جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

معناشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های زبان‌شناسی که به پیدایش معنا و سیر پیشرفت و تحولات آن می‌پردازد، روابط معنایی بین مفاهیم مختلف را شناسایی می‌کند و شبکه‌ای از معانی مرتبط را استخراج می‌کند، نقش بسزایی بویژه در حوزهمطالعاتقرآنی وتفسیری داشته است.در این پژوهش با بررسی و نقد مکاتب مختلف معناشناسی قابل استفاده در مسیر فهم قرآن کریم، دیدگاه مکتب قوم زبان‌شناسی به عنوان برجسته‌ترین مکتب در این میان، مورد تدقیق بیشتری قرار گرفته است که توشیهیکو ایزوتسو چهره برجسته این مکتببه شمار می‌رود.او یک زبان‌شناس، فیلسوف، اسلام‌شناس و قرآن‌پژوه ژاپنی (1914-1993 م.)بود که علاوه بر ترجمه قرآن کریم به زبان ژاپنی دارای دو اثر قرآنی به نام‌های خدا و انسان در قرآن و نیز مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن است که در آن‌ها با رویکردی معناشناسانه به تبیین ساختار اساسی آموزه‌های قرآن، پرداخته است. وی با برخورداری از پیشینه‌‌ای علمی در زبان‌شناسی و فلسفه، به بررسی معنا‌شناسانه واژه‌های کلیدی قرآن پرداخته و سعی کرده با کشف ارتباط معنایی واژگان در یک شبکه معنایی گسترده، به نظام هماهنگ قرآنی دست یابد.وی در روش خود از معناشناسی هم زمانی و درزمانی استفاده می‌کند که در معناشناسی هم زمانی نیز از اصول هفتگانه‌ای پیروی می‌کند که در پژوهش حاضر از جهات مختلف مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. وی طرح عملیاتی خود را در قرآن با توجه به موارد زیر متناسب سازی کرد: الف-فهم ابتدایی کلمه؛ ب - پیدا کردن کلمات کلیدی در متن و یا شناخت کلمه کانونی؛ ج - پیدا کردن شبکه تصویری یا مجموعه کلی با کمک چینشی معنادار؛ د-شناخت فرآیند انتقالی معنا از جهان بینی قدیم به جدید؛ ه- تفکیک معنای نسبیاز معنای اساسی؛ و - یافتن ساحت‌های فرازبانی.کاربست روش معناشناختی ایزوتسو که در آن، اصولی را فراروی مفسر قرار می دهد تا در تفسیر خود از آن‌ها بهره‌مند شود باعث می‌شود که مفسر علاوه بر روش‌های سنتی مراجعه به لغت و... در صورت استفاده از این اصول هفت‌گانه به فهمی دقیق‌تر از معانی واژگان دست یابد که این فهم دقیق واژگانی، زمینه‌ساز تفسیری کارآمد و به روز از قرآن کریم خواهد بود.این تحقیق، به روش کتابخانه‌ای انجام گرفته است و در کنار نقدهایی که بر روش، منابع و محتوای آثار ایزوتسو شده است بر این نکته تصریح شده است که در مسیر فهم قرآن، گریزی از معناشناسی نیست و چنین به نظر می‌رسد که ایزوتسو در به کارگیری رویکرد معناشناختی در تحلیل خود از مفاهیم قرآنی موفق بوده است.

