جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم ترین موانع رشد انسان کبر می باشد ، این صفت در رشد و تعالی یا ، سقوط و انحطاط نقش بسزایی داردو از این جهت بسیار حائز اهمیت است . چرا که کبر سر منشاء بسیاری از گناهان می باشد و در واقع کبر ویران کننده ایمان ، تقوی و شخصیت والای انسانی است با تکبر راه برای پلیدی ها باز می شود وحریم قلب آلوده به گناه می گردد ، گناهانی چون حرص ، حسد ، ریا و ... که انسان را مبتلا به ناراحتی و فشار روحی می سازند . این خوی زشت از بزرگ ترین دشمنان صمیمیت ، محبت و صفا و دوستی هاست و محیط زندگی را حداقل برای خود شخص تبدیل به جهنمی سوزان می کند و در هر صورت عوارض و پیامدهای خطرناک و زیان باری به دنبال دارد . با شناسایی علت آن می توانیم برای درمان آن قبل از این که روح مان عادت به این خصلت شیطانی کند اقدام کنیم . و از آثار و پیامدهای آن که یک جامعه را به تباهی می کشاند در امان باشیم و مهم ترین سرمایه اجتماع که اخلاق و رفتار نیکو می باشد را دارا شویم . واژه های مورد استفاده این تحقیق کبر، تکبر و متکبر می باشند. در این تحقیق در صدد آنیم با استفاده از رهنمودهای قرآن کریم و ائمه معصومین ( علیهم السلام ) که در این زمینه راهگشا می باشند ، به تعریف تکبر و انواع و آثار آن و عوامل و راه های درمان آن از لحاظ اخلاقی و روانشناسی بپردازیم .

موضوع این تحقیق، جایگاه انسان در قرآن می باشد. هدف، این تحقیق، بررسی تعریفی است که قرآن از انسان ارائه می دهد و نیز بررسی جایگاه و منزلتی که قرآن برای انسان قائل شده است. مقصدی که در این مطالعه و بررسی دنبال می شود این است که انسان قدر و مقام خود را شناخته و گام در مسیر کمال خویش نهد. درون مایه این تحقیق شامل یک سیر منطقی از بیان جایگاه انسان در قرآن است؛ به اینگونه که: در ابتدا بحث با شناخت انسان آغاز می گردد و به ارزش شناخت و کسب علم و معرفت از نظر قرآن می پردازد؛ سپس به طور مشخص جایگاه انسان شناسی در قرآن را بررسی می کند و امتیازاتی که انسان شناسی قرآن بر سایر مکاتب دارد، را بیان می کند. بحث شناخت ابعاد وجود انسان، با ارائه تعریفی از انسان آغاز می شود و سپس بعد جسمانی انسان و مراحل خلقت او در قرآن بیان می گردد. در باب بعد روحانی انسان، روح و نفس به عنوان دو جنبه از این بعد، معرفی می شوند و به عنوان مطلبی مجزا از هم به آن ها پرداخته می شود. در پایان، این تحقیق به شناخت کمال انسان می پردازد. با بررسی هدف از خلقت انسان و چرایی اعطای مقام خلیفه اللهی به او « انسان کامل» شدن را به عنوان غایت زندگی انسان معرفی می کند و به مقام«خلافت الهی» و « انسان کامل» به عنوان اوج مقام انسانی در دو مبحث جداگانه پرداخته می شود. تحقیق حاضر به صورت کتابخانه ای و با استفاده از کتب تفسیری معتبر و سایر کتاب هایی که پیرامون انسان شناسی نگاشته شده اند، تدوین شده است همچنین به فراخور بحث از کتب لغتی معتبر جهت رفع نقاط ابهام، استفاده شده است. حاصل تحقیق این است که: انسان موجودی است که با نهایت دقت و ظرافت و در بهترین شکل ممکن آفریده شده است. استعدادهای بالای جسمی و روحی او حکایت از مقام والای دارد که به آن منظور خلق شده است انسان دارای جایگاه عظیم « خلیفه اللهی» است و می تواند به نقطه کمال انسان و « انسان کامل» شدن نایل آید و این مهم جز به مدد انسان کاملی که خود مسیر را طی کرده باشد حاصل نمی آید اینک در عصر آخرین ذخیره الهی، برای دستیابی بشر به بلوغ فکری، به سر می بریم و انتظار لحظات حضورش را می کشیم. کلید واژگانی که این تحقیق به آن ها پرداخته است، عبارتند از: انسان، شناخت، روح، نفس، خلافت.

