جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم، مفهومی از رفتار اجتماعی آمیخته با اخلاق ارائه می­دهد که شیوه­های درست زندگی را پیش روی انسان می­گشاید. پژوهش حاضر با هدف استخراج و تبیین جایگاه اخلاق در تربیت اجتماعی از منظر قرآن کریم بوده که با روش توصیفی همراه با تحلیل محتوی و استفاده از منابع کتابخانه­ای صورت گرفته است. تربیت اجتماعی همواره مورد توجه مکاتب مختلف بوده و بین مسلمان جایگاهی ارزشمند و شخصیت­ساز داشته است. یافته­های پژوهش حاکی است: از منظر قران کریم، رفتار اجتماعی با اخلاق همراه بوده و در متن تربیت اجتماعی قرار گرفته است و با اهداف تعادل روحی، تقرب به خداوند، و الزامات اعتقادی مانند فطرت، توحید، و شیوه­های مانند محبت و احترام، کسب می­گردد به طوری­که همواره رشد و کمال انسان را در راستای ارزشهای اخلاقی قرار داده و سعادت در زندگی را با اخلاق اجتماعی رهنمون و ملزم نموده است.

قرآن کریم به عنوان مهم‌ترین معجزه رسول مکرم اسلام(ص)، و سندی بر نبوّت ایشان مطرح است. کتابی که کسی نمی‌تواند نه «مثل» آن و نه همانند قسمتی از آن- حتی به اندازه یک سوره- بیاورد. این مسئله در آیاتی چند از قرآن به صورت عبارات «مبارز طلبانه‌ای» که به آن «تحدّی» گویند، به چشم می‌خورد. در تعیین وجه اعجاز قرآن، وجوه متعددی ذکر شده است که از آن جمله می‌توان به بلاغت و فصاحت خارق‌العاده، زیبایی‌های ظاهری، تناسب و هماهنگی بین آیات، عدم اختلاف بین محتوای سوره‌ها با یکدیگر، اُمّی بودن آورنده آن و سبک منحصر به فرد آن اشاره کرد. اما در آیه 49 سوره قصص، به صراحت به جنبه «هدایت بخشی» این کتاب مقدس «تحدّی» شده است. به نظر می‌رسد این ویژگی قرآن، از اصلی‌ترین عوامل اعجاز آن در بعد محتوا و معنا باشد که از نظر بسیاری، مغفول مانده و از آن به عنوان یکی از آیات تحدّی یاد نکرده‌اند. این دیدگاه علاوه بر تحدّی صریح در سوره قصص با مواردی چون یافتن معنای «مثلیّت» در روش تفسیری قرآن با قرآن، محدود نبودن مخاطبان آیات تحدّی به مکان یا زمان خاص، عجز فصیحان و شاعران عرب در بیان معانی متعالی و هدایتگر همانند قرآن و همچنین تأکید ویژه آیات قرآن و روایات معصومین(ع) به جنبه «هدایت بخشی» قرآن، تقویت می‌شود.

علامه طباطبایی (ره) در تفسیر المیزان از سه سطح معرفتی در اخلاق سخن گفته است که سه نوع اخلاق را به ‌وجود آورده است که عبارت‌اند از: فلسفی ـ مادّی، عامّ انبیا (ع) و خاصّ قرآن. این سه نوع اخلاق معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و آثار متفاوتی دارند. اخلاق خاصّ قرآنی که از آن به «اخلاق قرآنی ـ عرفانی» یا «اخلاق توحیدی» یاد خواهد شد، آثار متمایزی نسبت به سایر انواع اخلاق دارد؛ از جمله آثار فردی می‌توان به ارتقای اخلاق انسانی به اخلاق الاهی، تغییر ملاک فضایل و رذایل، حرکت به سوی برترین ساحات وجود آدمی، وصول به نهایت آرامش و کمال اشاره کرد و از جمله آثار اجتماعی آن می‌توان کاهش تنش‌ها و درگیری‌های اجتماعی، افزایش صلح و دوستی و رسیدن به جامعه جهانی توحیدی را نام برد.

