جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه از چهار فصل با این مباحث تشکیل یافته است: فصل اول، تولّی و تبرّی در لغت؛ فصل دوم، تولّی و تبرّی در قرآن کریم: تولّی در قرآن کریم (ولایت خدا، ولایت پیامبر(ص) در قرآن، ولایت ائمه در قرآن)، تبرّی در قرآن کریم (تبرّی از اهل کتاب، تبرّی از کافران، تبرّی از منافقان و مشرکین، نتیجه ی تبرّی از حق و حقیقت)؛ فصل سوم، تولّی و تبرّی در نهج البلاغه: تولّی در نهج البلاغه (ولایت الهی، ولایت پیامبر(ص) و ائمه ی اطهار(ع)، تبرّی در نهج البلاغه (ولایت اهریمنی، انواع تبرّی اعم از سیاسی، فرهنگی، تبرّی از بدیها)؛ فصل چهارم، تولّی و تبرّی در احادیث: تولّی در احادیث (ولایت رسول الله و ائمه ی اطهار(ع)، ولایت امیرالمؤمنین و اطاعت از آن حضرت، تولّی پسندیده در دوستی با خدا و نبوّت)، تبرّی در احادیث (تبرّی از دوستی برای دنیا، تبرّی از بی دینی، نتیجه ی تبرّی از ولایت، تبرّی از دشمنان ائمه ی اطهار(ع)، تبرّی از والی جائر، تبرّی از دشمنان خدا، تبرّی از جنگ کنندگان با خاندان نبوّت).

مباحث این پایان نامه عبارتند از: تعریف توکل درلغت و اصطلاح، فلسفه توکل، حقیقت توکل، حد توکل،حق توکل، بر چه کسی باید توکل کرد؟ فضیلت توکل،درجات توکل، راه تحصیل توکل، حال توکل، آثار توکل،توکل انبیاء، توکل مومنان، آداب متوکلان، توکل درآیات و روایات، توکل در ادب و عرفان، توکل ملازم با صبر، غنا و عزت ملازم با توکل، اسبابی که توسل بدانها منافی توکل نیست.

پژوهش حاضر در پنج بخش به بررسی دنیا در آیات قرآن پرداخته و مشتمل بر این مباحث است: بخش اول، واژه دنیا در فرهنگ های لغات مختلف؛ بخش دوم، تشبیهات قرآن درباره دنیا؛ بخش سوم، آیاتی که در آنها خداوند متعال دنیا، مواهب دنیوی را ممدوح شمرده است؛ بخش چهارم، آیاتی که در آنها دنیا مورد ذم و نکوهش واقع شده است. در بخش پنجم، مباحث مختلفی درباره دنیا نقد و بررسی شده است

توکل سپردن کار به دیگری است و او را سرپرست همه امور محوله دانستن. و توکل بر خدوند تکیه دادن و واگذاری همه امور اعم از تعبدی – تشریعی و تکوینی به عله العلل و مسبب الاسباب است با این عقیده که موکل شما با آگاهی وعلم مطلقی که دارد و از قدرت بی پایان و نامحدودی که عین ذات اوست بهره مند است، توانایی آن را دارد که از موکل خویش بهترین نگاهبانی انجام دهد و از همه امور وحشتناک در مسیر زندگی او را هدایت کند و به سلامت و به زیباترین شکل، او را به ساحل من که همان کمال نقس است برساند. این توکل با تلاش و کوشش هماهنگی است و بلکه توکل بدون تلاش و کوشش همان آب در هاون کوبیدن و امری است بیهوده و بر آن ثمری مترتب نیست. هدف از تحقیق تلاش در راستای سیراب نمودن عطش درونی بود که سعی شد مطالبی سودمند با توجه به دیدگاههای مختلف در این پایان نامه بهمعرض در آید. بعلاوه اینکه ثری منسجم درباره مباحث توکل به دوستداران عرضه گردید شاید بتوان به سؤالاتی که در اذهان است توکل و تعارض آن عملکردهای پیش آمده جواب داده شود و با کنار هم قرار دادن آیات و روایات و مباحث تفسیری برای رفع برخی از توهمات قدمی هرچند اندک برداشته شود.

