جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر تبیین نظام سیاسی اسلام براساس مضامین زیارت امین‌الله و زیارت آل یاسین می‏باشد. روش پژوهش استنباطی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد به نظر می‏رسد این دو زیارت‌نامه رابطه اجمال و تفصیل با یکدیگر دارند و مکمّل هستند. رابطه امام و امّت و یا به تعبیر فارابی رئیس فاضل و مردم، صرفاً یک رابطه خشک حقوقی و از بالا به پایین و دستوردهنده و اطاعت‌کننده نیست، بلکه یک رابطه عاطفی و عاشقانه است. رابطه‏ای که در آن امام و امّت بر یک کشتی سوار و به سوی یک مقصد در حرکت‏ هستند. در این نظام سیاسی به تمامی نیازهای عاطفی و احساسی، ظاهری و باطنی، مادی و معنوی، فردی و اجتماعی توجه می‏شود. براساس نگاه و تفکری که در این دو زیارتنامه ارائه می‏شود، وظیفه نظام سیاسی، علاوه بر تأمین امنیت بقای دنیوی و سامان دادن به دنیای مردم، تأمین سعادت و امنیت اخروی و بقای ابدی آنان هم است و این مهم تنها از عهده نظام سیاسی اسلام که ریاست آن را انسان‏های فاضل بر عهده دارند، برمی‏آید و این نکته کلیدی و مهمی است که اگر مورد غفلت قرار بگیرد، نظام سیاسی دیگر فاضله و اسلامی نخواهد بود و انسان و جامعه را به سعادت نخواهند رساند.

هدف پژوهش حاضر بررسی شوری از منظر فقه القرآن است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد اصل شورا به عنوان شیوه‌اى در مدیریت جامعه اسلامى، بر پایه مبانى قرآن و سنّت استوار است و با توجه به اینکه قرآن‌ کریم به آن به عنوان ویژگی و شیوه عملکرد مؤمنان (شوری، 38) و نیز به صورت دستورى بر پیامبر(ص) (آل عمران، 159) پرداخته است، و نیز با بررسى نمونه‌هاى عملى در سیره پیامبر اسلام(ص) که در جنگ بدر و اُحد و خندق و همچنین در جریان عهدنامه پیامبر اکرم(ص) با مردم طائف دیده مى‌شود، باید غیرقابل تردید و انکار تلقى گردد. لذا، مشورت به حکم عقل، نیکو و موجب اجتماع آراء و تقویت عقول و سیاسات است، چراکه عقول متعدد از عقل واحد برتر است.

هدف پژوهش حاضر بررسی مناسبات آزادی و امنیت سیاسی در اندیشه آیت‌الله نائینی است. فرهنگ دیرینه استبداد در ایران سبب فهم آزادی در پسِ استبداد شده و در عین حال، استبداد مُنادی امنیت تلقی گردیده است. از این‌رو با فروپاشی استبداد، طغیان آزادی‌ها و هرج و مرج عارض می‌شد که امنیتِ منبعث از استبداد نیز نابود می‌گردید‌. تجربه استبداد قاجار و هرج و مرجِ پسامشروطه تبلور عینی این فرهنگ است. محقق نائینی، فقیه و اصولی برجسته، در چنین شرایطِ مُلتهبی به اندیشه‌ورزی درباره حکومت، استبداد، امنیت، آزادی و... پرداخت و کوشید مفاهیم جدید را با ابتنای بر اصول و قواعد فقهی، تفسیر و تبیین نماید و به اقتضای عصر خود، نظم مطلوب شرع را تعریف کند که مفاهیم آزادی و امنیت سیاسی ذیل آن امکان تعریف بیابند. با عنایت به محیط مُلتهب عصر مشروطه و رویکرد اصولی نائینی، این سؤال مطرح می‌شود که چه نسبتی میان آزادی و امنیت سیاسی در اندیشه نائینی وجود دارد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از روش هرمنوتیک اسکینر، نشان داد که نائینی با رهجویی سیاست، آزادی و امنیت از دل شریعت و تعریف شرع به ‌عنوان نقطه‌ عزیمت اندیشه‌ورزی، حکومت ‌ولایتیه را نظام مطلوب و مَمضی شرع‌ تعریف نموده که در سایه آن و بر اساس تعالیم شرع، بین امنیت سیاسی و آزادی، تعامل و بلکه تلازم حاکم است.

