جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با موضوع «تکلیف در قران وروایات » بر آن است که با بررسی آیات قران کریم وائمه اطهار و هم چنین سیری در منابع معتبر اسلامی و کتابهای مرتبط به بحث و بررسی ، پیرامون موضوع بپردازد و بتواند به اهداف زیر دست پیدا کند : بررسی واژه تکلیف ، ویژگی های تکالیف اسلامی ، شرایط تکالیف اسلامی و شرایط مکلفین ، عملکردن به تکالیف و همچنین اهداف و آثار تکلیف . روش این پژوهش با توجه به امکانات و یافته های تحقیق ، روش توصیفی – تحلیلی می باشد ، و بعد از تجزیه و تحلیل یافته ها فصل چهارم رادر جهت رسیدن به پاسخ سؤالات تحقیق به پنج بخش تقسیم کرده اند در بخش اول مفهوم شناسی تکلیف از دیدگاه قران و روایات (تکلیف از نظر لغت و اصطلاح ) مورد بررسی قرار گرفته است ؛ در بخش دوم ویژگی های تکالیف الهی بیان شده ، در بخش سوم به بیان شرایط وجوب تکالیف بر انسان بیان شده ، در بخش چهارم عمل کردن به تکلیف شرح داده شده ودر بخش پایانی فصل چهارم به اهداف و آثار تکلیف پرداخته است . در انجام این پژوهش وبا مطالعه و منابع مرتبط و تفحص در آنها به این نتیجه رسیدم که : از ابتدای تاریخ و از زمانی که پیامبران الهی به پیامبری رسیدند قوانین و تکالیف خاصی داشتند که مخصوص زمان خودشان بود و همه در این ویژگی که از ناحیه خداوندبودند مشترک هستند ولی دین اسلام که آخرین دین خداست طبعاً تکالیف و قوانین آن هم جاودانه است وبرای تمام زمانها قابل اجراست و همچنین خداوندتکالیفی برای ما وضع نکرده که از حد توان ما خارج باشد. و این تکالیف به گونه ای هستند که با فطرت و طبیعت ما سازگارند . از جمله نتایج دیگر این است که همه تکالیف بر همه انسانها واجب نیستند وبرای وجوب تکالیف شرایطی وجود دارد که مهمترین آنها قدرت و عقل است و اگر کسی این شرایط را نداشته باشد معفو از تکلیف خواهد بود و اینکه عمل کردن به تکالیف آثاری رابه دنبال خواهد داشت که مهمترین این آثار درذیل به آنها اشاره میشود: اصلاح و آبادانی دنیاو آخرت – دوری از رذایل اخلاقی ، آمرزش گناهان و اقامۀ قسط و عدالت و آرامش روحی و اطمینان درونی را نام برد که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند. در پایان پژوهش نیز در فصلی مجزا محدودیت های تحقیق و پیشنهاد هایی مطرح گردید .

رساله حاضر با عنوان «ثبات قدم در دینداری از دیدگاه قرآن و روایات » در 5 فصل تدوین شده است. در این رساله پس از مقدمه به کلیات بحث تحت عنوان مفهوم شناسی ثبات از نظر لغوی و اصطلاحی پرداخته و مترا دفات آن را نیز مورد بحث قرار داده ایم کلماتی از قبیل استقامت، صبر. در فصل دوم مؤلفه های ثبات در دینداری ومرد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم در مورد عواملی است که زمینه ساز قوت در دینداری می باشد که شامل عوامل و زمینه های درونی و بیرونی است. در فصل چهارم آفات و موانع ثبات قدم در دینداری مورد بحث قرار گرفته است. و در فصل پنجم بررسی الگو های قرآنی در ثبات قدم پرداخته شده است.

