جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تذکر، روشی برگرفته از قرآن است که عبارت است از گفتار و یا رفتاری که از مربی سر می زند تا متربی را نسبت به آنچه از یاد برده و یا از آن غفلت کرده و یا از آن بی خبر است و اطلاع از آن برای او لازم است، آگاه سازد و احساسات او را در قبال آنها برانگیزد. نتیجه این روش،‌ هوشیار شدن و متذکرشدن متربی و ایجاد نوع بیداری برای طی مسیر هدایت در اوست. ارجاع به گذشته خود فرد و دیگران،‌ توصیه و سفارش، موعظه، تمثیل، مواجهه با وجدان، انذار و تخویف، سختگیری و فشار غیرمستقیم، و برخورد قهری و شدید، همه از شیوه های به کارگیری این روش است. تذکردهنده، مخاطب، محتوی، و شیوه تذکر، ارکان این روش را تشکیل می دهند که هر کدام دارای ویژگی ها و شرایطی هستند. تاثیر مفید و کارآمدی روش تذکر در گرو رعایت این شرایط است.

این نوشتار، تحقیقی است درباره نسخ خطی قرآن های ایرانی سده های اول تا ششم هجری (هفتم تا دوازدهم میلادی) در موزه رضا عباسی. در این مجال سعی شده است با توجه به سیر تطور تاریخی و هنری خطوط اسلامی، به خاستگاه های اولیه، نقش سلسله های ایرانی و حامیان درباری، حضور خوشنویسان ایرانی و نقش مکمل آنان، سیر تکامل زیبایی شناختی این هنر در ایران و ... پی برد. با مطالعه قرآن های دست نویس که در موزه ها، کتابخانه ها و مجموعه های خصوصی و ... نگهداری می شود، شاید بتوان به اسرار و نکات فراموش شده ای پی برد که روشنگر راه پژوهشگران و اندیشمندان این هنر شود و از این راه بسیاری از نسخ قرآنی از شناسنامه ای کامل تر، دقیق تر و علمی تر نسبت به گذشته برخوردار گردد.

گونه‌گون خوانی‌ قرائت‌های چند گانه پاره‌ای از واژه‌های قرآن، از مسائل و مباحثی است که دیرباز مورد توجه قرآن پژوهان بوده است و بحث و بررسی‌های بسیاری دربارة آن انجام گرفته است.با توجه همه هنوز این پرسش که " راز این گونه‌گون خوانی‌ها در چیست؟" پاسخی بسنده و قانع کننده نیافته است.نگارنده در نوشتاری که از پی می‌آید، کوشیده است تا به این مسأله از دیدگاهی هنری بنگرد.وی پاسخ این پرسش را در یکی از جلوه‌های هنری و بلاغی قرآن کاویده است و برای زمینه‌سازی و آشکاری بیشتر بحث، از مسائل دیگری نیز چون اعجاز هنری قرآن، به کوتاهی سخن گفته است.

طبق نظریات جدید علمی، فضای سه بعدی که ما در آن زندگی می‌کنیم، یک فضای خمیده است؛ به طوری که اگر سفینه‌ای از یک نقطه شروع به حرکت کند و به زعم خودش در راستای یک خط راست حرکت نماید، سرانجام به نقطه شروع حرکتش خواهد رسیده.بنابراین در مقایسه در مقایسه با سطح یک کره یک سطح دو بعدی بسته‌ای است که در جهت بعد سوم خم شده است، می‌توان گفت جهان سه بعدی ما پوسته یک کره چهار بعدی است.به عبارت دیگر جهان ما یک جهان سه بعدی است که در جهت بعد چهار خم شده است. حرکت در بعد چهارم نتایج جالبی در بر خواهد داشت: نظیر امکان و خروج از زندان بدون گذشتن از در یا دیوار، عبور از کوه بدون رفتن بالای آن و یا تونل زدن، نزدیک کردن راهها، پشت و رو کردن یک موجود، توجیه ماهیت دو گانه موج- ذره و ... به نظر می‌رسد مفاهیم فوق با مفهوم برخی آیات قرآنی نزدیکی داشته باشد که در این بحث به آن پرداخته می‌شود.همچنین به برخی مباحث از قبیل معراج پیامبر اکرم، پل صراط، داستان ملکه سبا، آسمانهای هفتگانه و... از دید جدیدی نگریسته می‌شود.

در بسیاری از آیات قرآن کریم اهل کتاب مخاطب قرار گرفته اند یا از عقاید و رسوم آنان سخن به میان آمده است. اما به نظر می رسد مفسران به سبب نداشتن آگاهی دقیق و شناخت همه جانبه درباره عقاید و رسوم آنان،‌ در مواردی به گونه ای سخن گفته اند که با واقعیت فاصله بسیار دارد. مثلا خداوند متعال در آیه «صبغه اله و من احسن من اله صبغه» به «آیین تعمید» اشاره کرده است. از میان مفسرانی که به این معنا پی برده اند، برخی چون فراء و طوسی از «تعمید کودکان» و بعضی چون زمخشری، میبدی، نظام نیشابوری، بیضاوی و نسفی از «تعمید کودکان نصاری در آبی زرد رنگ» سخن گفته اند، در حالی که تعمید اهل کتاب نه منحصر به کودکان است و نه آب تعمید رنگ خاصی دارد. نگارندگان در این مقاله با بررسی و نقد آرای مفسران در تفسیر «صبغه» (به عنوان نمونه) نشان می دهند که مفسرانی چون زمخشری احتمالا با مشاهده رفتار مسیحیان یک منطقه خاص از «تعمید کودکان در آبی زردرنگ» سخن گفته و آن رسم را به همه مسیحیان نسبت داده اند و آن گاه مفسران بعدی همان سخن را تکرار کرده اند. بنابراین، می توان گفت آگاهی های دینی این مفسران محققانه، علمی و روشمند نیست و برای تدارک این کاستی باید آگاهی دقیق، علمی و مستند از عقاید و آیین های اهل کتاب را به «مبادی تفسیر» افزود.

