جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زندگی انسان همواره در طول تاريخ با رجوعِ غیرمتخصص به متخصص عجين بوده است؛ چیزی که عقل بدون واسطه به آن حکم می‌کند. و شرعِ مقدس نيز آن را امضا کرده است. همچنین، بزرگ‌ترین آفات دینداری تقلید کورکورانه است که مصیبت‌های بزرگی در طول تاریخ به وجود آورده است. اين مقاله به روش تحليلي ـ توصيفي به بررسی اقسام تقلید و بیان ویژگی‌های صحیح و ناصحیح آن، با معیار قرآن و روایات مي‌پردازد. از بررسی قرآن و روایات به دست مي‌آيد كه مقصود از تقليدِ ممنوع، تنها تقليد كوركورانه از محيط، و عادتِ آباء و اجداد نيست، بلكه تقليد جاهل از عالم و رجوع عامى به فقيه، بر دو قسم است: ممنوع و مشروع. عدم بلوغ فکری، شخصیت‌زدگی، گذشته‌نگری و شخصیت‌گرایی، علاقه شدید به نیاکان و پیشینیان، و تعصب و گروه‌گرایی، از عوامل و انگیزه‌های تقلید کورکورانه می‌باشد.

اخلاق، سامانه‌اي است كه بر پيروان خود حاكم مي‌شود و رفتارهاي آنان را در مسيري خاص هدايت مي‌كند. اما اين‌ مسئله كه آيا دستورات اخلاقي، نسبت به جنسيت‌ها، اقشار و سنين مختلف، ثابت است يا متغير، و در صورت متغير بودن، وظيفة هر گروه چيست، موضوعي اختلافي در ميان اديان است. هندوئيسم، با تعيين مراتبي با عنوان اصول آشرمه، اخلاق را داراي مراتبي دانسته، براي هر مرتبه، گروه‌هايي را با وظايفي خاص معرفي مي‌كند. اين مقاله درصدد است با بررسي تحليلي اين آموزة هندويي، آن را از منظر خود هندوئيسم و آن‌گاه از ديدگاه اسلام، مورد ارزيابي قرار داده، سپس الگويي صحيح را در اين زمينه ارائه نماید. یافته‌های پژوهشی حاکی از این است كه مراتب هندويي با چالش‌هاي درون‌آييني و برون‌آييني جدي روبه‌رو بوده، نظر صحيح، كلي و ثابت بودن اصول اخلاقي براي همگان، در همة زمان‌ها و مكان‌ها است؛ اصولي كه البته نسبت به توان و ظرفيت افراد، شدت و ضعف دارد و افراد به تناسب ظرفيت‌هاي خود، مي‌توانند آنها را به اجرا بگذارند.

شايد به ندرت بتوان کسی را یافت که قائل به دوساحتی بودن انسان نباشد؛ زیرا این مسئله‌اي وجدانی و فطری است. تمام ادیان آسمانی، با پذیرش اصل بحث، برای تبیین آن مطالبی بیان کرده‌اند که در کتاب‌های مقدس آنها نمود پیدا کرده است. آیین زرتشت، یکی از این ادیان است که در کتاب مقدس خود، یعنی اوستا مطالب قابل‌توجهی در مورد بُعد دوم انسان؛ یعنی روح و جان بیان کرده است. اين نوشتار، به روش تحليلي ـ توصيفي ضمن بیان پنج‌گانه بودنِ نیروهای مینوئی (روحانی، معنوی)، که شامل «اَهو، دَئِنا، بَئوذَ، اوروان و فرَوَشی» هستند و بیان تعاریف و مستندات متون مقدسی آنها و بیان دیدگاه‌های نویسندگان و محققان آیین زرتشت و بیان برخی اختلافات جزئی در این زمینه، به بررسی و تحلیل فرض‌های مختلف، در باب یکی بودن یا چندگانه بودن این نیروها پرداخته است. فرض‌های پنج‌گانه در این زمینه مطرح شده و هريك به صورت جداگانه تحلیل و بررسی شده است. در پایان، با توجه به مستندات موجود در متون مقدس زرتشتی و دیدگاه‌های زرتشت‌پژوهان در این زمینه، بر چندگانه بودن این نیروها از دیدگاه زرتشتیان رسیده است.