در پژوهش انجام شده، با موضوع جایگاه راستگویی در قرآن و سنت، آثار و پیامدهای فردی اجتماعی آن و با توجه به اینکه این صفت یک فضیلت و فطرت انسانی است، سعی ما برآن شد تا بتوانیم جایگاه این صفت را در فرد و جامعه بررسی کنیم و آن را در خود و دیگران احیاء کنیم. برای این کار ابتدا به بررسی مفهوم، مراتب، انگیزه ها و میزان آن پرداخته، بعد از آن این واژه را در قرآن کریم و روایات بررسی کردیم که در این بررسیهای به عمل آمده در آیات و روایات، صداقت را در گفتار، رفتار و نیز در اعمال می دانند و با برقراری ارتباط میان آیات قرآن و روایات، صداقت را ثبات ایمان معرفی کرده اند و هدف از بعثت انبیاء الهی، حاکمیت، صداقت و حفظ امانت در جامعه انسانی است. همه آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته ما را به این نتیجه رساند که راستگویی در تمام ابعاد وجودی، درونی، برونی، اعتقادی و علمی انسان را در ردیف انبیاء و شهیدان راه حق و فضیلت قرار می دهد. در پایان هم به آثار فردی و اجتماعی راستگویی و راه رهسپار شدن به کوی صداقت در ارتباط با خود و دیگران پرداختیم. این اطلاعات به دست آمده که جمع آوری آن به صورت کتابخانه ای بود، ما را به این نتیجه رساند که راستگویی یکی از مسائل مهم اخلاقی، انسانی، اسلامی و از صفات پسندبده و بارزترین نشانه های شخصیت هر انسان و کلیدی برای کشف باطن اشخاص از جنبه های مختلف است. واژگان کلیدی: راستگوئی- آثار راستگوئی- فضیلت راستگوئی

تقوا در لغت یعنی پرهیز از گناه و اطاعت امر خداوند، و در اصطلاح به این معنی است که بنده فرمان شرع را سپر خویش سازد تا تیر نهی به او نرسد. از مجموع آیات قرآنی چنین برداشت می شود که تقوا همان احساس مسؤولیت و تعهدی است که به ئنبال رسوخ ایمان در قلب، بر وجود انسان حاکم می شود و او را از فجور گناه باز می دارد و به نیکی و پاکی دعوت می کند. کاوش درباره ی این واژه که از رایج ترین کلمات مذهبی است و در قرآن و نهج البلاغه در زمینه ی گسترده از آن بحث به میان آمده است، می تواند برای هر پژوهشگر علاقه مند به تحقیقات قرآنی نکات بسیار ارزنده و سازنده ای را در بر داشته باشد. واژه تقوا در قرآن مجید هفده بار و مشتقات آن 250 بار تکرار شده، خداوند سبحان در 49 موضع متقیّن را ستوده است و در 89 مورد از پاداش ها و اثرات نیکوی آن یاد نموده است. و همچنین این کلمه در نهج البلاغه امیرمومنان علی-علیه السلام- نیز 45 مرتبه و مشتقات آن صد مرتبه به کار رفته است. این واژه مانند ایمان دارای درجاتی است که بر اساس فرمایش امام صادق(ع) می توان آن را به سه مرتبه ی تقوای عام، تقوای خاص و تقوای خاص الخاص تقسیم نمود. فرد برای این که بتواند به درجه ای از تقوا برسد در ابتدا باید موانع آن را از خود دور کند. جهل، غیبت، محبت دنیا، وعده ی دروغ، افشا سرّ و ... از جمله موانع تقوا نامیده می شوند. در مرحله ی بعد باید راهکارهای رسیدن به تقوا ( راه اسلام، آیات قرآن، پرستش پروردگار، انذار، روزه، قصاص، اجتناب از پرخوری و محاسبه نفس را بیابد و آن ها را به طرز صحیحی به کار گرفته تا در مسیر تقوا و پرهیزکاری قرار گیرد. وقتی که فرد به درجه ی تقوا و پرهیزکاری رسید، در نتیجه ی تقوای او آثاری نمایان می شود که این آثار به دو جنبه ی فردی و اجتماعی تقسیم می شود. عمل فرد متقی مورد قبول پروردگار واقع می شود، او همیشه در پی اعمال نیک است و در انجام آنها نیت خالصانه دارد به همین خاطر مشمول رحمت الهی واقع می گردد. امور دنیا و آخرتش هموار می شود به طوری که مشکلات دنیوی او حل شده و در آخرت هم نامه ی شخص پرهیزگار به هر چه که خداوند به او عطا فرموده قانع است و در هر لحظه شکرگزار او بوده و به او توکل می کند. فردی که راه رسیدن به تقوای الهی را در پیش گرفته در اجتماع هم قرب و منزلتی افزون می یابد و مورد توجه و مهر دیگران واقع می شود و بعد از مرگش از او به نیکی یاد می کنند. همین تقوا است که موجب اتحاد و همبستگی افراد جامعه می شود و قلب های آن ها را به هم پیوند می دهد.

