جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫نويسنده در اين نوشتار، طي سه فصل، به بحث درباره «عوامل تقويت کننده شخصيت فرد و اجتماع در جامعه اسلامي»، جايگاه اخلاق و عقيده در اين زمينه و همچنين تبيين ارکان فردي، اخلاقي و اجتماعي جامعه اسلامي پرداخته است. در فصل اول، ضمن بيان معناي قوت، قدرت و شخصيت و ترسيم ديدگاه قرآن کريم در اين زمينه، نسبت بين اسلام و ايمان بررسي گرديده است. تجزيه و تحليل اصول و عوامل شخصيت، مانند عقيده، عمل، علم، عبادات و اقتدا به اولياي الهي، اشاره به عوامل تشکيل دهنده شخصيت فرد و جامعه از ديدگاهي عقلي، تربيتي، اخلاقي، قرآني و روايي، از ديگر نکات مطرح شده در فصل اول مي‌باشد. در فصل دوم، پس از تبيين مسأله تکوين شخصيت فرد از منظر نفساني، عوامل آرامش نفس و موانع آن و معرفت نفس و نقش اعتقاد و عمل در تکوين و تقويت نفس انساني تحقيق و پژوهش شده و در ادامه، مشکلات و مصايب دنيوي، توجه بيش از حد به مسائل دنيا، عنايت داشتن به مسايل مهم و مصايب بزرگ پيش روي انسان و کسب اجر و ثواب و تأثير هر يک از آن ها در شخصيت انسان و نيز افزايش يا کاهش آرامش و اطمينان نفس او بحث و بررسي شده است. فصل سوم، از منظري اخلاقي به معرفي شخصيت انسان مسلمان پرداخته و به مفهوم اخلاق، رابطه بين دين و اخلاق، جايگاه اخلاق در دين اسلام اشاره نموده و سپس اهميت اخلاق در تکوين شخصيت فرد و اجتماع و نقش عقايد در تقويت اخلاق و نيز شخصيت انساني وي را از منظر قرآن و روايات تجزيه و تحليل کرده است.

‫اين پژوهش با عنوان: بررسى مصاديق كنايه در سه سوره آغازين قرآن با رويكرد تفسيرى به انضمام پژوهشى پيرامون »كنايه در قرآن« مى‏باشد كه از 3 فصل تشكيل شده است. مقدمه كه مربوط به »كليات« تحقيق است، در آن به موضع تحقيق، پيشينه موضوع، تعريف كليد واژه‏ها و... پرداخته شده است. در فصل اوّل كه به عنوان مقدمه‏اى براى مبحث بررسى مصاديق كنايه در سوره‏هاى »حمد، بقره وآل عمران« مى‏باشد، پس از ذكر معناى لغوى واصطلاحى كنايه، تطور تاريخى اصطلاح كنايه »در لغت، ادبيات وتفسير« واسباب واغراض كنايه در قرآن مورد مداقّه قرار گرفته است. در اين فصل سعى شده تا با ذكر آراء ائمه لغت وعلماى بلاغت زبان وادبيات عرب ومفسّران متقدم ومتأخر، سير تاريخى تطور اصطلاح كنايه مورد تحقيق وپژوهش قرار گيرد. البته در اين تاريخچه، ديدگاه‏هاى دانشمندان متقدم ومعاصر ادبيات فارسى نيز مورد توجه قرار گرفته است. در فصل دوم اهمّ اقسام كنايه (با توجه به نوع »مكنى عنه« وكثرت وقلّت وسائط وسياق ارتباط بين »مكنى به« ومكنى عنه«) معرفى شده‏اند. در اين فصل برآنيم تا با ارائه مصاديقى از سوره‏هاى »حمد، بقره وآل عمران« ونيز مراجعه به احاديث واقوال واشعار شاعران عرب، به طور كامل ودقيق اقسام كنايه را معرفى نماييم. اين فصل از دو بخش تشكيل يافته است. در بخش اوّل اقسام كنايه به اعتبار نوع »مكنى عنه« شامل: كنايه از صفت، كنايه از موصوف وكنايه از نسبت معرفى شده‏اند ودر بخش دوم نيز اقسام كنايه به اعتبار وسائط وسياق، ارتباط بين »مكنى به« به »مكنى عنه« شامل: تعريض، تلويح، ايماء ورمز مورد بحث قرار گرفته است. همچنين قابل ذكر است كه در قسمت »تعريض«، تاريخچه تطور اصطلاح تعريض نيز مفصلاً ارائه شده است. در فصل سوم، پس از مطالعه واستخراج مصاديق كنايه از لابه‏لاى كتب تفاسير قرآن كريم، فرهنگنامه كنايه در سوره‏هاى »حمد، بقره وآل عمران« با رويكرد تفسيرى ارائه گرديده است. در اين فصل سعى شده به منظور كاربردى كردن استفاده از اين فرهنگنامه كليه مصاديق كنايه در سوره‏هاى مورد بحث، به تفكيك نوع كنايه (در قالبى كه در فصل سوم به معرفى آنها پرداختيم) ارائه گردد. در خاتمه تحقيق كه جمع بندى بحث را تشكيل مى‏دهد، دستاوردهاى حاصل از اين پژوهش عرضه مى‏شود كه مهمترين آنها عبارت است از: اثبات اين كه مفهوم اصطلاحى كنايه در قرآن كريم وسيع‏تر وژرف‏تر از تعريف آن نزد ائمه لغت وعلماى بلاغت است، زيرا ايشان به سبب مواد كارشان كه اغلب قصيده ومفاهيم زمينى بود ونيز شيوه برخوردشان با كلام - حتّى اگر كلام خدا بود - معتقد بودند در آراستن كلام به زيور مجاز واستعاره وكنايه، علاوه بر بيان معنى، قدرت تأثير، تحريك احساسات وصفت زيبايى نيز مورد توجه قرار مى‏گيرد. لكن در قرآن كريم استفاده از مجاز وكنايه بالاخص، از يك سو ناشى از توان متكلم واز سوى ديگر ناشى از ذات وكيفيت معنى مى‏باشد كه ين امر از نظر علماى لغت بدان توجه نشده است. اين مطلب به تفصيل در فصل پنجم اين پژوهش آمده است.

