جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سلفی ها و وهابی ها تعریف خاصی برای روح ارائه نکرده فقط ابن قیم تعریف خاصی ارائه کرد که روح جسم نورانی است. همچنین همه سلفی‌ها و وهابیت معتقد هستند روح بعد از مرگ زنده است و ارواح مؤمنین و شهدا در بهشت هستند و بودن ارواح در بهشت منافاتی ندارد که هر وقت خدا بخواهد ارواح، متصل به بدن شوند. اکثر سلفی‌ها می گویند که میت سلام را می‌شنود و نسبت به زائرش درک و علم دارد و سلام بر کسی خطاب می‌شود که دارای درک است؛ اما بعضی از وهابیت مثل البانی می‌گویند مرده سلام را نمی شنود. همچنین نسبت به رسیدن ثواب قرائت قران به میت، اکثر سلف حتی خود ابن تیمیه و ابن قیم می‌گویند ثواب قرائت قران به میت می‌رسد در مقابل بعضی از وهابیت معاصر مثل بن عثیمین و البانی می‌گویند ثواب قرائت به مرده نمی‌رسد و این عمل، عمل بدعی است.

سلفیه جهادی به‌عنوان گروهی که تنها راه گسترش و نشر اسلام را جهاد مسلحانه دانسته اند، با تکیه ‌بر آیه 123 توبه و بدون توجه به دیگر آیات،تفسیر جدیدی از دشمن نزدیک ارائه کردند، آنان حاکمان ممالک اسلامی را به‌عنوان دشمن نزدیک و مصداق آیه شریفه، دانستند و قتال آنان را واجب عینی قلمدادکردند. این تفسیر تا زمان محمد عبدالسلام فرج از هیچ مفسری دیده نشده بود، و او اولین کسی است که این تفسیر را ارائه کرد.تکفیری ها قائلند حاکمان ممالک اسلامی به خاطر انجام افعال کفر آمیز و ارتدادی و همچنین دست نشانده کفار بودن، از این رو به عنوان عدو قریب مستحق قتال هستند. این مساله از سه جهت قابل نقد است: 1. کافر نبودن حاکمان ممالک اسلامی. 2. دشمن نبودن حاکمان. 3. مخالف بودن این دیدگاه سلفیان جهادی با کتاب، سنت و سیره مسلمانان. علاوه بر این آیات و روایات، مسلمانان را به مدارا می خوانند و از جهاد مسلحانه علیه حاکمان باز می دارد معارضِ با این برداشت سلفیان تکفیری می باشد. از این رو ضرورت ایجاب می کند ضمن تعریف سلفیه جهادی با تمسک به آیات و روایات به بیان دیدگاه صحیح در برخورد با حاکمان ممالک اسلامی بپردازیم.

انکار مجاز در قرآن و در لغت عربی یکی از مبانی سلفیه است که در بسیاری از اعتقادات مانند نحوه تفسیر صفات الهی در آیات قرآن کریم نقش اساسی دارد . محمد بن‌صالح العثیمین به عنوان یکی از بزرگترین مفتیان معاصر سلفیت و وهابیت در آثار متعددی به نفی مجاز و ردّ ادله مثبتین مجاز پرداخته است. ادله‌ای مانند عدم استعمال مجاز توسط سلف و عدم صحت سلب از آیات قرآن ، از دلائلی است که باعث شده بن عثیمین به تبعیت از ابن قیم مجاز را طاغوتی برای تحریف روایات و آیات قرآن بدانند . در حالی که در روایات نبوی و کلمات دانشمندانی که در قرون اوّلیه اسلام می زیسته اند موارد متعددی از استعمال مجازی وجود دارد.علاوه بر این که عدم صحت سلب از قرآن نیز از طرفی در همه جا صحیح نیست و مبتلا به نقض است . از طرفی دیگر صحت سلب در صورتی باعث انکار آیات قرآن می شود که معنای حقیقی را نفی نماید در حالیکه صحت سلب معنای مجازی، علامت تشخیص حقیقت از مجاز است. اضافه بر این که آیاتی در قرآن وجود دارد که پذیرفتن معنای حقیقی آنها نادرست بودن محتوای آیه را در بردارد و توجیهات بن عثیمین نیز این نادرستی را رفع ننموده است. در نهایت اگر چه بن عثیمین منکر مجاز در قرآن است اما آیه«إِنِّی أَرَانِی أَعْصِرُ خَمْراً»را به معنایی مجازی تفسیر نموده و اسمی از مجاز نبرده است.