مسئله فرزندآوری و اهتمام به نسل یکی از مهم‌ترین زوایای زندگی بشر بوده است و از همین رو خداوند میل و حب به فرزند را در ذات او نهادینه کرده و در همه ادیان الهی، انسان را به تبع فطرت او به داشتن فرزند ترغیب نموده است. دین اسلام نیز، در قالب آیات قرآن و روایات معصومین(ع) امر به فرزندآوری داشته و بر محاسن بسیار آن صحه گذاشته و علاوه بر تحسین نفس عمل فرزندآوری، تعدد و تکثر آن را که پایه کمی جامعه را تشکیل می‌دهد؛ مورد توجه قرار داده و در صورت تحقق شرایط خاص آن که ناظر به فرد، خانواده و جامعه است، دستور به ازدیاد نسل و تکثیر جمعیت داده و آن را یکی از مزایای مهم جوامع اسلامی و از عوامل قدرت و اقتدار تلقی نموده است. همچنین در خلال اهتمام به ازدیاد نسل، از ارتقاء کیفی آن فروگذار نکرده و با سلسله اوامری که در منابع دینی ذکر شده است، خواستار اعتلای کمال و مطلوبیت روحی و جسمی فرزند شده است. به این ترتیب فرزندآوری و اهتمام به تعدد و تکثر آن در سایه توجه به آداب تربیتی و رشد کیفی آن، از اصلی‎ترین عوامل پیشرفت و اقتدار جامعه اسلامی محسوب شده و بی‌توجهی به آن علاوه بر عدم تأمین نیازهای ذاتی انسان، مضرات بی‌شمار اجتماعی نیز به دنبال دارد. همچنین در صورتی که شرایط تکثیر نسل فراهم نباشد، تحدید نسل از مطلوبیت نسبی برخوردار خواهد بود. این بحث در طول تاریخ همواره محل مناقشه و اختلاف نظر در بین اندیشمندان بوده و موافقان و مخالفان تکثیر نسل با برشمردن مضرات و مزایای جمعیت زیاد، بر ابطال نظر یکدیگر مصر بوده‌اند. از سوی دیگر نحوه دستیابی و حصول فرزند و به بیان دیگر روش‌های متعدد و متنوع فرزندآوری از دیگر مباحث مهم در این زمینه بوده و دین اسلام در جهت ارزیابی کیفی این روش‌ها به بیان دیدگاه‌های خود پرداخته و در صورت اتخاذ هر روش، توصیه‌هایی در جهت چگونگی آن به صورت مستقیم در روایات و یا انتزاع احکام از روایات در مسائل مستحدثه پرداخته است. یافته‌های تحقیق حاضر که به روش گردآوری و تحلیل آیات و روایات سامان یافته است، دستیابی و حصول مبانی نظری متکی به منابع اسلامی است که مبانی عملی بر اساس آن پی ریزی شدهاست و در صورت عمل به آن یکی از معیارهای جامعه اسلامی محقق خواهد شد.

زینت متعالی و آراستگی مادی و معنوی از نیازهای روحی انسان و امیال فطری است و انسان به طور طبیعی از زیبائی و آراستگی خود و دیگران لذت برده و بدان تمایل دارد و از زشتی و پلیدی بیزاری می‌جوید، خداوند میل به زیبائی و زینت را در فطرت انسان نهاد و از آن بهره‌مند نموده تا به درک زیبائی معنوی و جمال نامتناهی برسد و خود را از زشتی و پلیدی دورگرداند و در سایه آن به تعالی روحی و حیات طیبه دست‌یابد و هم‌چنین ارتباط و موانست با دیگران که لازمه زندگی بشر است بوجود آید، بنابراین زینت متعالی نقش مهمی در شکل‌دهی به شخصیت انسان و حیات فردی و اجتماعی داشته و اثرات مطلوبی بر ابعاد مختلف اجتماع از جمله ایجاد و تقویت ارتباطات، ارتقاء فرهنگ، سلامت روانی تحکیم بنیان خانواده و اعتلای عزت و اقتدار سیاسی دارد، لذا لازم است با تربیت صحیح و توجه متعادل به زینت‌های مادی و معنوی، عاملی برای رشد و تعالی فرد و جامعه شود، باتوجه به ضرورت و اهمیت آن در این پژوهش به روش توصیفی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای سعی شده است به‌وسیله آیات قرآن کریم و احادیث و سیره پیشوایان معصوم علیهم السلام، مفهوم زینت اصیل که تعالی دهنده بشر است تبیین و ضرورت و آثار مطلوب آن در ابعاد مختلف اجتماعی بررسی گردیده و اعتدال و هماهنگی در توجه به زینت ظاهری و باطنی و هم‌چنین حدود و شرایط و آفات مهم آن از قبیل اسراف در زینت و تجمل و رهبانیت ارزیابی شده تا از افراط و تفریط در این زمینه جلوگیری شود و در ضمن بوسیله آموزه‌های دینی الگوی صحیح آراستگی به جامعه ارائه شود تا زمینه رشد و کمال فردی و اجتماعی فراهم شود.

