جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسي داغ‌ديدگي و عوامل معرفتي مؤثر بر تسکين آن و تبيين پيامد‌هاي تربيتي مرتبط با آن است. اين پژوهش از نوع کيفي و به روش پديدارشناسانه انجام شده است که جامعه آماري آن کليه افرادي هستند که در چند سال اخير با مرگ يکي از بستگان درجه اول خويش مواجه گرديده‌اند. نمونۀ آماري با روش نمونه‌گيري هدفمند از جامعه مذکور انتخاب شده و ابزار جمع‌آوري داده‌ها در اين زمينه، مصاحبۀ نيمه‌ساختار يافته است که توسط پژوهشگران تنظيم شده و تجزيه و تحليل داده‌‌ها با استفاده از روش هفت‌مرحله‌اي کلايزي انجام شده ‌است. بعد از تحليل داده‌ها به اين نتيجه رسيديم که عوامل معرفتي مؤثر در تسکين و مديريت داغ‌ديدگي در همۀ ابعاد: خداشناسي، جهان‌شناسي، دنيا‌شناسي، مرگ‌شناسي و انسان‌شناسي بسيار مهم و معنادار بوده است؛ که هرکدام داراي زير مضامين فرعي هستند و همچنين پيامد‌هاي تربيتي به روش استنتاجي و به‌صورت قياس عملي بيان شده است.

احسان مالي به معناي کمک به ديگران بدون انتظار معاوضه و مبادله مالي است و در ادبيات قرآن با واژه‌هايي مانند: انفاق، صدقه، زکات و قرض به‌کار رفته است. از نظر قرآن، احسان مالي در کنار عبادات در سازندگي جان انسان اثرگذار است. در گزاره‌هاي ديني احکام، شرايط،‌ آداب،‌ و آثار فراواني براي آن مطرح ‌شده است. پژوهش حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي نقش احسان مالي در تربيت و رشد اخلاقي را از ديدگاه علامه مصباح يزدي مورد بررسي قرار داده است؛ و نشان داده که جذابيت‌هاي دنيا، مال و اولاد، پست و مقام زمينه دل‌بستگي را به‌وجود مي‌آورد. دل‌بستگي مي‌تواند منجر به حرص، بخل و حتي کفر و شرک در انسان شود. براي در امان ماندن از اين آسيب‌ها بايد نخست نوع نگاه انسان به دنيا و آخرت اصلاح شود و با زهدورزي و انفاق عملي در دفع و رفع تعلقات و دل‌بستگي‌ها مقدمات قرب الهي را فراهم ساخت.

انسان تربيت‌يافتة اخلاقي، فردي است که بر عواطف خود کنترل داشته و آنها را در مسير رضايت الهي ايجاد و ابراز مي‌کند. ازاين‌رو لازم است که عواطف پسنديده، به‌وسيلة روش‌هايي در جان متربي، ايجاد و در ادامه، تثبيت و تقويت شود و در صورت وجود عواطف ناپسند در انسان، اصلاح، و به نوعي نابود شود. هدف از اين مقاله استخراج روش‌هاي عام تربيت اخلاقي در بعد عاطفي با تکيه بر آثار آيت‌الله مصباح‌ يزدي است؛ که هم در حوزۀ تربيت ايجادي و هم اصلاحي کارآيي دارد و براي تداوم، تثبيت و تقويت ارزش‌هاي اخلاقي و پرورش و افزايش گرايش‌ها و فضيلت‌هاي اخلاقي مورد استفاده قرار مي‌گيرند؛ تا عواطف ايجادشده در نفس متربيان رسوخ پيداکرده و به مرحلة ملکه برسد؛ زيرا مداومت بر عمل، سخت‌تر از خود عمل است. روش اين تحقيق، توصيفي ـ تحليلي است و با مراجعه به يادداشت‌ها، تأليف‌ها و سخنراني‎هاي آيت‌الله مصباح‌ يزدي صورت گرفته است. نتایج اين تحقيق نشان مي‌دهد که براي رسيدن به اين هدف مي‌توان از روش‌هاي عقلانيت و تفکر، رعايت تقوا، تغذيه مناسب و حلال، عبادت و انتخاب همسر شايسته از خانوادۀ شايسته، بهره گرفت.