موضوع این تحقیق ، توکل بر خداوند در قرآن و سنت ، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن می باشد ، هدف از نوشتن این تحقیق ، ابتدا علاقه شخصی بنده به این موضوع می باشد ، و دلایل دیگرم آگاهی یافتن مردم جامعه از موضوع توکل و علت این که چرا باید بر خداوند توکل کنیم ، با توجه به این که توکل در زندگی فردی و اجتماعی انسان ،نقش به سزایی دارد و در جامعه کنونی بسیاری از افراد از یاد خداوند غافل شده و در برابر ناملایمات و ناهمواری های زندگی به جزع و فزع می پردازند بی آن که به خدای قادر و توانا توکل داشته باشند . بنده سعی دارم با توکل بر خداوند بزرگ با این رساله مختصر ، انسان امروز را آگاه کنم به این که آن چه مشکلات را برما هموار می کند و ما می توانیم با دید باز به مشکلات نگاه کنیم ،توکل به خداوند قادر است . روش گردآوری مطالب در این تحقیق ، بر اساس راه کارها از نوع کتابخانه ای می باشد چرا که از کتب و اطلاعات جمع آوری شده قبلی در این تحقیق استفاده شده است ، چون در این تحقیق در صدد هستیم که به حقایق بیشتری از ارزش توکل در آیات و روایات پی ببریم از نوع کاربردی نیز می باشد و به اعتبار ماهیت و روش ، علی و تحلیلی است و به اعتبار موضوع ، دارای موضوع دینی و اخلاقی می باشد . این تحقیق مقطع زمانی از ابتدا را تحت پوشش قرار می دهد و مربوط به جغرافیای اسلام است و در نهایت نتیجه اصلی بنده ، رسیدن به حقیقت این آیه است که : وَ منَ یَتَوکَّل عَلی الله فَهُوُ حَسبُهُ ؛ و هرکس بر خداوند توکل کند ، کفایت امرش را می کند . واژه های کلیدی در این تحقیق کلمه های توکل ، توحید و ایمان می باشد .

در این پایان نامه توکل در آیات قرآن و روایات معصومین (ع) بررسی شده و درباره این موضوعات بحث شده است: فلسفه و حقیقت توکل، توکل در آیینه وحی، توکل از دیدگاه عترت و بهترین اسوه توکل.

پایان نامه یِ حاضر شامل سه فصل با این مباحث است: فصل اول، شناخت لغوی و کاربردی توکل: بررسی ریشه و مشتقات توکل در لغت، توکل در اصطلاح مشایخ و عرفا و سالکان، بررسی توکل و مشتقات آن در فرهنگ قرآنی، توکل در احادیث و روایات; فصل دوم، حقیقت توکل: در تعریف و فضیلت توکل، حقیقت توکل، فلسفه یِ توکل در قرآن، ارتباط توحید و توکل، اسباب و علل و رابطه یِ آن با توکل در قرآن و حدیث، توکل و جهد و کوشش در قرآن و حدیث، معنای وکیل بودن خداوند، حدّ توکل و درجات آن در احادیث; فصل سوم، فوائد و آثار توکل: فوائد و آثار توکل در طریق بندگی خدا در احادیث، فوائد و آثار توکل در جهت کسب کمالات ایمانی و انسانی.