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی قرآنی و روایی مرجع امنیت سیاسی در اسلام است. در این پژوهش با کاربست چارچوب نظری برگرفته از نظریۀ امنیت دولت‎محور و نیز کاربست روش‎های سه‌گانه فهم مرجع امنیتی سیاسی و با بهره‎گیری از روش اسنادی و استنباطی مبانی قرآنی و روایی مرجع امنیت سیاسی در اسلام تبیین گردید. نتایج حاکی از آن بود که گزاره‎هایی از قرآن کریم و روایات اسلامی از یک‌سو به‎ صورت ایجابی بر لزوم تقویت مؤلفه‎های مرجع امنیت سیاسی (دولت اسلامی با سه مؤلفۀ اسلام، نهادهای حکومتی، قلمرو سرزمینی) در اسلام دلالت دارند و از سوی دیگر به ‎صورت سلبی بر رفع هرگونه تهدید از آن سه مؤلفه تاکید می‎کنند. با این توضیح که از تهدید تلقی شدن بدعت، ارتداد، تشبّه به کفّار، کتب ضلال (نسبت به ایدئولوژی اسلامی) و سلطه‎پذیری، استبداد، بغی و فتنه (نسبت به نهادهای حکومتی مردمی) و سلطه‎پذیری، تجاوز دشمن به سرزمین، فروش سلاح به دشمنان (نسبت به سرزمین‎های اسلامی) فهمیده می‎شود که از منظر آیات و روایات، سه مؤلفۀ دولت اسلامی، مرجع امنیت سیاسی محسوب می‎شوند.

نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» بر آن است که بین وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت داشتن نظام سیاسی تلازمی وجود ندارد. به عبارت دیگر، وجوب حفظ نظام سیاسی امری مطلق بوده و این وجوب به مشروعیت نظام سیاسی وابستگی ندارد. هدف پژوهش حاضر بررسی نسبت این نظریه با ادلّه و مبانی فقه سیاسی است. بر این اساس، این پرسش مطرح می‌گردد که «از نظر فقه سیاسی، حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع چه حکمی دارد؟». در پژوهش حاضر برای پاسخ به این پرسش، علاوه بر اسناد شرعی، بر مبانی امام خمینی و مقام معظم رهبری تاکید شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که اطلاقات و عمومات اسناد شرعی و دیدگاه‌های فقیهان فقه سیاسی، نه تنها حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع را موجّه نمی‌دانند، بلکه همگی بر وجوب قیام بر علیه نظام‌های سیاسی نامشروع تاکید می‌نمایند. همچنین نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» بر چهار مبنای اصلی استوار است که بررسی و تحلیل این مبانی می‌تواند نسبت این نظریه را با ادلّه فقه سیاسی روشن نماید.

هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه‌ها و نظرات روشنفکران معاصر، با تاکید بر چگونگی بازنمایی و بازتولید عناصر مدرنیته غرب از جمله عقل خودبنیاد نزد آنان است. در این راستا، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که چه نسبتی میان فهم روشنفکران ایرانی از عنصر عقل مدرن و تلقی‌ای که آن‌ها از نسبت میان سنّت و مدرنیته دارند، است. به نظر می‌رسد تلقی روشنفکران ایرانی از دنیای مدرن و نسبت سنّت‌های ایرانی با این دنیا، تحت تأثیر فهم و تعریفی که از عقل مدرن داشته‌اند را می‌توان در سه گونه متفاوت دسته‌بندی نمود: بخشی از روشنفکران که تلقی ابزاری از عقل مدرن دارند، به نوعی پذیرش مطلق و تمجید دنیای مدرن و نفی سنّت روی می‌آورند، مانند ملکم خان؛ بخشی از روشنفکران که تلقی و فهم دیالکتیکی از عقل مدرن دارند، به امکان جمع بین سنّت و مدرنیزم و دیالکتیک سنّت و مدرنیته روی می‌آورند، مانند بشیریه؛ و دسته سوم روشنفکرانی که تحت تأثیر دیدگاه‌های پست مدرن بوده و با استفاده از روش هرمنوتیک به بسط اندیشه‌های خود پرداخته‌اند، مانند محمد مجتهد شبستری.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش‌آفرینی دین در سیاست بر اساس نظریه الهی دولت است. بر مبنای فرضیه پژوهش، شریعت اسلام بر مبنای نیاز بشری و منبع معرفت‌شناختی وحی، با قرائت حداکثری از اسلام و در پناه نظریه الهی دولت به مفهوم نوینی به نام اسلام سیاسی رسیده است که شکل تکامل یافته نظریه الهی دولت قلمداد می‌شود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که با پذیرش نظریه الهی دولت و قبول ذات مشروعیت‌بخش خداوند به دولت می‌توان تاکید کرد که: نقش‌آفرینی دین منحصر به اخلاق و احکام فردی و عبادی نیست، بلکه شامل تمام جنبه‌های حیات سیاسی، عبادی و اجتماعی انسان می‌شود. به دلیل حساسیت دین نسبت به حیات دنیوی و اخروی انسان، دین چارچوب کلان و نظام‌مندی را نسبت به سعادت و کمال بشر در دنیا و آخرت ترسیم نموده است. خداوند منبع ذاتی مشروعیت و سیاست دینی یعنی مشروعیتی که توسط شارع مقدس تأسیس و یا امضاء شده، است. در مفصل‌بندی گفتمان اسلام سیاسی، دین صرف اعتقاد نیست، بلکه ابعادی فراگیر دارد، و تمامی عرصه‌های حیات آدمی را در برمی‌گیرد. چنین نگرشی در تمامی گرایش‌های درونی گفتمان اسلام سیاسی مشترک است و از این جهت می‌توان آن‌ها را در درون گفتمان اسلام سیاسی قرار داد و در تحلیل خود، از اسلام سیاسی به‌مثابه یک کلیّت واحد سخن گفت.