یکی از مهمتری مشخصات افراد جامعه ماهیت اجتماعی است یعنی نیاز مشترک و روابط ویژه زندگی انسانی که باعث وحدت آنها می شود. وقتی افراد بر مبنای اصول انسانی و اسلامی تربیت شوند زمینه ساز جامعه ایده آل می گردند. جامعه ای که در آن امکان رشد همه انسانها موجود و تمام موانع مفقود است. این جامعه دارای اهدافی همچون خدامحوری، عدالت، امنیت، مودت و نیکی به همنوع است. در این رساله جامعه ایده آل از منظر قرآن و سنت بررسی شده که به خاطر گستردگی بحث به توضیح آن در چهار بخش می پردازیم. بخش اول: کلیات است که شامل دو فصل است. فصل اول: طرح تحقیق، فصل دوم: مفاهیم بخش دوم: ویژگیهای جامعه ایده آل است که شامل پنج فصل است. فصل اول: بعد اعتقادی، عبادی و اخلاقی، فصل دوم، بعد اجتماعی و اقتصادی. فصل سوم، بعد رهبری. فصل چهارم، بعد فرهنگی، قانون گذاری و قضایی. فصل پنجم: بعد صنعت و تکنولوژی. بخش سوم: علل انحطاط جامعه است که انزوای قرآن علت اصلی معرفی شده و علل دیگر در سه فصل بیان شده. فصل اول، علل فرهنگی و اخلاقی، فصل دوم، علل سیاسی. فصل سوم، علل اقتصادی. بخش چهارم: راهکارهای رسیدن به جامعه ایده آل. روش تحقیق این رساله کتابخانه ای است و از منابع روایی، حدیثی، تفسیری و جامعه شناسی استفاده شده است. کلید واژه ها: جامعه، ایده آل، قرآن، سنت.

مطالب اصلی این پایان نامه در دو بخش به این شرح آمده است: در بخش اول، با عنوان تکرار مفاهیمی از تکرار در نگاه فلسفی و منطقی، تکرار گناه و اصرار در الحاد، تکرار تاریخ، تکرار در افشای چهره منافقین و تمثیل های مکرر قرآن سخن رفته و مفاهیمی که در قرآن تکرار گردیده، بررسی شده است. در بخش دوم، با عنوان نقش تکرار در تأکید از تکرار در یک آیه و تکرار در سوره بحث شده است و الفاظی که در قرآن تکرار شده، بررسی گردیده است

این رساله با موضوع «تکبّر از نگاه قرآن و سنّت» در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول به بیان مسئله، ضرورت پژوهش، سؤال های اصلی و فرعی، هدف تحقیق، مفهوم شناسی نشانه های تکبر و فرق عجب و تکبر پرداخته است. در فصل دوم، مفاهیمی همچون: غرور، عجب، تکبّر نسبت به خدا، انبیا و مردم، درجات زهد، معیارهای تواضع و تکبر، آثار، شاخه ها و پیامدهای تکبر مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به انگیزه های تکبر اختصاص دارد. مهم ترین عوامل تکبر عبارت اند از: علم، حسب و نسب بزرگ، زیبایی، قدرت، مال فراوان و یاران زیاد. در فصل چهارم، دو راه درمان تکبر (شناخت درمان تکبر و شناخت درمان رفتاری تکبر) مورد بررسی قرار گرفته است.

موضوع این رساله «جایگاه اسباب نزول در تفاسیر معاصر » است که در آن به بررسی چهار تفسیر المیزان ،الفرقان ،المراغی و فی ظلال القرآن که از تفاسیر بارز و مشهور شیعه و سنی در قرن چهاردهم هستند پرداخته ایم. روش کار به صورت مراجعه ی مستقیم به تمام جلد های این تفاسیر و بررسی جایگاه اسباب نزول و همچنین بررسی رویکرد تفسیری این مفسران و نیز به دست آوردن آمار نقل و گزارش روایات اسباب نزول در این تفاسیر بوده است.. نتیجه ای که در این رساله به آن رسیدیم این بود که مفسران معاصر ، با توجه به عقل گرایی و روش اجتماعی ، تربیتی و نیز روش تفسیر قرآن به قرآن که در تفسیر بکار بسته اند . و با توجه به وجود تناقضات در نقل ها و اجتهادی بودن پاره ای از گفته های صحابه و تابعین و پرهیز شان از دخالت دادن اسرائیلیات و روایات جعلی در تفسیر و وارد نشدن در محدوده ی مبهمات قرآن ، از اسباب نزول کمتر بهره برده اند و بیشتر به نقد و تحلیل آنها پرداخته اند . بررسی این تفاسیر به خوبی ما را به جایگاه تنزل یافته ی اسباب نزول در تفاسیر این دوره رهنمون کرده و به ما نشان داده که تا چه اندازه رویکردهای خاص تفسیری این مفسران در قلت بهره گیری آنان از اسباب نزول مؤثر بوده است.