بسياري از انسان‌ها بعد از مدتي، اثر ناپسندي که جبهه باطل از طريق فضاي مجازي بر آنها و زندگي‌شان گذاشته را متوجه مي‌شوند؛ اما نمي‌دانند که چگونه اين تغييرات سوء در آنها پديد آمده است. سؤال اصلي اين نوشتار این است که جبهۀ باطل اين اثرات را با چه روش‌هايي روي انسان‌ها و جوامع انساني ايجاد مي‌کند؟ شناخت اين روش‌ها کمک شاياني به تشخيص نوع تربيت او سر صحنه واقعيت مي‌کند. براي پي ‌بردن به روش‌هاي مذکور و تحليل کارکرد آنها، هم از عينک تجربه استفاده شده و هم از پنجره دين به اين مقوله نگاه شده است. دو روش تلقين و تقليد (الگوپردازي)، روش‌های عمده‌اي هستند که جبهۀ باطل در مسير تربيت وهماني و باطل خود از آن استفاده مي‌کند. نقش سلبريتي‌ها و همچنين هدفي که دشمن از بمباران اطلاعات دارد در اينجا مشخص می‌شود. جالب آنجاست که جداي از علم روان‌شناسي و جامعه‌شناسي روز، نظر اسلام و متن آيات و روايات نشان مي‌دهد که اين دو روش در نظر خداوند نيز از روش‌های عمده براي تربيت الهي حساب مي‌شوند.

هدف پژوهش، بررسي ابعاد تربيتي حماسه و واکاوي اين ابعاد در سيره و مکتب تربيتي شهيد سليماني است. دراين چارچوب تلاش شد با بررسي، تبيين و تحليل وصيت‌نامة شهيد سليماني، بيانات مقام معظم رهبري و سخنان افراد شاخص و هم‌رزم شهيد با روش تفسيري ـ تحليلي به اين سؤال اصلي پاسخ داده شود که سيرة شهيد سليماني تا چه حد ملاک‌هاي تربيت حماسي را پوشش و توصيف مي‌کند. تربيت حماسي جايگاه و منزلت کليدي در ابعاد و سطوح فرهنگي ـ ارزشي مکتب و جهان‌بيني اسلامي ـ ايراني داشت و دارد. برخي افراد متنفذ و کاريزماتيک، از‌جمله شهيد سليماني نقش مهمي در بازتوليد اين مسئله در برهه‌هاي زماني مختلف جامعه داشته‌اند. يافته‌هاي پژوهش به دو بخش قابل ‌تفکيک است؛ در بخش اول با مطالعة آثار حماسي ملي و آموزه‌هاي اسلام شيعي نگارش شده، ابعاد تربيت حماسي و زيرمحورهاي آن (ولايت‌مداري، غيرت، شجاعت، فتوت و جوان‌مردي، جهاد، ايثار و ازخودگذشتگي، احسان و نوع‌دوستي، عدالت‌خواهي و ظلم‌ستيزي و...) کشف و تحليل شد. در قسمت دوم تلاش شد اين موارد با تکيه ‌بر مکتب، سيره، کنش و رفتار شهيد سليماني پياده شود. بايد گفت که در بافت و ساخت تربيتي ـ اجتماعي جامعه، شهيد سليماني مصداق بارزي در تحقق تربيت حماسي در ايران پس از انقلاب داشته است. مصداق عيني آن را در مشارکت گسترده مردم در مراسم تشيع، خاک‌سپاري آن در مناطق مختلف کشور و پس از شهادت در قالب فرهنگ‌سازي اين مکتب براي نسل‌هاي جديد مي‌توان مشاهده کرد.

اين مجموعه به بحث پيرامون جايگاه اسلام و ايمان به عنوان فضايل اخلاقي، كه موجب سعادت انسان در دنيا و آخرت مي‌شود، مي‌پردازد. افزون بر تفاوتي كه ميان اسلام و ايمان مطرح است، كاربردهاي اين دو نيز متفاوت است. يكي اينكه اسلام جنبه‌اي نازل‌تر از ايمان قرار دارد و داراي مراتبي است: اسلام به معناي انقياد و تسليم است. اين اسلام به معناي تسليم، گاهي اختياري است و گاهي تكويني. گاهي تسليم اختياري است و گاهي عملي و بدون اعتقاد قلبي. گاهي نيز تسليم شدن در صحنه جنگ است و امري غيراختياري است. از سوي ديگر، اسلام به معناي تسليم از سر اعتقاد قلبي نيز داراي مراتبي است. عمل به دستورات ديني و اينكه انسان هيچ گناهي مرتكب نشود؛ اينكه حتي مكروهات و مستحبات را رعايت كند و مرحله آخر اينكه انسان اصالتاً توجهي به غيرخدا نداشته باشد. اين متن به تفصيل به ارتباط اسلام و ايمان و مراتب اين دو مي‌پردازد.

