرفا انتصابی است. آنان معتقدند در زمان غیبت معصوم همه فقها به نصب عام ولایت بر مردم دارند. حال اگر مردم در اجرای حکومت به یک فقیه کمک کردند و او را پذیرفتند مقبولیت حاصل می شود و ولایت آن فقیه تحقق خارجی پیدا می کند. پس نقش مردم در ولایت فقیه مشروعیت دهی به آن نمی باشد بلکه در اعمال ولایت و تحقق خارجی آن نقش آفرینی می نمایند.

بیست و دومین همایش بزرگداشت ملاصدرا با موضوع «فلسفه، پرستش و نیاش» در آستانه روز ملی بزرگداشت این حکیم شهیر ایرانی (یکم خردادماه) در تاریخ 26 اردیبهشت 1397 برگزار شد. همایش بدلیل تقارن یکم خرداد با ماه مبارک رمضان، چند روز زودتر برگزار گردید. فرایند برگزاری همایش «فلسفه، پرستش و نیاش» با انتشار فراخوان مقاله در تاریخ 25/10/96 آغاز شد و در زمان تعیین شده برای دریافت چکیده مقالات، تعداد 186 چکیده مقاله به دبیرخانه همایش رسید که پس از ارزیابی و بررسیهای شورای علمی، نهایتاً 107چکیده‌ مقاله پذیرفته و در کتابچه چکیده مقالات چاپ و منتشر گردید. متن کامل مقالات نیز بزودی در قالب کتابی بعنوان مجموعه مقالات همایش، منتشر خواهد شد. در روز برگزاری همایش، از میان مقالات پذیرفته شده 27 سخنرانی در دو سالن همزمان ایراد شد و با پرسش و پاسخ علاقمندان در هر نشست تکمیل گردید. بیست و دومین همایش بزرگداشت حکیم ملاصدرا در ساعت 8:30 با سخنرانی آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا با موضوع: «پیوند وجودشناختی نیایش و فلسفه» آغاز شد. سپس دیگر اساتید بشرح ذیل به ایراد سخن پرداختند: دکتر رضا داوری اردکانی: «فلسفه، پرستش و نیایش»، دکتر غلامرضا اعوانی: «اشاره‌ای به مبادی مابعدالطبیعی و الهی پرستش و استجابت دعا»، دکتر کریم مجتهدی: «مناجات و فلسفه»، دکتر احمد احمدی: «نیایش و پرستش در فلسفه»، دکتر حسین کلباسی اشتری: «عقل پرستنده در حکمت الهی»، دکتر حسن بلخاری: «عالم معبد است؛ تأملی در رویکرد فلسفی به معماریِ پرستشگاه با تأکید بر آرای فلسفه یونانی و حکمت صدرایی»، دکتر قاسم پورحسن: «فارابی و شریعت و فلسفه»، دکتر حسن سعیدی: «تعالی اندیشه‌های فلسفی به ساحت معارف وحیانی»، دکتر سیدموسی دیباج: «طوفٌ فی الطواف»، دکتر عبدالرزاق حسامی‌فر: «فلسفه پرستش؛ تأملی در غایت اخلاقی مناسک دینی»، دکتر عین‌الله خادمی: «نگرش وجودی به مسئله نیایش و پرستش در اندیشۀ ملاصدرا»، دکتر رضا ماحوزی: «ابن میثم بحرانی و تبیین عقلی نیایش و پرستش»، دکتر فاطمه فرضعلی: «بررسی «پرستش و نیایش رتبی» در حکمت متعالیه»، دکتر عباس ایزدپناه: «تأملی در روش‌شناسی فهم متون نیایشی تشیع»، دکتر مسعود احمدی افزادی: «نیایش در باورهای کهن مصر و بین‌النهرین»، دکتر طوبی کرمانی: «ظهور فلسفه عمل اسلامی در مسئله دعا و نیایش»، دکتر محمدکاظم فرقانی: «تبیین اصعاد عبادت خالص بر اساس اشتداد وجود و اتحاد عمل و عامل و معمول»، دکتر نادیا مفتونی: «هنر فاضله فارابی و معماری اسلامی؛کدام معماری اسلامی نیست؟»، دکتر رضا سلیمان‌حشمت: «انسان؛ فطرت الله و خودبنیادی»، دکتر سعید انواری: «بررسی صفات انوار قاهره در رسالۀ الواردات و التقدیسات سهروردی»، دکتر زهرا کاشانیها: «دعا و نیایش از نگاه ابن عربی با رویکرد به فص شیثی». همایش با سخنرانی دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی دربارۀ «فلسفه و حکمت پرستش» در ساعت 18 به کار خود پایان داد. همزمان با همایش، نشستی تخصصی در حوزه فلسفه و کودک برگزار نیز برگزار گردید که در آن دکتر مریم داورنیا دربارۀ «اصول و مبانی معنویت برای کودکان»، دکتر نواب مقربی با موضوع «روش‌شناسی فلسفی ملاصدرا بمثابه پرستش و نیایش و کاربردهای آن در برنامه فلسفه و کودک» و دکتر عاطفه سوهانی دربارۀ «تبیین تربیت دینی (پرورش ایمان فطری) کودک در پرتو نیایش» سخنرانی کردند. همچنین در حاشیه همایش از کتاب «تاریخ جامع حکمت و فلسفه، مقدمه و کلیات» رونمایی شد. همایش «فلسفه، پرستش و نیایش» با استقبال گرم علاقمندان برگزار شد و بازتاب گسترده‌یی نیز در رسانه‌های عمومی داشت. در ادامه به خلاصه‌یی از سخنان اساتید پیکسوت و چهره‌های ماندگار فلسفه که در این همایش ایراد گردید، اشاره میشود.