در این پایان نامه آراء و نظریات تفسیری امام علی بن ابی طالب (ع) در آثار روائی و تفسیری شیعه واهل سنت بررسی و تجزیه و تحلیل شده اند و شامل پنج فصل است: فصل اول، نگاهی به دانش امام علی (ع) درزمینه تفسیر و دانشهای قرآن. فصل دوم، جایگاه آن حضرت در تفسیر قرآن و روش تفسیری و مصادرتفسیری ایشان ومصاحبت آن حضرت با رسول خدا(ص) و تاثیر این امر بر دانش قرآنی امام (ع). فصل سوم، جایگاه امام (ع) در علوم قرآنی. فصل چهارم،اوصاف قرآن در کلام آن حضرت (ع). فصل پنجم،روایات تفسیری آن بزرگوار از سوره حمد تا پایان سوره آل عمران.

چکیده نزول تدریجی قرآن ارتباط ناگسستنی میان قرآن و حوادث زمان نزول به وجود آورده است، این امر سؤالاتی از قبیل چگونگی تأثیر اسباب نزول در فهم قرآن و رابطه ی بین آن دو را به میان می کشد؛ مثبتان معتقدند شناخت اسباب نزول قرآن نقش بسیار مهمی در فهم قرآن بر عهده دارد اما در طرف مقابل نافیان با توجه به نق`ایصی از قبیل ضعف سندی، استنباط و اجتهاد شخصی راویان، وجود روایات متناقض، آمیختگی با مصادیق، نقل به معنا و جعل و تحریف در برخی از این روایات؛ گاه نقش روایات موجود اسباب نزول را در فهم قرآن یکسره نفی و گاهی نیز این نقش را کمرنگ می نمایند. با توجه به روش شناسی فهم قرآن معلوم می شود از یک طرف اسباب نزول در مراحل مختلف فهم قرآن وارد می شود به این ترتیب که هم به شناخت معنای لغوی واژگان کمک می کند و هم با شناسایی مفهوم درست آیات به معناشناسی گزاره ای وارد می شود و از همه مهمتر از طریق کمک به شناخت سیاق، عموم و خصوص، نسخ و غرض سوره ها به معناشناسی فراگیر متن یاری می رساند. از طرف دیگر فهم قرآن به عنوان یکی از برجسته ترین معیارهای بررسی روایات اسباب نزول از طریق سیاق، غرض سوره و عصمت پیامبر(ص) به خوبی در شناخت اسباب نزول صحیح به ایفای نقش می پردازد. و از این طریق ارتباط دو طرفه ای میان اسباب نزول و فهم قرآن برقرار می گردد.

مباحث این پایان نامه در سه فصل با این مباحث تنظیم و تدوین یافته است: فصل اول، راغب اصفهانی: استادان و معاصران راغب (ابی منصور الجبّان، صاحب بن عباد، سید رضی، ابومنصور ثعالبی)، آثار (المفردات فی غریب القرآن، تحقیق البیان فی تأویل القرآن، تفسیر القرآن الکریم، حل متشابهات القرآن)، بررسی کتاب مفردات الفاظ القرآن (ترتیب لغات، کمیت و شمول مواد، ذکر کلماتی که در قرائت های دیگر آمده است، روش تبیین لغات، منابع مورد اعتماد راغب در تألیف کتاب مفردات)؛ فصل دوم، غریب القرآن و مفردات قرآن؛ فصل سوم، بررسی واژه ها: ألت، أمت، أنام، بقع، تقن، تنور، الثری، جبریل، جوف، حصب، خیام، دهی، ذیع، رفق، زبن، زمهر، زنجبیل، زهر، سدی.