در این تحقیق یکی از واژه ها و اصطلاحات دینی و اخلاقی یعنی «توکل» مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس برای درک مفهوم توکل ابتدا مفهوم لغوی و اصطلاحی توکل را مطرح کرده و سپس به بررسی آیات و روایات پیرامون توکل پرداخته ایم. در آیات قرآن، خدا انبیاء و پیروان آنها را متوکلین واقعی می داند و در مواردی هم آنها را امر به توکل می کند و نشانگر این است که تکیه و اعتماد فقط باید به خداوند باشد. توکل از مراتب توحید افعالی خداوند است که دیدگاه توحیدی لاحول ولا قوه الا بالله بیانگر آن می باشد. همچنین حقیقت توکل و حدود و درجات توکل نیز مورد بررسی قرار گرفته است که حقیقت توکل، چیزی غیر از آن نیست که انسان از چیزی غیر از خداوند نترسد و حد توکل یقین می باشد، هر چه یقین انسان در شناخت توحید و معاد بیشتر باشد، یقین او بیشتر می شود، و با توجه به این که نسبت توکل انسان ها به خداوند متفاوت می باشد، درجات توکل آنها نیز فرق می کند و بزرگان علم اخلاق و احادیث سه درجه کلی برای توکل ذکر کرده اند. بعد از بررسی جوانب گوناگون توکل به بررسی آثار توکل بر روی انسان پرداخته ایم. انسان متوکل انسانی با عزت و بی نیاز از دیگران است، انسان متوکل در برابر مشکلات صبور بوده و شانه از مسئولیت خالی نمی کند، در سایه توکل از آرامش فکری و روحی برخوردار است. با توکل، با منبع قدرت لایزال الهی ارتباط پیدامی کند و ازحامی و پشتیبانی قوی برخوردار می شود، لذا هیچگاه احساس ضعف و سستی نمی کند و با انگیزه قوی به انجام کارها می پردازد، آثار دیگر توکل شجاعت، دوری از هرگونه کبر و نخوت و خود بینی می باشد. اما اشکالاتی در رابطه با توکل مطرح می باشد، یکی از آنها ارتباط توکل با سعی و تلاش انسان است. خداوند ابا دارد از این که امور جهان بدون اسباب و علل جاری شود و دیگر این که حکمت خداوندی ایجاب می کند، نظام علت و معلولی در جهان خلقت حکمفرما باشد. و این فکر بیهوده ای است که انسان با توکل، قوای خود را تعطیل کرده و خود را به بی مسئولیتی زده و بعد بگوید بر خدا توکل کرده ام، در حالی که کار و تلاش در قرآن و احادیث از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد و جزء عبادات به حساب می آید. اما مساله دیگری که در رابطه با توکل مطرح می باشد، بدست آوردن اعتماد به نفس است که امروزه تلاش روانشناسان بر این است که اعتماد به نفس را در انسان ها تقویت نمایند، اما بانگاهی به آیات و روایات، می بینیم در اسلام اعتماد به نفس مورد نکوهش قرار گرفته و قرآن می فرماید: شما مالک هیچ چیز از شئون زندگی خود نیستند، حال این انسان چگونه به نفس خود مطمئن شود؟ اگر اعتماد به نفس به معنی اعتماد به خود و نیروهای خود باشد در جهت اینکه خداوند مرا انسان توانمندی آفریده تا بتوانم در برابر مشکلات و حوادث پایداری کنم، امری مورد پسند است. ولی اگر اعتماد به نفس به مفهوم خود را دیدن و خدا را فراموش کردن و مغرور بودن به نیرو وقوه خود باشد، مسلماً از نظر اسلام امری نکوهیده است. انسانی که با خالق ارتباط دارد، می داند اگر هر لحظه فیض و رحمت الهی از او قطع شود، چیزی از خود ندارد، پس چگونه می تواند به خود اعتماد کند. این اعتماد به مالک و مدبر اصلی عالم خلقت است که به نفس آرامش بخشیده و باعث پیشرفت در کار می شود و از سستی و کاهلی در هنگام بروز عوامل پیش بینی نشده می کاهد. انسان متوکل تکیه گاه واقعی اش خالق هستی است و این را در عمل با انجام فرامین الهی به اثبات می رساند.

این رساله به بررسی توکل از دیدگاه قرآن و سنت پرداخته است: 1-در فصل اول ابتدا تحت عنوان تعریف واژه: به تعریف لغوی و اصطلاحی توکل می پردازد و به دنبال آن توکل را با عنوان بیان مسئله توضیح و تفسیر نموده و ضرورت ها و پیشینه موضوع را ارائه می دهد و همچنین اهداف تحقیق را بیان می کند. 2-در فصل دوم تعاریفی از علمای اخلاق در باب توکل را بیان نموده و چند حدیث در این باب ذکر می شود به دنبال آن اهیمت و فضیلت توکل، حقیقت و درجات آن نیز توضیح داده می شود و در پایان این فصل طریقه تحصیل این فضیلت اخلاقی و علامت حصول آن را بیان می نماید. 3-در فصل سوم با توجه به آیات قرآن برخی از موارد توکل در قرآن را نام می برد که خود دلیل بر اهمیت توکل در قرآن و سنت می باشد. 4-در فصل سوم به برخی از آیات قرآنی که نشان دهنده توکل پیامبران است اشاره می کندو اهیمت توکل در زندگی آنان را بیان نموده و توضیح می دهد تا چه حد این فضیلت اخلاقی نز د آنان از مقام بالایی برخوردار بوده است و آنان را به عنوان برترین و بهترین الگوها و اسوه کامل تقوا و توکل معرفی می کند. 5-در فصل چهارم برخی از آثار توکل بیانی می شود که عبارت اند از: الف- دوستی خداوند ب- اراده و انگیزه قوی پ- قوه و شجاعت ت- ترک گناه و عدم سلطه شیطان ث- تأثیر ناپذیری از اقبال و ادبار مردم و عدم نگرانی از حوادث ج- آرامش و آسایش چ- توکل معیار ارزیابی ایمان ح- اعتماد به نفس خ- موفقیت و بی نیازی د- افزایش هوش و قدرت توکل 6- در پایان رساله به بیان خلاصه ای از تحقیق ارائه شده و نتیجه گیری می پردازد.