‫حقوق زن در سوره‏ى نسأ از ديدگاه چهار مفسر معاصر مورد بررسى قرار گرفته است، كه دو مفسر شيعه و دو مفسر از اهل سنت مى‏باشند. هدف از اين پژوهش، آشنائى با قوانين اسلام در مورد حقوق و وظائف زن و به تبع آن حقوق و وظائف مردان مى‏باشد. چرا كه با بررسى قوانين اسلام به اين نتيجه مى‏رسيم كه نه تنها اين قوانين بسيار مترقى بوده و توانسته است حدود 14 قرن جواب گوى اذهان تشنه‏ى بشريت باشد بلكه دقيقا مطابق با فطرت انسانى نيز مى‏باشد. بطور مثال قانون ارث اسلام تنها قانونى است كه هيچگاه تغيير نكرده است، در صورتيكه در هيچ يك از اديان و مذاهب، قانون ارثى وجود ندارد كه دست خوش تحول كلى و اساسى نشده باشد. ضمناً اين تحقيق كتابخانه‏اى بوده و در آن بيشتر از تفاسير الميزان، من وحى القرآن، المنار و التحرير و التنوير استفاده شده است. در اين پايان نامه ابتدأ زندگى نامه و مختصرى از روش تفسيرى مفسران آمده سپس هويت انسانى زن و فلسفه‏ى خلقت او مطرح شده بعد به حقوق خانوادگى زن پرداخته شده كه شامل ازدواج و انواع آن و تعدد زوجات، طلاق، ديدگاه‏ها در مورد آن و اختيار دار طلاق، بهره‏گيرى جنسى و راه‏هاى درمان نشوز، قيموميت و سرپرستى مردان، علت قواميت مردان، مراد از تفضيل و فضيلت و حدود رياست مردان، مى‏باشند سپس حقوق اقتصادى زن مورد بحث قرار گرفته كه شامل مهريه و كاربرد قرآنى آن، تاريخچه و فلسفه‏ى مهريه، نفقه و حدود و ملاك و ويژگى‏هاى آن، ارث، تعريف و تاريخچه و علت دو برابر بودن ارث پسران و ميراث النبى، مى‏باشد و در پايان به حقوق كيفرى زن اشاره شده كه مباحث مساحقه و زنا را در بر دارد.