با وجود روایت‌های مختلف در مورد طوفان نوح، این قصه در اساطیر سومری و بابلی و تورات و قرآن، دارای شباهت‌ها و تفاوت‌های بسیاری است؛ تفاوت‌ها كه در نقل‌های متعدد، عموماً در نوع برداشت هر قوم از كمّ و كيف اين رویداد خودنمايي مي‏كند. وجود روایت‌های مختلف و متفاوت از این داستان، اصل وقوع این حادثه را غیرقابل انکار می‌کند. هدف این پژوهش، بیان و مقایسه چهار روایت مشهور سومری، بابلی، توراتی و قرآنی با یکدیگر و تحلیل محتوای آنها با یکدیگر است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تفاوت‌ها، تنها در نوع نگرش دینی و اخلاقی آن است؛ اما روايت‌هاي طوفان نوح، نقل يك واقعه با شالوده‏اي يكسان است كه يكي مؤيد ديگري است. سیر داستان نیز از لحاظ تحلیل تاریخی، روند تکاملی و معرفتی را طی می‌کند. این مقاله، به شیوه توصیفی - تحلیلی و مقایسه‌ای، این داستان را مورد واکاوی قرار مي‌دهد.

پژوهش در مورد دعا و ویژگی‌های آن، از جهت محتوا، جهت صدور و مخاطب آن از جمله کارهای بایسته در دعاپژوهی است که به عنوان گونه‌شناسی دعا مطرح می‌شود. اهمیت دعا در شیعه و کاتولیک و آثار سازنده آن در نیل به سعادت و لزوم پژوهش در زمینه اصناف و گونه‌های آن و اهمیت بحث تطبیقی میان این دو مذهب، نویسنده را بر آن داشت که به بررسی تطبیقی گونه‌‌های دعا از نظر شیعه و کاتولیک و بیان وجوه شباهت و تمایز آنها بپردازد. روش بحث توصیفی‌ ـ تحلیلی است. گونه‌های دعای شیعی و کاتولیک بر اساس صدور، محتوا و مخاطب مورد بررسی قرار می‌گیرد. مهم‌ترین نتایج این پژوهش، تشابه محتوایی دعای شیعه و کاتولیک در برخی موارد، مانند تجلیل خدا و حاجت‌خواهی، و تمایزی مانند تجلیل توحیدی یا تثلیثی، توسل یا شفاعت است. مخاطب دعای شیعه خداوند و بالتبع و به شکل طولی پیامبر و ائمه هستند، اما دعای کاتولیکی سه وجود ـ خدای پدر، پسر و روح‌القدس ـ را به شکل استقلالی مورد خطاب قرار می‌دهد.

با اینکه دو آموزه تثلیث و تجسد خدا در عیسی مسیح، بنیادی‌ترین آموزه‌های الهیاتی مسیحیت هستند، قرآن و روایات اهل‌بیت علیهم السلام، آن دو را کفر معرفی کرده، با بیان‌های مختلفی بر بطلان آنها استدلال می‌کنند. براین‌اساس، رسالت و گستره موضوع این پژوهش در مرزها و مسائل زیر تعیین شده است: تبیین دو آموزه تثلیث و تجسد در مسیحیت؛ نقد آن دو با مراجعه به قرآن، روایات شیعی و برخی آثار علمای اسلامی؛ و سرانجام تحلیل و نقد دو شبهه «متفاوت بودن تثلیث مورد انتقاد قرآن با تثلیث مورد باور مسیحیان» و «یکسان بودن تجسد در معارف مسیحی، با تجلی در منابع اسلامی». حاصل یافته‌های تحقیق بیانگر این است که تثلیث و تجسد با برخی اصول یقینی خداشناسی توحیدی در تعارض بوده و به اشکالات بسیاری مبتلا هستند. از جمله تناقضمندی، ترکیب‌پذیری ذات خدا، نقص صفات کمال در اقانیم ثلاثه، تغییر و انفعال در ذات خدا.

اين مقاله شرحي است بر كلام اميرمؤمنان عليه السلام بر صفات شيعيان واقعي. خشوع قلب در برابر خداوند و مداومت بر ذكر الهي از ديگر ويژگي‌هاي شيعيان واقعي است؛ «خَاشِعاً قَلْبُهُ‏ ذَاكِراً رَبَّهُ». هر مؤمني هنگام ياد خدا و شنيدن آيات الهي قرآن، بايد خاشع باشد. خاصيت ياد خدا، ايجاد خشوع و انعطاف در دل است و لازمة نرمش دل و تأثير سخن خدا بر دل، كرنش و خشوع انسان در برابر عظمت الهي است كه تجلي آن سجده بر اوست. شيعيان واقعي همواره به ياد خدا و در برابر كلام خدا و عظمت الهي، خاشع هستند. ايشان به انجام اعمال صالح و عبادت خو گرفته‌اند و با علاقه و اشتياق و عشق آن اعمال را انجام مي‌دهند و ترك آنها برايشان دشوار است. خداوند براي كساني كه درصدد انجام كار خير هستند، هم اسباب و وسايل آن را برايشان فراهم ساخته است. ما بايد بستر لازم را براي ياد خدا و خشوع و نرمي دل خويش نسبت به آيات الهي و كلام خدا فراهم سازيم تا همواره به سوي خوبي‌ها گرايش يافته و جذب آنها شويم و از پليدي‌ها دوري كنيم.