عشق از او صاف الهی و سرآغاز خلقت است، این عشق در واقع بر «هستی مطلق» دلالت دارد، و زندگی بدون آن چون پوست های بی روح است. مولوی، عشق را شیوه سلوکی خود قرار داده ،آن گونه که ابن فارض درگام به گام مقامات عرفانی، آن را اساس کار خویش قرار داده است. بنابراین نگاه ابن فارض و مولوی، نگاه یک عاشق به معشوق حقیقی است و این نشانه معرفت و آگاهی این دو شاعر عارف است. در این مقاله ضمن بررسی واژه «عشق» با تکیه برآیات قرآن و احادیث و نظرعرفا، به موضوع «جاودانگی عشق الهی» در سروده­های تائیه کبرای ابن فارض و غزلیات عربی مولوی در دیوان شمس، با اسلوب تطبیقی پرداخته شده است.

احادیث ثقلین قرآن و امام را دو ریسمان الاهی برای تمسّک مسلمین معرفی کرده است، لکن افضلیت قرآن بر امام یا بالعکس به صورت واضح از این احادیث فهمیده نمی‌شود؛ از این‌رو این سؤالات مطرح می‌شود که آیا در این احادیث، افضلیّت هم مطرح شده است؟ مصداقِ افضل کدام است؟ جهت و دلیل افضلیت چیست؟ بر اساس تتبّع صورت‌گرفته، ملا اسماعیل خواجویی، اولین عالمی است که، افضلیت قرآن بر امام را اثبات کرده است؛ مهمترین دلیل ایشان این است که در برخی از احادیث ثقلین قرآن ثقل اکبر معرفی شده و اکبر همان افضل است. در این نوشتار، با استفاده از منابع درون‌دینی و بررسی احادیث ثقلین، ادلّه خواجویی را نقد کرده‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم که اصلِ افضلیّت، از این احادیث استفاده می‌شود؛ ولی با توجّه به اینکه افضل افعل تفضیل است، جهتِ افضلیّت می‌تواند مختلف باشد و مصداقِ افضل، با توجّه به جهات مختلف، متفاوت گردد، به این بیان که قرآن و عترت بدون در نظر گرفتن متمسّکین به آن، مساوی‌اند؛ ولی اگر متمسّکین به آن را در نظر بگیریم، از جهتِ دشوارتر بودنِ فهمِ قرآن نسبت به فهمِ کلام امام، امام افضل از قرآن خواهد بود و در عین حال از این جهت که عترت مفسّر قرآن هستند، قرآن افضل است.

مباحث اصلی پایان نامه حاضر عبارتند از: مفهوم وسوسه، انواع وسوسه شامل وسوسه های بی اساس،وسوسه در اعتقادات، وسوسه در عبادات و وسوسه درکارهای غیر عبادی ؛ وسوسه گران مانند شیطان، نفس ومردم ؛ عوارض وسوسه اعم از جسمی، روانی،اجتماعی، خانوادگی، دینی و اقتصادی ؛ شیوه های درمان وسوسه مثل قرائت قرآن، خواندن اذکار وحرزها، تقسیم کار و آگاهی از احکام و عمل به آنها.

لفظ (غنا) در آیات قرآن استفاده نشده و امرو نهی خاصی صریحا بدان تعلق نگرفته است بلکه تمسک کنندگان به آیات، آنها را به واسطه دلایل خارجی همچون احادیث وارده، دلیل بر حرمت گرفته اند. در این آیات الفاظی نظیر «قول زور» و «باطل» و «لهو الحدیث» آمده است، که برخی آنها را «غنا» معنا کرده اند. در باب غنا و موسیقی، آیات و احادیثی دال بر حرمت و حلیت وجود دارند که هیچ یک توانایی اثبات حکم مطلق غنا را نداشته و وافی به مقصود قایلان به حرمت مطلق یا حلیت مطلق نیست. نتیجه این بررسی کوتاه چنین است که غنای شهوانی و فسادانگیز حرام و غیر آن حلال و مباح است، از این رو معنای غنای حرام در آواز لهوی و مفسده انگیز متعین می گردد.

قرآن مجید برای هدایت و تربیت انسان ها نازل شده است. این کتاب الهی برای تحقق این هدف از روش های گوناگونی مثل نقل قصه، ضرب المثل، استدلال، موعظه وسخنان حکمت آمیز، بشارت و انذار و... استفاه کرده است. در این مقاله به شرح این روش ها می پردازیم.