جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله نزول دفعی قرآن کریم از جمله مسائل مهمی در حوزه وحی است که در میان دانشمندان علوم قرآن، موافقان و مخالفانی داشته و هر گروه دلایل و مستنداتی را که عموماً مبتنی بر آیات و روایات است، ارائه نموده‌اند و این نظرات معمولاً از سوی طرف مقابل نیز به نقد کشیده شده است. در رابطه با مستندات قرآنی و اتکا به تفاوت معنایی ماده نزول در ساختارهای مختلف صَرفی، برای اثبات نزول دفعی در کنار نزول تدریجی، به‌نظر می‌رسد تنوع کاربرد این ماده در آیات قرآن، ناظر به چنین تفاوت و معنایی نباشد. مضاف آنکه بررسی کاربردهای مختلف صیغه‌های «نَزَلَ»، «أنزَلَ»، «نَزَّلَ» و «تنزّل»، با نظر به همنشینی آنها با حروف «إلی»، «علی» و ظرف «مع» به این نتیجه منجر شده که علاوه بر غیرقابل قبول بودن این استناد، در موارد بسیاری که از مصدر «إنزال» برای اثبات نزول دفعی قرآن استفاده شده است، متعلَّق این فعل، ارتباطی به قرآن نداشته و ناظر به حکمی است که بر مسلمانان و سایر امت‌ها نازل گشته است. در رابطه با حروف «إلی» و «علی» نیز ظاهراً «إلی» ناظر به مواردی است که در آن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌‌وآله‌و‌سلّم) با صعود به مراتب بالاتر، وحی را از ذات اقدس اله تلقّی نموده و «علی» ناظر به مواردی است که بین مبدأ نزول و مهبط آن، به‌نوعی فوقیّت وجود داشته است.در خصوص روایاتِ مبنی بر نزول دفعی قرآن، که در منابع شیعه و اهل سنت وارد شده است نیز باید گفت که از حیث سندی، غیرقابل قبول و از حیث دلالی، مخالف با بسیاری آیات قرآن کریم، شماری از روایات و برخی واقعیت‌های تاریخی می‌باشند. نهایتاً اینکه به‌نظر می‌رسد نزول قرآن در ماه رمضان، حاکی از آغاز نزول تدریجی‌آن بوده و پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌‌وآله‌و‌سلّم) در بیست‌و‌هفتم رجب ـ بدون اینکه بر ایشان وحی قرآنی نازل شده باشد ـ مبعوث شده‌ و سپس مدتی بعد در ماه رمضان، قرآن نازل شده باشد. به‌علاوه ایشان قبل از نزول قرآن، از محتوای کلی وحی باخبر بودند، اما نه به علت وجود نزول دفعی قرآن، بلکه بدان دلیل که به ایشان علمی ـ اعم از قرآن و غیر آن ـ عطا شده بود.