قرآن منحصر به فرد ابن بوّاب، هنرمند بزرگ شیعی دوره آل بویه،که هم اکنون در کتابخانه چیستر بیتی شهر دوبلین پایتخت جمهوری ایرلند نگهداری می‌شود، هنوز از شاهکارهای هنر اسلامی به شمار می‌رود. تنوع بسیار عناصر تزیینی در این قرآن شیوه‌ای نو را برای تذهیب‌گران دوره‌های بعدی پدید آورد. استفاده و بکارگیری نقشهای تزیینیِ دوره پیش از اسلامِ هنر ایران (هنر ساسانی) از دیگر امتیازهای این قرآن است که ابن بوّاب توانست با تغییر و بازسازی آنها شخصیتی کاملاً نو و مطابق با جهان بینی اسلامی ارائه دهد. از دیگر ویژگی‌های این قرآن وجود عناصری از قبیل آوردن نام علی (ع)، فرستادن درود و سلام بر آل محمّد (ص) و بکارگیری تقسیم‌بندی‌های دوازده و چهارده‌گانه در تذهیب می‌باشد که همگی معرّف یک اثر کاملاً شیعی است.

نوشتار حاضر، مطالعه ایی اکتشافی در دستیابی به مفهوم، ابعاد و انواع امنیت بر مبنای قرآن کریم است و می کوشد موضوع حاضر را براساس شواهد قرآنی و از منظرهای معنوی، فردی و اجتماعی، سیاسی و نظامی، اقتصادی، و حقوقی و قضایی تنویر، تفصیل، تبویب و تدوین کند و نشان دهد که این کتاب آسمانی دارای دیدگاه مدرن و امروزین درباره مفهوم متحول و پیچیده امنیت است؛ از سویی ایمان و امنیت معنوی، سرچشمه و مبنای اصلی کلیه ابعاد امنیت است و از سویی دیگر میان این ابعاد پیوند و توازن عمیقی برقرار است، ضمن آن که هر گونه امنیتی و در هر بعد از ابعاد آن، در نهایت در ایمان و اعتقادات معنوی و الهی ریشه دارد و هرگونه ناامنی در هر عرصه ایی، سرانجام ریشه اش به بی ایمانی و صفات متقابل ایمان مانند شرک، کفر، ظلم، استکبار و از این قبیل بر می گردد. مومن و صفات ایمانی نیز اصلی ترین خاستگاه صدور کنش های امنیت زا است و می توان در استنتاجی نهایی گفت: بستر سازی حیات معنوی پاک و نیک برای تربیت و تذهیب افراد، چه در حوزه رفتارهای فردی و چه رفتارهای اجتماعی و نیز دور کردن افراد جامعه از حیات سیئه و غیرایمانی، اصلی ترین ساز و کار تامین امنیت در نظام اسلامی است.

نظر به اهمیت بشارات و انذارات در سیره انبیاء که یکی از راهکارهای عمده آنها برای هدایت و ممانعت از گمراهی انسانها بوده است، در این مقاله سعی شده تا با بررسی موارد برجسته بشارات و انذارات در قرآن کریم و مقایسه آن با نمونه های مطرح شده در عهد قدیم، به ویژه کتاب اشعیا که جایگاهی ویژه در این مجموعه دارد، در عین طرح نکات اشتراک و افتراق به زمینه های مشترک موجود در این روش انبیا پرداخته شود. با توجه به شرایط متفاوت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر حاضر و نیاز به ترویج معنویت و مباحث اخلاقی و دینی، مسلما طرح مجدد و بازنگری این گونه روشهای برآمده از سنت دینی، می تواند به نحوی کارآمد در حیطه های گوناگون تربیتی و روانشناختی مفید واقع شود.

بر اساس روایات تفسیری، آیاتی از قرآن کریم در شان اهل بیت پیامبراعظم (ص) نازل شده است. حضرت زهرا (س) دختر رسول الله (ص) به گواه پاسخ آن حضرت (ص) پس از نزول آیه تطهیر (الاحزاب، 33) که فرمود: «هولاء اهلبیتی»؛ از اهل بیت پیامبر (ص) است. بنابراین آیاتی از قرآن کریم درباره حضرت فاطمه (س) و خانواده اش نازل شده است. در این مجال با بهره از تفاسیر و روایات، ارتباط قرآن و حضرت زهرا (س) را بیان می کنیم. در خطبه فصیح و بلیغ آن حضرت نیز توصیفی از قرآن کریم آمده است، این بیانات را نیز به عنوان قرآن در بیان حضرت زهرا (س) مطرح خواهیم کرد. قرآن جایگاه آن حضرت را تثبیت می کند و فاطمه (س) شان کلام الهی را توصیف می نماید.