اولین اتهام وهابیت به مسلمینی که آیین وهابیت را نسذیرفتهاند، اتهام به شرک درالوهیت و عبادت غیرالله است. آنها برای اینکه این ادعا را مستدل کنند، به ادله مختلفی تمسک کردهاند که در مجموع می توان ادله ایشان را در دو بیان خلاصه کرد. بیان اول استفاده از قیاس است؛ به این صورت که مشرکین، بهعنوان اصل و مسلمین به عنوان فرع مقایسه می شوند و حکم شرک الوهی را به مسلمین تسری می دهند. بیان دوم نیز استفاده از موضوع دعا و رابطه آن با عبادت است. این دو بیان در موضوع شفاعت نیز جاری شده و شرک مشرکین بهخاطر طلب شفاعت آنان از معبودهایشان معرفی گردیده و از این جهت که طلب شفاعت نوعی درخواست و دعا می باشد، لذا عبادت قلمداد شده و شرک در عبودیت تلقی گردیده؛ اما هر دو بیان دچار اشکالات متعدد است؛ چراکه عملکرد مسلمین با مشرکین حداقل از سه جهت متفاوت است؛ درخواست از بت و جماد، یا نگاه استقلالی به شفیع و یا عبادت شفیع از مواردی است که بیانگر این تفاوت است؛ کما اینکه بیان دوم نیز علاوه بر اینکه نسبت به زمان حیات نقض می گردد، در زمان ممات نیز توسط صحابه صورت گرفته است؛ در واقع طلب شفاعت از شفیع بهخاطر عدم اعتقاد به ربوبیت و نبود نیت عبادت، عبادت شفیع محسوب نمیشود.

سلفیها مدعی هستند که باید بر اساس فهم سلف صالح، به تفسیر متون دینی از جمله کتاب و سنت پرداخته شود. یکی از مهمترین دلیل آنها بر این مدعا، "حدیث خیر القرون" است. آنها با استناد به این حدیث معتقد به حجیت فهم نسلهای صحابه، تابعین و تابع تابعین هستند. مستند آنها از حیث سندی، گرچه با مبانیشان قابل مناقشه نیست و تلقی به قبول است، اما از حیث دلالت قابل مناقشه است؛ به طوریکه بخاری و مسلم از ضبط حدیث با واژه "خیر القرون" اعراض کرده اند و طریق صیغه جمع واژه "قرن" را احمد در مسند خود به طریق صحیح، "خیر الناس أقرانی" نقل کرده است. اقران جمع "قرن،" (به کسر قاف) به معنای شبیه و مانند می شود و با این تفسیر، دیگر حدیث ناظر به شمارش نسلها نیست؛ علاوه بر اینکه حدیث، طریق معتبر دیگری دارد که مسلم در صحیح خود نقل کرده و خیریت را شامل چهارم، و بعد از تابع تابعین کرده است. بر فرض قبول خیریت بر این سه نسل، دلیلی بر تعمیم خیریت به تک تک افراد این سه نسل وجود ندارد؛ بلکه حاکی از خیریت به شکل اجمال در این سه نسل می باشد که بر فر قبول آن هم، خیریت در حدیث هیچگاه حاکی از حجیت نیست؛ وگرنه لوازمی را در پی خواهد داشت که خود سلفیها بدان ملتزم نخواهند شد.

سلفیه جهادی مفهومی به نام ولاء و براء را از اصول اعتقادی خود برشمرده و مسلمانان زیادی را به دلیل عدم پایبندی به آن تکفیر می کنند. از دیدگاه آنان هرگونه محبت و همکاری با کفار به منزله خروج از دایره اسلام است. قتل و کشتار مسلمانان یکی از ثمره های شوم این اندیشه است. نادرستی اصل انگاری ولاء و براء، کفر آمیز نبودن محبت و یا همکاری با کفار و دستورات اکید اسلام به نیکی و احسان به غیر مسلمانان، مهمترین نقدهایی است که بر این دیدگاه تکفیری ها وارد می شود.