---

‫نويسنده در اين تحقيق که به زبان اردوست، در پنج فصل به صورت اجمال، به تجزيه و تحليل مهم‌ترين مسايل مربوط به علوم قرآني و نيز طرح و مصاديق برخي از علوم قرآني مطرح شده در تفسير و علوم قرآني شيعه اماميه، پرداخته است. در فصل اول، به بحث درباره نسخ و احکام ناسخ و منسوخ و نيز به شرايط ناسخ و منسوخ و مصاديقي از آن اختصاص دارد. نويسنده در فصل دوم، ابتدا به بحث در مورد محکم و متشابه پرداخته و سپس احکام مربوط به تفسير و تأويل قرآن، مفهوم آيه هاي محکم و متشابه، تقسيم صفات خداوند به ثبوتيه و سلبيه را پژوهش کرده است. تفسير برخي از اصطلاحات و مفاهيم پيچيده قرآن، مانند تفسير و تأويل عرش، کرسي، استوا، فوقيت خداوند و برخي ازآيه هاي قرآني مربوط به جبر و اختيار و عدل الهي از ديگر مباحث فصل دوم مي باشد. در فصل سوم، بحث مربوط به وجوه و نظائر و احکام آن؛ همچنين ديدگاه‌هاي مفسران شيعه و اهل سنت در اين زمينه منعکس شده است. فصل چهارم، به بررسي اعجاز قرآن و مباني و ابعاد معجزه بودن قرآن کريم از لحاظ فصاحت و بلاغت برجسته آن؛ و نيز به ترسيم اعجاز علمي و تشريعي و اعجاز بياني قرآن کريم پرداخته است. در فصل پنجم، ضمن بررسي مسأله تحريف قرآن، به دلايل عقلي و نقلي عدم تحريف قرآن از منظر علماي شيعه و اهل سنت اشاره شده؛ همچنين برخي از اتهامات وارده به شيعيان در اين زمينه پژوهش گرديده و به اين اتهامات پاسخ داده شده است. نويسنده در ادامه تاريخچه علوم قرآني و تاريخ تدوين آن را ارائه کرده و مباحثي در مورد ماهيت وحي و نزول قرآن، جمع قرآن، قرائات قرآن و حجيت قرائات مطرح نموده است.

‫در سالیان اخیر با توجه به رشد چشم‌گير علوم و فناوري، قرآن پژوهان معاصر به ارتباط قرآن و علوم تجربی و بحث¬های اعجاز علمی توجه ویژه‌ای کرده‌اند. با اینکه کتاب¬های زيادي براي بررسي رشته‌هاي مختلف علمي مرتبط با آيات قرآن نگاشته‌ شده است، اما به طور خاص به علم فيزيك به عنوان علمي پايه‌اي براي ديگر علوم تجربي توجه چنداني نشده و تعداد آثار تحقيقي كه به بررسي تخصصی ارتباط مباحث این علم با آيات قرآن بپردازند، بسيار كم است. در اين تحقيق، نشان داده می‌شود كه مطالب بسيار جالب توجهي مرتبط با علم فيزيك، در قرآن آمده است. در این پژوهش پس از ارائه مطالبی مقدماتی راجع به رابطه قرآن و علم و بيان قواعد تفسير علمي، تلاش شده است تا با کاری میان رشته¬ای در دو حوزه تفسیر قرآن و علم فیزیک، ابتدا مباني علم فيزيك با محك آموزه¬هاي قرآن كريم سنجيده شود. در این راستا به برخی از مبانی علم فیزیک، مانند قابل شناخت بودن طبیعت از طریق مشاهده و تجربه حسی، منظم بودن جهان آفرینش، امکان بیان نظم موجود در جهان بر اساس کمیت‌های اندازه‌پذیر و وحدت قوانین فیزیکی در همه عالم، از منظر قرآن کریم پرداخته شده است. سپس آياتی از قرآن كه حاوي نكاتي مربوط به پديده‌هاي فيزيكي هستند، مطرح شده و با ارائه بحث تفسیری و علمی ذیل هر آیه و با به کارگیری اصول و قواعد پذیرفته شده تفسیر علمي، با استفاده از يافته‌هاي علم فيزيك، تلاش شده تا فهم بهتري از آيات، ارائه گردد. در اين بين، آياتي كه از برجستگي خاصي برخوردار بوده و به مطالبي اشاره كرده‌اند كه سال‌ها بعد، علم فيزيك به آن‌ها رسيده است، به طور مستقل و تحت عنوان اعجازهاي فيزيكي در قرآن كريم، گردآوري شده است. در این فصل مطالبی همچون مطرح شدن سرعتی برابر با سرعت نور در قرآن، تاریکی‌های اعماق دریا، پایین‌ترین نقطه در سطح زمین، تنگی سینه در آسمان، و زوجیت عام اشیاء به صورت مستدل و علمی به عنوان اعجازهای فیزیکی قرآن مطرح شده است. در ادامه به بررسی برخی مباحث اساسی فیزیک در قرآن پرداخته شده است. مباحثی از قبیل حرکت‌ و انواع آن در قرآن، بررسی برخی از متحرک‌های مهم در قرآن، حرکت شناسی بر اساس نسبیت خاص و نسبیت عام در قرآن، انرژی و مظاهر مختلف آن در قرآن مثل آتش، باد، صاعقه و خورشید به عنوان سرمنشأ بسیاری از انرژی‌های موجود در زمین، از آن جمله‌اند. در نهایت با بحثی پیرامون «عالم غیب و شهادت» از منظر قرآن و فیزیک مدرن، بحث خود را به پایان می‌رسانیم. واژگان كليدي: قرآن، علم، فيزيك، مباني فيزيك، اعجاز فیزیکی، تفسیر علمی