پروفسور توشیهیکو‌ ایزوتسو، زبان‌شناس، فیلسوف، اسلام‌شناس و قرآن‌پژوه ژاپنی (1914-1993)، علاوه بر این‌که قرآن کریم را به ژاپنی ترجمه کرده است دارای دو اثر قرآنی به نام‌های خدا و انسان در قرآن و نیز مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن است که در آن‌ها با رویکردی معناشناسانه به تبیین ساختار اساسی آموزه‌های قرآن پرداخته است. وی متأثر از مکتب قوم ـ زبان‌شناسی یا مکتب بن است، که طبق آن هر زبانی جهان‌بینی ویژه خود را دارد، و با برخورداری از پیشینه‌‌ای علمی در زبان‌شناسی و فلسفه، به بررسی معنا‌شناسانه واژه‌های کلیدی قرآن می‌پردازد و سعی می‌کند با کشف ارتباط معنایی واژگان در یک شبکه معنایی گسترده، به نظام هماهنگ قرآنی دست یابد. وی در روش خود از معناشناسی هم‌زمانی و درزمانی استفاده می‌کند که در معناشناسی هم‌زمانی نیز از اصول هفتگانه‌ای پیروی می‌کند که در پژوهش حاضر از جهات متفاوت مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. بی‌توجهی به معناشناسی جمله‌ای و سیاق‌مندی معنا، ناآشنایی با مکاتب مختلف معناشناسی و تک‌بعدی‌بودن‌، بی‌توجهی به تفاوت فهم افراد در دوران پس از نزول قرآن کریم، عدم وجود معیار در تعیین کلمات محوری، دید فلسفی‌ منبعث از منابع غیر اسلامی و آشنایی ضعیف با علوم بلاغی، از جمله محورهای نقد روش‌شناسی ایزوتسو در این مقاله است.

مسأله نزول دفعی قرآن کریم از جمله مسائل مهمی در حوزه وحی است که در میان دانشمندان علوم قرآن، موافقان و مخالفانی داشته و هر گروه دلایل و مستنداتی را که عموماً مبتنی بر آیات و روایات است، ارائه نموده‌اند و این نظرات معمولاً از سوی طرف مقابل نیز به نقد کشیده شده است. در رابطه با مستندات قرآنی و اتکا به تفاوت معنایی ماده نزول در ساختارهای مختلف صَرفی، برای اثبات نزول دفعی در کنار نزول تدریجی، به‌نظر می‌رسد تنوع کاربرد این ماده در آیات قرآن، ناظر به چنین تفاوت و معنایی نباشد. مضاف آنکه بررسی کاربردهای مختلف صیغه‌های «نَزَلَ»، «أنزَلَ»، «نَزَّلَ» و «تنزّل»، با نظر به همنشینی آنها با حروف «إلی»، «علی» و ظرف «مع» به این نتیجه منجر شده که علاوه بر غیرقابل قبول بودن این استناد، در موارد بسیاری که از مصدر «إنزال» برای اثبات نزول دفعی قرآن استفاده شده است، متعلَّق این فعل، ارتباطی به قرآن نداشته و ناظر به حکمی است که بر مسلمانان و سایر امت‌ها نازل گشته است. در رابطه با حروف «إلی» و «علی» نیز ظاهراً «إلی» ناظر به مواردی است که در آن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌‌وآله‌و‌سلّم) با صعود به مراتب بالاتر، وحی را از ذات اقدس اله تلقّی نموده و «علی» ناظر به مواردی است که بین مبدأ نزول و مهبط آن، به‌نوعی فوقیّت وجود داشته است.در خصوص روایاتِ مبنی بر نزول دفعی قرآن، که در منابع شیعه و اهل سنت وارد شده است نیز باید گفت که از حیث سندی، غیرقابل قبول و از حیث دلالی، مخالف با بسیاری آیات قرآن کریم، شماری از روایات و برخی واقعیت‌های تاریخی می‌باشند. نهایتاً اینکه به‌نظر می‌رسد نزول قرآن در ماه رمضان، حاکی از آغاز نزول تدریجی‌آن بوده و پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌‌وآله‌و‌سلّم) در بیست‌و‌هفتم رجب ـ بدون اینکه بر ایشان وحی قرآنی نازل شده باشد ـ مبعوث شده‌ و سپس مدتی بعد در ماه رمضان، قرآن نازل شده باشد. به‌علاوه ایشان قبل از نزول قرآن، از محتوای کلی وحی باخبر بودند، اما نه به علت وجود نزول دفعی قرآن، بلکه بدان دلیل که به ایشان علمی ـ اعم از قرآن و غیر آن ـ عطا شده بود.