اگر انسان راهنمايان راه فلاح را نشناسد، نمي‌تواند در مسير فلاح قدم بردارد؛ پس لازم است هدايت‌گران حقيقي را شناخته و با پيروي از آنها به فلاح برسد. اما هدايت‌گران حقيقي چگونه شناخته مي‌شوند؟ شناخت هدايت‌گران حقيقي مسئله‌ای کليدي براي انسان است که با روش توصيفي ـ تحليلي در این مقاله مورد پژوهش قرار گرفته است. به‌دست آمد که خداوند در راستاي هدايت‌گري خود، با قراردادن معجزه در اختيار پيامبر يا معرفي هدايت‌گران بعدي توسط پيامبر، هدايت‌گران حقيقي را به مردم می‌شناساند و آنها را براي هدايت مردم منصوب می‌کند. خداوند در رأس سلسلۀ هدايت‌گران، قرار دارد و اوست که انسان‌هايي را براي هدايت‌گري بشر معرفي کرده است. پيامبران و سایر معصومين و قرآن کريم، وظيفۀ هدايت انسان‌ها را از طرف خداوند متعال بر عهده دارند. فقيه عادل حديث‌شناس نيز به نصب عام از طرف معصوم به هدايت‌گري منصوب شده است. پس هدايت‌گران، مستقيم يا غيرمستقيم، خاص يا عام، از طرف خداوند منصوب شده‌اند.

نظرات انديشمندان اسلامي در عرصۀ تربيت اخلاقي چون به آموزه‌هاي وحياني پيوند خورده، مي‌تواند مورد بهره‌برداري کنش‌گران آموزشي قرار گيرد. در اين راستا پژوهش حاضر به‌دنيال تبيين مباني، اصول و روش‌هاي ارزش‌شناختي تربيت اخلاقي در ديدگاه شهيد مطهري است. روش پژوهش، توصيفي ـ تحليلي بوده و به‌منظور گردآوري داده‌هاي لازم جهت نيل به اهداف پژوهش، منابع موجود و مرتبط، با استفاده از فرم‌هاي فيش‌برداري از منابع، جمع‌آوري شده‌ است. نتايج پژوهش بيانگر آن است که «معنويت توحيدي ارزش، حقيقي بودن و واقعي بودن ارزش، اعتباريابي ارزش از طريق عقل، فطرت و نظام معيار ديني، هم‌زماني حسن فعلي و حسن فاعلي در ارزش»، ازجمله مباني ارزش‌شناختي تربيت اخلاقي مدنظر شهيد مطهري هستند؛ که اصولي چون «پيوند با معنويت، اعتدال، سعادت، توجه به مطلوبيت فعلي و فاعلي» و روش‌هايي مانند «دعا، خطابه، ارائۀ الگو، تسهيل و تيسير» را به‌همراه دارند.

آيين جوان‌مردي يا فتوت سنتي ديرپا در فرهنگ ايراني و اسلامي است. هدف اين مقاله که با روش توصيفي ـ تحليلي به بعد اخلاقي و معنوي آيين جوان‌مردي مي‌پردازد، برداشتن گامي در راه احياي سنت جوان‌مردي به‌منظور بسط و تعيمق اخلاق و معنويت است. براي اين منظور برخي از منابع و متون متعلق به آيين فتوت استفاده و بررسي شده و به‌شيوۀ تحليلي اصول و خطوط کلي اخلاق جوان‌مردي استخراج و تبيين شده است. پس از ذکر پيشينۀ جوان‌مردي، ارتباط آن با اسلام، اخلاق و معنويت اسلامي بيان شده است. آنگاه راه‌هاي بسط و گسترش جوان‌مردي در عرصه‌هاي فردي، اجتماعي و جهاني به اختصار ذکر شده است.