این پژوهش در پنج بخش با این مباحث تنظیم و تدوین یافته است: بخش اول، معاد و رابطه ی آن با ثبت و ضبط اعمال: سیر تاریخی معاد در ادیان یهود و مسیح، دلایل ثبوت معاد، رابطه ی معاد با ثبت و محاسبه ی اعمال؛ بخش دوم، ثبت و ضبط و محاسبه ی اعمال: حتمیت ثبت و محاسبه بر اساس آیات و روایات و ادعیه، محاسبه ی اعمال در عالم برزخ؛ بخش سوم، تجسم و شهود اعمال و شاهدان اعمال در قیامت: تجسم و شهود اعمال، شاهدان و گواهان قیامت، مواقف و موازین و بازتاب حساب و کتاب در آنها؛ بخش چهارم، آثار تربیتی اعتقاد به ثبت و محاسبه ی اعمال: یاد خدا و کوچک نشمردن گناه، اجتناب از گناه و ایجاد ملکه ی شرم و حیا، تدارک زاد و توشه برای روز محاسبه، استفاده ی بهتر از عمر، مراقبه و محاسبه ی دائمی؛ بخش پنجم، نقاط امیدبخش در جهت پرهیز از یأس و قنوط: امید به غفار بودن و ستار بودن و رحمان بودن خدا، توبه، شفاعت.

رساله ای که در پیش رو دارید با عنون بررسی جایگاه تواضع و فروتنی از دیدگاه قرآن و سنت، نگاهی گذرا به یکی از این فضایل اخلاقی و نقطه مقابل آن « تکبر و فخرفروشی» پرداخته است. ناگفته پیداست که تواضع و فروتنی نقطه مقابل تکبر و فخرفروشی است و جداسازی بحثهای کامل این دو از یکدیگر مشکل یا غیرممکن است و لذا هم در آیات و روایات اسلامی و هم در کلمات بزرگان اخلاق این دو به یکدیگر آمیخته شده است. نکوهش از یکی ملازم تمجید و ستایش از دیگری است. در این مباحث ابتدا انسان و شناخت آن مطرح و سپس رابطه ی آن با سنت و قرآن و اخلاق مورد توجه قرار گرفته، جایگاه مفهوم « تواضع» و « تکبر» در آیات قرآن، روایات، نهج البلاغه، دعای مکارم الاخلاق و سیره بزرگان نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در این مجموعه از کتب تفسیری چون المیزان علامه طباطبایی، تسنیم جوادی آملی و تفسر نمونه مکارم شیرازی و ... و کتب روایی چون، اصول کافی کلینی، بحارالانوار مجلسی، غرر الحکم تمیمی آمدی و .. استفاده شده است. همچنین از کتب اخلاقی چون معراج السعاده احمد نراقی وکیمیای سعادت محمد غزالی و ... بهره گرفتم. و در پایان خلاصه ای از پایان نامه را آورده ام. کلید واژه ها: تواضع- فروتنی- خضوع- تسلیم- کبر- غرور- عجب

تحقیقی پیرامون جایگاه پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه قرآن و روایات است. نویسنده ابتدا از مقام رسول اکرم(ص) و توجه ویژه خدا و عنایات خاصّ حضرت حق به ایشان سخن گفته است. وی تکریم و تعظیم پیامبر(ص) را در قالب مباحثی همچون، اعطای مقام شهادت، بشارت و انذار، شفاعت، علم لدنی، کوثر و اهدای صلوات بر آن حضرت مورد بحث قرار داده است. نویسنده به تکریم فرشتگان و انبیای الهی از پیامبر اکرم و سخنان شخص رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) و همچنین دانشمندان و بزرگان مذاهب اسلامی استناد کرده است. وی در ادامه به وظایف مؤمنان به طور خاص و بشریت به طور عام نسبت به ساحت مقدس پیامبر(ص) اشاره کرده و تکریم با صلوات، یادآوری آن حضرت در تمام دوران زندگی، گرامی داشت عترت ایشان، پرهیز از مجموعه افعال و گفتاری که سبب آزرده شدن خاطر آن حضرت می شود، از جمله این وظایف به شمار آورده است.

امر به معروف ونهی از منکر یکی از فرایض اسلامی است که با هدف سازندگی و اصلاح، تشریع گشته است.نتیجه این سازندگی در نهایت به اتقان پایه های حکومت الهی منجر می شود که این خود، یکی از وسایل نیل به هدف غایی آفرینش (عبادت) است. اما این فریضه الهی نیز همانند هر برنامه اصلاحی دیگر در جریان طبیعی خود، با موانع زیادی، مواجه و رودرروست. بدون هیچ تأملی می توان گفت که این موانع سمت و سویی غیرالهی و ضدخدایی دارند و از مصادیق «یصدون عن سبیل الله» هستند، به گونه ای که در تمامی مفاسد و مظالم بشری رد پایی از آنها را می توان یافت. شناخت دقیق واصولی این موانع، ما را در اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله با این موانع کمک خواهد کرد. این پایان نامه، ضمن مروری بر ابعاد اجرایی این فرضیه، به شناسایی این موانع پرداخته و در نهایت مانع اصلی را در غلبه شیطان و نفس اماره بر فطرت و عقل و شرع یافته است که درطیف وسیعی از استکبار تا ظلم به خویشتن نمودمی یابد .