قرآن کریم معارفی بلند و حقایقی وسیع دارد که در طول دوران رسالت پیامبر به تدریج بر ایشان نازل شده است. یکی از راه های درک حقایق و معارف عمیق شناخت تاریخ و علوم قرآن است و یکی از مباحث کلیدی و حساس در این گرایش قرآنی ،مسأله نزول قرآن و کیفیت فرود آمدن آن بر نبی مکرم اسلام می باشد. قرآن کریم خود به این نکته در برخی از آیات اشاره فرموده وبرخی مسائل مربوط به نزول قرآن را بیان نموده است. در برخی از این آیات به مبحث بسیار مهم نزول قرآن در ماه رمضان و به طور ویژه نزول قرآن در شب قدر اشاره کرده است؛ شب مبارکی که مقدرات انسان تا سال بعد درآن مشخص می شود و به نقلی مصادف با شب فرقان سالروز جنگ بدر نیز می باشد. ماه رمضان و شب قدر از اسرار و رموزی است که حقایق زیادی درون آن نهفته که یکی از این حقایق مسأله نزول قرآن در این شب گرانقدر بر قلب پیامبر اکرم(ص) می باشد. مفسران و قرآن پژوهان از صدر اسلام تاکنون همواره سعی کرده اند تا پرده از اسرار نزول قرآن در شب قدر کنار زنند و حقیقت آن را دریابد. به همین منظور از آن زمان تا به امروز هر قرآن پژوهی این موضوع را تحلیل نموده تا جایی که مسأله نزول قرآن در ماه رمضان محل تشتت آراء و اقوال و نظریه های گوناگونی شده است. بسیاری از قرآن پژوهان برای حل مسأله نزول قرآن در ماه رمضان و شب قدر دیدگاه نزول دفعی قرآن را برگزیدند که خود این نظریه اساس بسیاری از دیدگاه های دیگری مانند؛ نزول دفعی الفاظ و معانی قرآن ، نزول دفعی کل قرآن به آسمان دنیا ، نزول قرآنبر فرشتگان و ... شده است. البته هر یک از این افراد برای اثبات مدعای خود از آیات و روایات متعددی استفاده می کرد. برخی دیگر نظریه شروع نزول قرآن را در ماه رمضان اتخاذ کردند و گروهی نیز احتمالات دیگر را برسی کردند. در این میان روایات فراوان و مختلفی که از طریق اهل سنت درباره نزول قرآن در ماه رمضان مطرح شده نقش بسیار مهمی در تشتت اقوال و آراء ایفا کرده است تا جایی که هر مفسری دیدگاه خود را مستند به یکی از این روایات می کند. این تشتتت اقوال در روایات و اقوال شیعه به مراتب کمتر از اهل سنت دیده می شود.از میان تمام این نظریه ها و احتمالات درباره نزول قرآن در ماه رمضان دو دیدگاه ویژه و اساسی از اهمیت خاصی برخوردار است یکی نظریه نزول دفعی و اجمالی حقایق، معارف، روح، بطن یا کلیات قرآن در شب قدر بر قلب پیامبر اکرم (ص) است که مهمترین قائل آن علامه طباطبایی است و نظریه دوم دیدگاه آغاز نزول تدریجی قرآن در شب قدر است که بعد از دوران فترت سه ساله وحی و مصادف با پایان دعوت مخفیانه و شروع دعوت علنی مردم به اسلام بر قلب پیامبر (ص)نازل شد و تا آخر حیات مبارک ایشان ادامه داشت. مهم ترین طرفدار و قائل نظریه دوم حضرت آیت الله معرفت می باشد. ما طی برسیهای انجام شده به این نتیجه رسیدیم که این دو دیدگاه با هم منافاتی ندارند و می توان این دو نظریه را به طریقی جمع کرد که هم نظریه نزول دفعی حقایق قرآن در شب قدر به اثبات می رسد و هم نظریه آغاز نزول قرآن در این شب خدشه دار نشود. برای این منظور باید گفت که نزول دفعی حقایق در شب قدر سال اول یا دوم بعثت همزمان بادعوت مخفیانه پیامبر اکرم به اسلام در دوران فترت صورت گرفته و آغاز نزول تدریجی قرآن در شب قدر سال سوم بعثت بعد از دوران فترت سه سالهو مصادف با دعوت علنی مردم به دین مبین اسلام اتفاق افتادهوتا آخر حیات نبی اکرم این نزول همواره بر ایشان استمرار داشته است.

مسأله رؤیت هلال، پیش از زوال همواره مورد بحث بوده است و در زمان ما نیز، موضوعاتی نظیر اشتراط یا عدم اشتراط اتّحاد آفاق و اعتبار قولِ هَیَوى و محاسبات فلکى محل بحث است. همچنین موضوعاتی مانند غروب هلال بعد از شفق، تطوّق(به نظر برخى)، شهادت یک شاهد، شهادت زن؛ حکم حاکم در رؤیت هلال، شهادت بر شهادت، چگونگى ثبوت هلال در قطبین، وظیفه شاک در هلال شوال، ضابطه وحدت و تقارب افق، لیله القدر و ارتباط آن با رویت را می توان از جمله مصادیق عبارت «اختلاف امت من رحمتی» دانست. در این مقاله به بررسی آراء فقهی مذاهب اسلامی در خصوص استهلال می پردازیم.