سپاس و ستایش خدایی را که آفریدگار جهانیان است و درود خدا بر محمد و آل او و ستایش آن خدایی که امید دهنده دل ناامیدان است. موضوع این تحقیق توکل از دیدگاه قرآن و سنت می باشد. توکل به معنی واگذاری کارها به خدا یعنی انسان خود را در کارها جاهل و عاجز بداند و کار خود را به خدای علیم و مدبّر واگذار نماید و وکیل خوبی برای خودش انتخاب کند و وکیل خوب کسی است که چندین صفت داشته باشد، مهربانی، قدرت، امانت، آگاهی کافی که خداوند به عنوان یک وکیل این صفتها را به بهترین صورت دارا است. ارزش توکل این است که به او پناه برند و از او یاری طلبند و هر کس که اینطور عمل کند خداوند امر او را در سایه الطاف خودش قرار می دهد. فلسفه توکل صبر و پایداری در مقابل مشکلات، آزادی و اعتماد به نفس، رهائی از سختیها و کمک گرفتن از خالق متعال می باشد و لازم است انسان در مقابله با مشکلات از این نیرو استفاده کند. از جمله شرایط توکل این است که انسان بر اسباب تکیه نکند و آرامش و سکونش به نام خدا باشد و دیگر شرط اینکه اثربخشی را از ذات حق بداند و این را بداند که اگر خدا نخواهد برگی از درخت نمی افتد و این مطلب به این معنی نیست که انسان مثل پاره گوشتی بر زمین افتد و توکلش به خدا باشد و این در شرع مقدس اسلام حرام شمرده شده است بلکه انسان مکلف است که روزی حلال کسب کند. اسباب و لوازم توکل قوت قلب و قوت یقین است که با نبودن این دو توکل بدست نمی آید و هر دو برای توکل لازم و ضروری است و با نبود یکی از این دو توکل حاصل نمی شود. برای بدست آوردن توکل باید انسان سعی کند همه کارها را به پروردگار واگذار کند و دیگری را در آن شریک نداند و اخبار متعددی بر این امر شاهدند که هر کس بر خدا توکل کند خدا او را کافی است تحصیل توکل واجب است و هر کس اعتنا نکند بر آن واجب راترک کرده است. تفویض به معنی واگذاری کارها به خدا و واگذاری کارها به این معنی نیست که انسان دست از کار و تلاش بردارد به این معنی است که نهایت تلاش خود را به کار گیرد و در پایان کار بر ذات اقدس الهی تکیه کند و این را بداند که اگر توکل کند، همیشه در راحتی و آسایش ابدی خواهد بود و برعکس اگر توکل نداشته باشد شقاوت و بربختی در دنیا و آخرت نصیبش خواهد شد و بالاترین مرتبه واگذاری آن است که انسان از خود بی خبر شود و جز خدا چیزی را مشاهده نکند. توکل اثرپذیر است هم بر اجتماع و هم بر فرد، از جمله اینکه شخص متوکل حریص نیست وقتی متوکل حریص نباشد اثر خود را بروی افراد اجتماع خواهد گذاشت. شجاعت، قوت قلب، قوت یقین را در انسان افزایش می دهد. مشکلات را بر انسان آسان می سازد. موجب تقویت حافظه، بالابردن قدرت اراده و موفقیت در تحصیل و کار می شود. عدم توکل پیامدهایی را به دنبال دارد از جمله نگرانی، اضطراب، ترس، دودلی، که انسان با توکل و امیدواربودن به خدای متعال می توا ند این امراض روحی را از خود دور کند. تفویض لطیف تر و دقیق تر از توکل است به این معنی که در تفویض بنده حول و قوت را از خود نبیند و در تمام امور حق را تصرف در مالش داند اما در توکل متوکل خدوند را قائم مقام در مالش می داند. توکل رابطه دارد با توحید، ایمان و علم. نتیجه بحث اینکه انسان جز پروردگار عالم کسی را برای وکیل بودن در مورد خود انتخاب نکند و اگر این کار را نکرد و کسی دیگر انتخاب کرد جز شقاوت و بدبختی برایش سودی نخواهد بود.