چکیدهیکی از قوانین قطعی و غیر قابل انکار در طبیعت، قانون وراثت است که موضوع دانش ژنتیک می‌باشد. ژنتیک، علم نوپایی است که کمتر از 200 سال قدمت داشته و دانشمندان این علم در سال‌های اخیر با به کارگیری ابزار و رایانه‌های پیشرفته در مجهزترین آزمایشگاه‌ها توانسته‌اند اطلاعات کامل‌تری از نحوه وراثت صفات، نقش ژن‌ها و ساختار ژنوم انسان به دست آورند؛ اما قرآن و معصومین (ع) در بیش از 1400 سال پیش مبانی و مفاهیم بنیادی ژنتیک رابه زبانی ساده و با استفاده از تعابیر قابل فهم، بیان فرمودند و البته بخش قابل توجهی از دقایق علمی این دسته آیات و روایات، قرن‌ها از نظر مفسران و اندیشمندان به دور ماند تا این که در قرن اخیر با پیشرفت علم، درک آن‌ها ملموس‌تر شد؛ بنابراین حقایقی را که بشر پس از سالیان متمادی با تحمل زحمات و صرف وقت فراوان بدان رسید، قرن‌ها پیش در قرآن کریمو متون روایی معصومین (ع) درج شده بود و اکنون نیز نکته‌های ژنتیکی متعددی در کلام الهی و معصومین (ع) وجود دارد که در آینده با پیشرفت علم تفسیر و نیز پیشرفت‌های علمی و رفع ابهام از زوایای مختلف این علم، آشکار خواهد شد. در این پژوهش، نهایت سعی بر آن بوده تا آیات و روایاتی که صراحتا و یا تلویحا اشاره به نکته‌ای ژنتیکی دارند با چینشی منطقی، دسته بندی گردد و پس از مطالعه تفاسیر و تحلیل دیدگاه‌ها و با بهره گیری از دستاوردهای قطعی دانش ژنتیک، نتیجه حاصل شود؛ بر این اساس، مطالب در پنج فصل به شرح زیر تدوین و نگارش شده است: کلیات، تولید مثل، وراثت، بهسازی نسل و کاربردهای ژنتیک و این نتیجه حاصل شد که آیات و روایاتی اشاره به سلول‌های جنسی دارند و دسته‌ای دیگر موید لقاح سلول‌های جنسی بوده و آیات و احادیثی دلالت بر انتقال خصوصیات والدین به فرزندانشان دارند؛ همچنین اسلام دستورالعمل‌های فراوانی به منظور بهسازی نسل ارائه داده و بر رعایت آن‌ها تاکید فرموده است. در زمینه کاربردهای ژنتیک، نکته صریحی در ارتباط با آزمایش‌ها و مشاوره ژنتیک به دست نیامد ولی رهنمون‌های اخلاقی ارزشمندی در آموزه‌های اسلامی وجود دارد که لازم است در حوزه‌های مذکور به کار گرفته شود؛ در بحث مهندسی ژنتیک که از امور مستحدثه است، به نظر می‌رسد که فی نفسه جایز بوده و اسلام مخالفتی با اصل آن ندارد. واژگان کلیدی: قرآن، حدیث، دانش ژنتیک، وراثت، نسل