هدف پژوهش حاضر بررسی سیره سیاسی امام رضا(ع) در مواجهه با عوام‌فریبی معاندان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است اگرچه گزاره‌های ﺗﺎرﻳﺨﻲ نسبت به تبانی این دو جریان در زمان امام رضا(ع) ﺳﺎﻛﺖ اﺳﺖ. اما قاﺑﻞ ﺣﺪس اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﭘﺎﻳﮕﺎه- قدرت و واقفیه- ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻣﺎم رﺿﺎ(ع)، هم‌افزایی نموده‌ و هر کدام به گونه‌ای عوام‌فریبی نمودند. ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮرﺳﻲ تکنیکﻫﺎی اﻣﺎم رضا(ع) نیز ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﺮم، ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻋﻮامﻓﺮﻳﺒﻲ معاندان، ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻫﺪاف ﺣﺮﻳﻒ از ﻋﻮامﻓﺮﻳﺒﻲ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، راﻫﺒﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ در راﺳﺘﺎی ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه و روﺷﻦ ﻧﻤﻮدن اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. افشاءگری، روشن‌گری، بیان حقیقت، نخبه‌پروری و... از جمله تکنیک‌هایی هستند ﻛﻪ اﻣﺎم رﺿﺎ(ع) در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ با عوام‌فریبی مأمون و ﻓﺮﻗﻪ واقفیه بکار گرفتند.

هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل زمینه‎های سیاسی موثر بر شکل‎گیری و تداوم جنبش انصارالله یمن است که با استفاده از ظرفیت‎های تحلیل زمینه‌گرایی انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که بازتاب انقلاب اسلامی بر زیدیه یمن، اتحاد دو یمن، حمایت صالح از عراق در جنگ دوم خلیج ‎فارس، حادثه یازده سپتامبر 2001م و جنگ‎های شش‎گانه در شمال یمن از مولفه‎های سیاسی قابل توجه بر شکل‌‌گیری جنبش انصارالله بوده که پس از تحولات بیداری اسلامی، جایگاه آن جنبش را به عنوان مهم‎ترین بازیگر سیاسی در یمن ارتقا داده است. زمینه‎های سیاسی شش‎گانه مطرح در پژوهش حاضر به خوبی بیانگر روند تبدیل انصارالله از یک گروه فرهنگی به دنبال احیای تفکر زیدی به بازیگر تعیین‌کننده در کشور یمن و منطقه می‎باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی کاربست استعاره بازی دوسطحی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. استعاره بازی دوسطحی تلاشی برای از میان برداشتن مرزهای تصنعی بین سیاست داخلی و سیاست بین‌الملل است. پژوهش بر این فرضیه استوار است که با توجه به تاکید این استعاره بر توجه همزمان به سطوح مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، امکان بیشتری برای تبیین تاثیرگذاری متغیرهای مختلف بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی فراهم است. یافته‌های پژوهش نشان داد که استفاده از نظریات مبتنی بر تعادل عمومی، که تلاش دارد همه عوامل موثر در وقوع یک رخداد را بررسی نماید، می‌تواند درک بهتری از سیاست خارجی ایران فراهم آورد. البته باید توجه داشت که این نظریه نیز همانند نظریات دیگر، برای تبیین برخی جنبه‌های سیاست خارجی ایران مناسب است و قابلیت و توان تحلیل کلیه ابعاد سیاست خارجی ایران را ندارد.