با توجه به ارزش و شخصیتی که اسلام به زنان بخشیده و قرآن نیز از زنان به عظمت یاد نموده است و پاسخ به سؤالاتی از قبیل 1. شخصیت زن قبل از اسلام و بعد از اسلام چگونه است؟ 2. مقام و منزلت زن در قرآن چگونه است؟ 3. جایگاه زن در خانواده و اجتماع چگونه است؟ 4. زنان نمونه و مطرود در قرآن چه کسانی هستند؟ ضروری به نظر می رسد که در رابطه با ارزش و شخصیت زن در قرآن و اسلام تحقیقی صورت بگیرد تا بسیاری از این مسائل روشن شود، چون دشمنان همیشه بحث زن را به میان می آورند و مدعی می شوند که زن مسلمان تحت ظلم وسیطره مردان قرار دارند و آزاد نیستند و هیچ نوع استقلالی از خود ندارند. سعی دارم در این اثر ناچیز تا حدودی به یاوه گوئی دشمنان اسلام پاسخ دهم و جایگاه و شخصیت زن را در قرآن و اسلام تبیین نمایم. در این نوشته مطالبی است پیرامون جایگاه ارزشی زن در قرآن کریم که در سه بخش به نگارش در آمده است و به این ترتیب می باشد: بخش اول در رابطه با شخصیت زن قبل و بعد از اسلام که فصل اول آن در مورد شخصیت زن قبل از اسلام است. ابتدا واژه زن را تعریف کرده، و به مظلومیت زن در طول تاریخ و وضعیت زن در جوامع متمدن و غیر متمدن و اینکه هیچ حقوقی به اندازه حقوق زن در تاریخ زیر پا گذاشته نشده، و قبل از اسلام برای زن هیچ گونه شخصیت حقوقی و اجتماعی و ... قائل نبودند و او را از هر جهت تابع مرد می دانستند. و چون مرد دارای قلمرو قدرت بود عرصه را از همه جهت بر زنان تنگ کرده بودند و به آنها فرصت اظهار وجود نمی دادند، و در فرهنگ انسانهای اولیه جا افتاده بود که زن انسان درجه دوم است و مایه شرّ و بلا و این مطالب مکرراً تکرار می شد در کتابها و ضرب المثلها و شعرها و در اذهان مردم رسوخ کرده بود، حتی زن ها نیز خودباوری را از دست داده بودند و دچار خود کم بینی شدند . اما با ظهور اسلام زن به مقام و منزلت ویژه خود رسید. فصل دوم این بخش در مورد شخصیت زن بعد از اسلام است. که در رابطه با احیای شخصیت زن در اسلام، و پاسخ اسلام به عقاید خرافی در مورد زن، و مبارزه با رسوم زشت دوران جاهلیت است. اینکه با ظهور اسلام امید و نشاط به جان زن بخشید شد و پیامبر ? موقعیت زن را مهم جلوه داد و بیان فرمود: زن همانند مرد انسانی کامل است و می تواند به کرامت انسانی و کمال دست یابد. زن و مرد هر دو از یک جنس واحد هستند و خداوند در خلقت زن ظرافت بیشتری انجام داده است . و هم چنین در مورد چگونگی پیامبر در بیعت با زنان و مشارکت دادن زنان در تمام امور اجتماعی، سیاسی و ... می باشد. بخش دوم: در مورد جایگاه ارزشی زن در قرآن است. که فصل اول در رابطه با قرآن و مقام زن می باشد اینکه آفرینش زن در قرآن و جایگاه ارزشی زن در قرآن به چه صورت است آیا شخصیت زن و مرد در قرآن مساوی است؟ آیا زن و مرد در پاداش و کیفر اعمال یکسان هستند و آیا زنان مکرهای عظیم دارند؟ پاسخ علامه طباطبائی در این مورد آمده است. مرد و زن از لحاظ ماهیت انسانی و لوازم آن ، یکسانند یعنی هر دو انسان هستند و در عین داشتن وحدت نوعی به دو صنف یا دو جنس تعلق دارند. خداوند در آیه یک سوره نساء می فرماید: « یا ایُهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُم الَّذی خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحد?ٍ وَ خَلَقَ مِنها زَوجَها وَ بَثَّ مِنهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً ...» ای مردم بترسید از پروردگار خود که همه شما را از یک انسان آفرید و همسر او را از او آفرید و از آن دو، مردان و زنان فراوانی بوجود آورد. فصل دوم درمورد زنان الگو در قرآن است، اسلام الگوهای متعدد و زنان موفق در مبارزه با وسوسه های شیطان را ارائه نموده و در مقابل زنانی را نیز که در این امر ناموفق بوده اند جهت مقایسه مطرح نموده است و زنان نیک کرداری چون همسر فرعون را بر همه مؤمنین اعم از زن و مرد به عنوان الگو معرفی می کند وزنانی بدکار چون همسر نوح و لوط را به عنوان الگوی کفار مطرح می سازد. فصل سوم در مورد قرآن و حقوق اساسی زن است. ویژگیهای زن و مرد و اینکه زن و مرد در حقوق اساسی یکسان هستند ، خداوند آنها را مکمل یکدیگر آفریده است و در عین آنکه هر دو مستقل هستند و به سوی هدف مشخصی در حرکتند ولی یکی بدون دیگری نمیتواند زندگی کند . زن و مرد هر دو انسانند و انسان، موجودی برتر از سایر انواع خود می باشد. مهریه یکی از حقوق زن است و به زن تعلق دارد و به خود او باید هدیه شود بخاطر حفظ و احترام به شخصیت زن . زن مستقل است و از کلیه حقوق فردی واجتماعی وانسانی برخوردار می باشد. در نظام حقوقی اسلام سهم الارث مرد دو برابر زن است. برای اینکه ثروت جامعه باقی بماند و روز به روز افزایش یابد و مردان بتوانند از عهده مخارج اعضای خانواده خود بر آیند باید سهم آنان بیش تر از سهم زنان باشد. پس در میراث به زن ستمی نشده است بلکه بر عکس سودی که از سرمایه بیش تر مرد حاصل می آید، بطور عمده عاید زن می شودعلاوه بر این که زن می تواند سرمایه خود را نیز به کار اندازد و از آن سودی بدست آورد. قوامیّت مردان بر زنان به این معنی است که مرد سرپرست و اجرا کننده مصالح خانوادگی است نه قیم. و قوامیت مرد بر زن بخاطر مقاومتی است که مردها در برابر مشکلات زندگی ورویاروئی با عوامل مزاحم طبیعت و همنوع و آمادگی دائمی مرد دراداره زندگی دارند و هم چنین زنان در دوران قاعدگی ماههای حمل و وضع حمل و دوران شیردهی محدودیت دارند می باشد. بخش سوم در رابطه با زن از نظر قرآن در خانواده و اجتماع است. فصل اول آن در رابطه با زن در خانواده است . ریحانه بودن زن را توضیح داده است. و اینکه زن در تربیت انسانها و رشد عاطفی و گسترش فکر و فرهنگ نقش بسزائی دارد . ویژگی حقوق مادر از نظر قرآن بیان شده است. بطوریکه خداوند بهشت را زیر پای مادران قرار داد. فصل دوم در مورد زن در اجتماع است. این که زنان می توانند مانند مردان دراجتماع حضور یابند اما این حضور زنان همراه با رعایت چند شرط است: 1. اختلاط نکردن و مرزبندی دقیق و جدائی او از مردان. قرآن در سوره احزاب آیه 53 می فرماید: « وَ اِذا سَألتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسئَلُوهُنَّ مِن وَراءِ حِجابٍ»؛ هرگاه ازایشان چیزی خواستید از پشت پرده و حائل طلب کنید. 2. حفظ وقار و عفاف و خودنمائی حضور زن در جامعه همراه با متانت و عفاف باشد و حضور عینی زن در جامعه نباید تحریک آمیز باشد. زن و مرد می توانند به مدارج کمال برسند منتها باید اندیشه ها قرآن گونه باشد یعنی همان گونه که قرآن کمال و حجاب و اندیشه و عفاف را با هم سازگار می داند، ما نیز در نظام اسلامی کمال و حجاب را هماهنگ بدانیم. یعنی عظمت وکمال زنان در این است که مردان نامحرم را نبیند و مردان نیز آنان را نبینند. « اَن لایَریَنَّ الرِّجالَ وَ لایَراهُنَّ الرِّجالَ» زن از نظر قرآن ، امانتدار حق خداست، یعنی این مقام، حرمت و حیثیت را خدای سبحان، که حق خود اوست، و به زن داده و خواسته است او این حق را به امانت حفظ کند؛ آن گاه جامعه مسلمانان به صورتی در می آید که جهان در برابر آن خضوع می نماید.