هدف کلی از انجام این پژوهش کاوشی پیرامون جهت گیری ها،اصول و روش های انگیزش درده جزء اول قرآن کریم بود.این پژوهش کیفی،با استفاده از روش فرایند چرخه ای تحلیل (مشتمل بر چهار مرحله گردآوری اطلاعات،تقلیل احیا گرانه اطلاعات،سازماندهی وتحلیل اطلاعات،تفسیر و نتیجه گیری) به انجام رسید.یافته های پژوهش،منتج به استخراج و شناسایی عوامل انگیزش در ابعاد جهت گیری،اصول و روش های انگیزشی به شرح زیر گردید.-جهت گیری ها: تکلیف الهی،رحمت الهی،عدل الهی،اراده الهی،هدایت الهی، شعائر الهی،اطاعت الهی،صداقت،ایمان،معاد،توحید-اصول:کمال،طلبی،عزت مندی،اختیار،حسن خلق،جهاد،حکمت،امنیت،دعا،امانت داری،نیکوکاری،عفو،توبه،استواری،میثاق،حسنات،صبر-روش ها:تبیین، تنویر،تنذیر،تحمید،تبشیر،تندیس،توکل،تنبیه،تشویق

النقد الأدبی علم حی ومتطور بتطور المجتمع والأفکار و هو ذو صلة بالعلوم الإنسانیة الأخری و لهذا له إفرازات عدة منها نظریة التناص التی لها مفاهیم قریبة فی النقد الأدبی العربی القدیم من اقتباس و سرقة أدبیة و تضمین إلا أن التناص ممهد له و مقصود و لا یأتی عفو الخاطر، ففی هذا البحث نحاول دراسة أثر القرآن فی روایة «حکایات حارتنا» للأدیب نجیب محفوظ، و کما سنری فی البحث أنه استخدم القرآن الکریم فی روایته هذه التی یحکی فیها سیرته و خاصة أیام طفولته ویبین لنا امتزاجه بالقرآن الکریم حیث لم یفارق فکره ولسانه ونحاول کشف ماوراء هذا التناص القرآنی من تلمیحات و إشارات و رموز حتی نصل إلی المفاهیم الماورائیة للتناص القرآنی فی هذه الروایة.

چکیدهصبریک ویژگی روانی و ثبات درونی است که نقش مهمی در زندگی دنیوی و اخروی انسان دارد و یکی ار بهترین روشها جهت تامین سلامت روحی و روانی انسان می باشد.هدف از نوشتارحاضر بیان کارکردهای تربیتی صبر و نقش آن در سلامت روان است . لذا به روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد قرانی و رواییمبانی و عوامل ایجاد صبر را بررسی میکند.رهاورد این پژوهش نشان می دهدکه از منظر قران صبر به واسطه دو رویکرد شناختی و رفتاری حاصل میشود که نتیجه آن رسیدن از خود شناسی به خداشناسی است .از دیدگاه قران صبر در بعد تربیتی سبب میشود که انسان در برابر مشکلات و حوادث سخت زندگی مقاومت نماید،توان تحمل انسان راارتقاء بخشیده و کارایی انسان را بالامی برد. وسبب رهایی از تنیدگی، موفقیت در عرصه‌های مختلف،مهارکردن خشم و....می گردد که همه اینهاسبب بهداشت روان انسانمی گردد.واژگان کلیدی:صبر،تربیت،سلامت روان ، فشار روانی