جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استغاثه به پیامبر اسلام6 و اولیای الهی از اعتقادات مسلمانان است. اغلب مسلمانان در مشکلات و گرفتاری­ها به اولیای الهی استغاثه نموده و از ایشان طلب کمک می­کنند؛ در این بین، وهابیت این عملِ مسلمانان را شرک دانسته و به شدت با آن مقابله می­کند. وهابی­ها برای مشروعیت­بخشی بر ادعای خود، در تکفیر و مشرک خواندن مسلمانانی که استغاثه به اولیای الهی دارند، به آیاتی مانند آیه 5 سوره احقاف استناد داشته و با تکیه بر این آیه، عمل مسلمانان را به رفتار مشرکان تشبیه کرده و به­واسطه آن، مسلمانان را مشرک می­دانند؛ در حالی­که با بررسی این آیه و آیات مشابه به­دست می­آید که بین عملکرد مشرکان و مسلمانانی که استغاثه به اولیای الهی دارند، اختلاف زیادی وجود دارد؛ از سویی دیگر، برداشت نادرستی که وهابی­ها ذیل آیه شریفه دارند، برداشتی انحصاری است که مفسران بزرگ فریقین، چنین فهمی از این آیه شریفه ندارند؛ افزون بر اینکه استغاثه مسلمانان به اولیای الهی مسئله­ای است که در سیره سلف بوده و ایشان نیز در مواردی، از اولیا، طلب حاجت می­نمودند.

سنت و بدعت یکی از آموز­ه­های دین اسلام است که مورد اتفاق مذاهب مختلف می­باشد؛ اما ابن­تیمیه سنت تَرکیه را ابداع کرده و آن را یکی از منابعِ تشریع معرفی می­کند و به سبب آن، افعال مباح و بلکه مستحب را بدعت می­نامد؛ لذا اکثر مسلمانان را، به­دلیل عمل به این افعال، بدعت­گذار می­خواند؛ در حالی­که سنت تَرکیه­ای که ابن­تیمیه و اتباع ایشان مطرح می­کنند، مردود است؛ اما با فرض صحت سنت تَرکیه، در این نگاشته موارد مورد خدشه ابن­تیمیه، با استناد به سنت تَرکیه، استخراج‌ شده است؛ سپس با تمسک به عمل پیامبر6 و صحابه، پاسخ داده می‌شود. توسل، طلب حاجت، بنای بر قبور، برپایی عزاداری و جشن موالید از اموری است که ابن­تیمیه با استناد به سنت تَرکیه، آن را بدعت معرفی می‌کند. در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی، با آیات قرآن و سنت قطعی پیامبر6 و صحابه، پاسخ ابن­تیمیه داده خواهد ­شد.

تفسیر تیسیر الکریم الرحمن، اثر عبدالرحمن سعدی از علمای وهابی سده اخیر است. بررسی این تفسیر به روش توصیفی­­ _ تحلیلی مدنظر قرار گرفت، تا با شناخت بیشتر او به‌عنوان یک عالم وهابی، شیوه و روش سلفیان در تفسیر، مورد ارزیابی قرار بگیرد. تأکید بر فهم ظاهرگرایانه، مرجعیت نص در مقابل عقل و سطحی­نگری او در آیات، موجب اثبات صفات جسم­گرایانه برای خداوند شده که علاوه بر مخالفت با عقل، با مبنای حجیت روایات سلف نیز ناسازگار است؛ همچنین در آیات ولایت، با چشم­پوشی از روایات معتبرِ بسیار، روشی برخلاف مبانی خود در حجیت روایات پیش گرفته است. آیات فقهی را نیز بدون ذکر دلیل، با تأثیر­پذیری از دیدگاه مذهبی خویش، تفسیر می­نماید. او هدف تفسیرِ خود را، اختصار بیان نموده و به­ذکر روایات و منابع، ترجمه لغات و اختلاف قرائات نپرداخته و فقط در برخی موارد محدود، از شأن نزول و سبب نزول بهره گرفته است؛ ولی در آیات اخلاقی _ تربیتی (مخصوصا قصص قرآنی)، به­صورت نسبتا مفصل به بحث­های اخلاقی پرداخته و نکات زیادی را از آنها استفاده نموده است.

متکلمان اسلامی با تکیه بر دلایل عقلی و نقلی، وجوب عصمت را اثبات کرده­اند. صابونی از مفسران معاصر اهل­سنت با برداشت التقاطی از عصمت در قرآن، صدور گناه از سوی پیامبران را به غفلت و خطای در اجتهاد و ترک­اولی تنزل داده و عصمت را تنها در احتراز از گناه تفسیر نموده است. پژوهش حاضر درصدد بررسی این مطلب است که اگرچه صابونی تلاش نموده، تا برخی آیات را به غفلت و لغزش پیامبران تفسیر کند، ولی به­دلیل تناقض­گویی در کتاب النبوة و الانبیا، دلیلِ مستقلی از خویش ارائه نداده است؛ این در حالی است که تلاش­های صابونی به­جهت قابل جمع نبودن نظریه­ای که نسبت به محدوده زمانیِ عصمت (عصمت از طفولیت تا رحلت و عصمت از ابتدای نبوت تا رحلت) ارائه کرده، نتوانسته توجیهات وی در غفلت­انگاری انبیا را پوشش دهد؛ در نتیجه، برداشت­های او، تعریفِ مطلق از عصمت را به چالش کشیده است.

امور در نگاه ابن­تیمیه به دو قسم مایقدر و مالایقدرعلیه­الاالله (مقدور مخلوق و مقدور خداوند) تقسیم شده و استغاثه در امور خارق­العاده در قسم دوم گنجانده شده و حکم شرک برای آن صادر شده‌‌ است؛ در حالی­که این تقسیم، مبتلا به اشکالاتی است؛ از جمله اینکه: اولا: تقسیمی جامع نیست؛ ثانیا: ملاکی غیر منضبط است؛ ثالثا: ملاکی شرک­آلود یا جاهلانه بوده که به کفر نزدیک­تر است تا ایمان؛ رابعا: نشان­دهنده عدم وحدت سیاق در تقسیم امور است؛ این نگاه نامتوازن به امور، منجر به ابتلا به شرک در امور مقدور شده است؛ همچنین، منجر به کفر، به­واسطه انکار و تاویل آیات قرآن در نسبت دادن امور غیر مقدور به انبیا و اولیا و تنزل انسان به رتبه یک حیوان طبیعی، به­واسطه انکار رسیدن او به قدرت­های الهی شده‌ ‌است؛ لذا تفکر سلفیه، عناصر تفکری مشرکانه و کفرآلود و ضد انسانی را در خود جمع کرده ‌‌است.