جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در تفسير قرآن کريم، تاريخ به‌عنوان يکي از منابع مهم تفسيري به‌شمار مي‌رود، تا جايي که در دسته‌اي از آيات قرآن، اطلاع از گزارشات تاريخي ضروري بوده، و عدم آگاهي از آن موجب خطاي مفسر خواهد شد؛ در آياتي هم که اطلاعات تاريخي ضروري نيست، آگاهي از آن موجب کامل‌تر شدن تفسير مي‌شود. توجه قرآن، به سرگذشت امت‌ها و پيامبران پيشين، نقش تاريخ در تفسير قرآن را برجسته‌تر ساخته، و از نظر قرآن، تاريخ همواره به‌عنوان ابزاري براي تحقق اهداف تربيتي و هدايتي اسلام مطرح بوده است. روشن است که در تفسير قرآن کريم، فقط آن دسته از گزاره‌هاي تاريخي کاربرد دارد که از سوي خداوند به‌نحوي در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. همچنين استفاده تفسيري از محتويات کتب تاريخي، به‌دليل برخورداري آن‌ها از مطالب نادرست، بايد بر اساس ملاک و ضابطه باشد، تا مفسر قرآن دچار تفسير به‌رأي نشود. اين دقت به‌خاطر آن است که تدوين کتب تاريخي مسلمانان همزمان با ورود اسرائيليات در منابع اسلامي بوده است. براي استفاده بهتر از تاريخ در حوزه تفسير، مي‌توان تاريخ را به دو بخش قبل از عصر نزول، و عصر نزول قرآن تقسيم نمود؛ حوادث قبل از عصر نزول قرآن محدود بوده، و در برخي از موارد توسط مورخين مسلمان ‌ثبت گرديده، و به‌صورت مکتوب به‌دست ما رسيده است، به‌همين دليل، اين بخش از تاريخ از اهميت ويژه‌اي برخودار است. در اين رساله تاريخ به‌معناي عام آن در نظر گرفته شده، و شامل روايات و گزارشات تاريخي، اسباب نزول و قصص مي‌شود. همچنين گزارشات باستان‌شناسي نيز به‌عنوان بخشي از تاريخ محسوب گرديده است. نهايتاً به اين نتيجه مي‌رسيم که استفاده از تاريخ در چارچوب خاص و مشخص شده، براي شفاف‌سازي و ماندگاري پيام قرآن لازم و مفيد است. مقايسه بين نکات تاريخي مورد اشاره قرآن و گزارشات تاريخي، نقش و کاربرد تاريخ را در حوزه تفسير مضاعف مي‌کند.

‫يکي از ويژگيهاي حضرت زهرا? در روايات، حجيت است و لازمه حجيت، برخورداري از مقام عصمت است. اين پژوهش در چهار بخش، به تحليل عصمت آن حضرت? در قرآن و روايات پرداخته است. امکان عصمت، از دليل عقلي و نقلي برخوردار است و داراي مراتب و درجاتي است و هيچ منافاتي با اختيار انسان ندارد. عصمت پيامبران و پيشوايان ديني اکتسابي است و در عين حال که صدور گناه از آنان، امتناع ذاتي ندارد، به معناي استمرار ملکه عصمت است. به باور دانشمندان اماميه، صدور گناه کبيره و صغيره در تمام طول عمر، از معصوم ممتنع است. با توجه به روايات معتبر شيعه و اهل سنت، آيه تطهير در شأن اهل بيت? نازل شده است و حضرت زهرا? يکي از آنان است. بنابراين، بر اساس اراده تکويني الهي، آنان از هرگونه رجس و پليدي به دورند. مراد از «قربي» در آيه مودت، بر اساس ديدگاه شيعه و بسياري از دانشمندان اهل سنت، اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و يکي از آنان، حضرت زهرا? مي باشد. اين آيه شريفه، مودت اهل بيت? را به عنوان مزد رسالت قرار داده است. همچنين براي عصمت حضرت زهرا?، به آيه مباهله و اطعام نيز استدلال شده است. نويسنده در پايان، به عصمت حضرت زهرا? به واسطه روايات استدلال کرده است. اين روايات دو دستهاند: دسته نخست، رواياتي چون حديث ثقلين، حديث سفينه و حديث معيار صلح و ثبات هستندکه شامل حضرت زهرا? نيز ميشوند. حديث ثقلين، عترت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را عِدل قرآن دانسته است و اين مسئله بر عصمت آنان دلالت دارد. دسته دوم، رواياتي هستند که به صورت خاص، بر عصمت آن حضرت? دلالت دارند؛ مانند حديثي که در آن، خشم و رضاي زهرا ? خشم و رضاي خداوند دانسته شده، او را بهترين موجودات و سَروَر زنان بهشت دانسته، اذيت او و محبت به او را اذيت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و محبت به پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم دانسته، اطاعت از حضرت? را واجب دانسته است. همچنين خطبه فدکيه، که حضرت? در آن، عصمت قولي و فعلي را براي خود ثابت نموده است، از روايات دسته دوم است.