این تحقیق با هدف معرفی احکام ثابت و متغیر اسلام و اثبات توانایی شریعت اسلام در حل مشکلات فردی و اجتماعی انسان ها در تمام زمان ها و مکان ها به انجام رسیده است. از دیدگاه نویسنده، انعطاف پذیری اسلام هیچ منافاتی با جاودانگی معارف آن نداشته، موجب تغییر در دین و حذف و اضافه اجزای آن نمی شود. او برای اثبات این مدعا به بیان دلایل جاودانگی حقیقت وحی پرداخته و نمونه هایی را از نظام های لازم در ابعاد حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در زمان ها و مکان های مختلف به دست داده است

توکّل در اصل از مادة وکالت و به معنای انتخاب کردن وکیل است. و توکّل به خدا به این معنا است که انسان کارهای خود را به او واگذارد و بر او اعتماد کند. اسباب توکّل دو چیز است ایمان به خدا و یقین که رتبة عالی ایمان است. فلسفة توکّل، آن است که سبب افزایش مقاومت انسان در برابر مشکلات و حوادث سخت زندگی است. از اهمیت توکّل در قرآن و حدیث همین بس که آیات فراوان و احادیث زیادی در این باره وارد شده است. مردم در برخورداری از مقام توکّل درجات مختلفی دارند. عامه موحدین خداوند را خالق امور می دانند. و تصرف او را محدود می دانند. این ها به حسب لقلقه زبان گاهی خود را متوکّل می دانند، ولی صاحب این مقام نیستند. دسته دوم که با برهان یا نقل معتقد شدند و تصدیق کردند که خداوند مقدر امور است و مسبب اسباب. مقام توکّل نزد این افراد عقلاً و نقلاً تمام است اما در مقام عمل توکّل ندارند. دسته سوم آن هایی هستند که تصرف حق را در موجودات به قلوب خود رسانیده اند. و با عقل خود ارکان توکّل را به قلب خود رسانده اند. این دسته صاحب مقام توکّل است. از آثار و پی آمد های توکّل می توان به چند مورد زیر اشاره نمود: اعتماد به نفس و پایداری در برابر مشکلات، قدرت تصمیم گیری، جلب محبت خداوند، نیرومندی و شکست ناپذیری، ترک گناه و عدم سلطه شیطان بر متوکّلان، توکّل عامل رشد و کمال، آرامش و اطمینان قلبی، شجاعت، توکّل و لزوم کار و فعالیت، احساس اطمینان قلبی. انسان متوکّل برای توکّلش باید به اسباب ظاهری توجه کند و این که یک جا بنشیند و کاری نکند و بر خدا توکّل کند، امری اشتباه است. انسان باید با استفاده از اسباب به خداوند هم توکّل کند. توکّل در نظام اعتقادی اسلام بر توحید افعالی مبتنی است. به این معنا که اگر توحید انسان کامل باشد و فقط خدا را در همة امور مقدر بداند هیچ وقت از فقر، تنگدستی، دشمن و ... نمی ترسد و امید و توکّلش فقط به خدا است. اعتماد به خدا و اعتماد به نفس در راستای هم هستند. به این معنا که باید به نیروها و توانایی های خود که خدا در اختیار ما قرار داده است متکی باشیم، و با بهره گیری از این نیروهای خداداد، در مسیر پر پیچ و خم زندگی و مشکلات و سختی ها، بار خود را خویش به دوش کشیم. مؤلفه های سازة توکّل معنایش چیزهایی که از توکّل ساخته می شود و این مؤلفه ها را می توان در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری دسته بندی کرد. توکّل با تفویض و ثقه و تسلیم تفاوت هایی دارد. فرق توکّل با تفویض در این است که تفویض لطیف تر و دقیق تر از توکّل است زیرا که تفویض امر به خدا این است که بنده حول وقوت را از خود نبیند و در تمام امورش خود را بی تصرف در امور داند و خداوند را متصرف. ولی در توکّل چنان نیست زیرا متوکّل خداوند را قائم مقام خود می کند در امور. اما ثقه یا اعتماد به خدا، پایه و اساس مقامات سه گانه توکّل، تسلیم و تفویض است. چه توکّل سپردن کار در مقطعی خاص به خداست، و تفویض سپردن همة امور به اوست و تسلیم واگذار کردن خویش به حق و ریشة همة این ها، اعتماد و وثوق به خدای متعال است.