از آنجایی که ادعیه و مناجات های پیامبر عظیم الشأن اسلام و اهل بیت کرام او صلوات الله علیهم اجمعین مشتمل بر مضامین عالی عرفانی و توحیدی است، سخت مورد توجه و عنایت ویژه اهل تحقیق و بزرگان دین پژوه بوده و همواره معارف الهی مندرج در این ادعیه به عنوان منبع و مأخذ کمّلین از اولیاء الله برای نیل به مدارج کمال انسانی و سلوک معنوی واقع شده است. و چنانچه می دانیم؛ مباحث مربوط به اسمای حسنا و صفات علیای الهی نیز در آثار محققین از اهل عرفان و در سایر موضوعات عرفان نظری و علمی از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ پس نگارنده نیز حسب ضرورت و اقتضای امر بر آن شد تا دعای عظیم الشأن سحر را که از امام باقر أبی جعفر محمد بن علی علیهم السلام روایت شده است و بزرگانی چون امام خمینی، سیّد ابوالحسن رفیعی قزوینی، میرزا حبیب الله شریف کاشانی و حاج محمد کریم خان کرمانی شرحی بر آن نوشته و گوشه ای از دقائق و معارف آن را به منصّه ظهور رسانده اند، به عنوان موضوع تحقیق برگزیند و با بررسی و مقایسه اهمّ شروح دعای مذکور، به تفحص و تعمق در مباحث عمده اسمای الهی یا همان کارفرمایان عالم هستی و احکام و دیگر مسائل مربوطه آن بپردازد. لذا مهم ترین سوالات این تحقیق حول مسائل اسماء الله و اوصاف ربّانیه از جمله حقیقت اسم، تقسیمات و مراتب اسمای الهی، اسم جامع، حقیقت اسم اعظم، مقام مشیّت، انسان کامل و ... خواهد بود. در این رساله شروح دعای سحر امام خمینی، سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و ملا حبیب الله شریف کاشانی مورد مداقه و بررسی قرار گرفته و با نظر به سه جریان فکری حاکم بر آن ها، یعنی کلام، فلسفه و عرفان مبرهن و آشکار می گردد که وصول به حقیقت معانی دعای سحر بدون پذیرش و تلقی نظریه بنیادین عرفان یعنی «وحدت شخصی وجود» امکان ناپذیر است. همچنین بر مدققین و محققین بصیر، عیان خواهد شد که تنها حضرت امام خمینی است که در شرح خود بر اساس همین نظریه سیر نموده و بیش از دیگران در کشف حقایق دعای سحر و پرده برداشتن از اسرار توحیدی آن توفیق حاصل کرده اند.

اسلام برای رساندن انسان به اوج خوشبختی و کمال سعادت برنامه های زیادی دارد؛ در این میان روزه عبادتی است که با آثار و برکات معنوی و انسان ساز خود، در ره پویی بشر به سوی کمال و تعالی نقش به سزایی دارد.روزه داری در قرآن و سنت و نیز در اقوال بزرگان بسیار مورد تأکید واقع شده است و آثار و فوائد زیادی برای آن حصر گردیده است؛ که از مهم ترین آن می توان به پرورش اراده و خودسازی، یادآوری محرومان و درماندگان، رشد معنویت و تقویت روحیه صبر و استقامت اشاره نمود. علاوه بر موارد فوق، روزه داری می-تواند در سلامت جسم و روان انسان نیز نقش آفرین باشد. در این مقاله برآنیم تا گوشه هایی از آثار سزنده روزه بر زندگی انسان را در بعد معنوی و خودسازی بررسی کنیم.

رمضان ماه خدا و بهار قرآن است. در این ماه، زمینه پالایش درون و اصلاح بیرون و بهره مندی از رحمت خداوند برای همگان فراهم می شود. این ماه به دلیل فضیلت منحصر به فردش نسبت به سایر ماههای سال، برای روزه داری انتخاب شده است.وجوب روزه برای انسان یک توفیق، بلکه هدیه الهی است که از طرف انبیا(ع) به بشر ابلاغ شده است. روزه گرفتن علاوه بر اینکه عمل به یک تکلیف الهی است، آثار مفید فردی و اجتماعی فراوانی را در ابعاد روحی روانی و بهداشتی درمانی برای روزه دار به ارمغان می آورد که در کتابهای فراوانی به آن پرداخته شده است.نویسنده در این مقاله برآن است تا ضمن تبیین جایگاه و اهمیت روزه داری در آیات و روایات به برخی از آثار روزه داری اشاره نماید. علاوه بر آن در این مقاله اشاره ای به آداب و احکام روزه نیز خواهد شد.

این مقاله، پژوهشی است در آداب و رسوم ترکمن ها در ماه مبارک رمضان، به همین دلیل نویسنده مقاله بر آن است تا با گفت وگوی صمیمی با ریش سفیدان محلی به بیان آداب و رسوم ترکمن ها در ماه رمضان و دعاهای مخصوص و اعمال خاص این ماه در نزد مسلمانان حنفی مذهب ترکمنی بپردازد.

خداوند متعال در قرآن عظیم الشأنش حضرت محمد بن عبدالله (ص) را اسوه حسنه و انسان کامل، به بندگانش معرفی کرده است و بشر سرگشته معاصر برای نجات از گمراهی و گرفتاری را بیش از پیش نیازمند این الگوی کامل در زندگی دانسته است.این مقاله بر آن است تا به سیره و احوال معنوی حضرت رسول اکرم (ص) در قبل از ماه رمضان و در طول این ماه مبارک بپردازد و از این رهگذر سیره عملی آن حضرت را به صورت کاربردی به منظر نظر مؤمنان و پیروان حضرت (ص) بنمایاند.