جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیه وضو، یکی از آیات مطرح در حوزه فقه القرآنی است که به دلیل گستره وسیع فقهی، ادبی، تفسیری و قِرائی آن، همواره مورد توجه فقه پژوهان قرآنی بوده و هست؛ از سوی دیگر این آیه شریفه به لحاظ قلمرو فقهی از جامع ترین آیاتی است که طهارات ثلاث را مد نظر قرار داده، از روزگاران دیرین تا به امروز میان فرق اسلامی مورد بحث و گفت وگو بوده است؛ و هر کدام سعی نموده اند بر اساس مبانی فکری، عقیدتی و تفسیری، برداشت هایی از آیه داشته باشند که در این میان دیدگاه شیعه از برجستگی خاصی برخوردار است. نویسنده در این مقاله سعی نموده این آیه را تنها در موضوع وضو مورد بررسی قرار دهد و از دیدگاه فقه القرآن شیعه به تفسیر آن پرداخته است؛ همچنان که برای امکان داوری و وقوف بر برتری دیدگاه های شیعی، به دیدگاه های اهل سنت نیز اشاره نموده است.

در این پایان نامه ویژگیهای پیامبران و خطوط کلی و روش دعوت آنان از دیدگاه قرآن بررسی شده است.مباحث آن بدین قرار است؛ کلیاتی درباره پیامبران،ویژگیهای مشترک انبیاء، اصول کلی در رسالت ودعوت انبیاء و روشهای دعوت انبیاء.

سر اینکه قرآن سیر ه انبیاء را مطرح می کند، آن است که آنان اگرچه از نظر مکان و زمان جدا هستند، ولی در حقیقت به هم متصل و پیوسته اند. بررسی سیره انبیاء این نقش را دارد که جامعه انسانی را به گذشته و آینده مستمر متصل می کند. خداوند آنچه را که در جهان هستی حق و ثابت و پابرجا می داند، همانا ذات خود و وحی و رسالت است. اینچنین نیست که در جهان تکوین گاهی حق حکومت کند وگاهی باطل، گاهی انبیاء زمام حکومت را بدست گیرند و گاهی طاغیان و ظالمان، بلکه نظام هستی همیشه بر روال حق می گردد باطلها مانند علفهای هرزی هستند که محکوم به ریشه کن شدن می باشند. حکمت الهی اقتضاء می کند که خداوند شناخت لازم را در اختیار همه انسانهای قرون و اعصار بگذارد، لذا خداوند باید انبیایی را مبعوث گرداند تا راه رشد و کمال را به انسانها نشان دهند. همه انبیاء دارای هداف مشتر ک بودند و مهمترین اهداف انبیاء، دعوت به توحید و معاد، تعلیم کتاب و حکمت، برقراری عدل و قسط، تقوا و تزکیه و نجات از جهل و نادانی، بت پرستی، خرافات و تبعیضات و استبداد بوده است. انبیاء دارای ویژگیهای صداقت در گفتار و عمل، خلوص نیت و تبلیغ رایگاه، حسن و خلق و برخورد صحیح، امانتداری، عدم ترس از غیر خدا، قاطعیت و سازش ناپذیری و پیروزی در آزمایشهای سخت و تبشیر و انذر بوده اند. انبیاء همچون دارای صفات صبوری و توکل و قضاوت و داوری و استضعاف و نیز مبدأ علوم و دانشها بوده اند. پیامی را که انبیاء از جانب مبداء وحی می آوردند، عده ای در مقابل آنها موضعگیری می گردند و به مخالفت بر می خاستند که علل و انگیزه مخالفت آنها جهل و غفلت و تحجر و تعصب و ثروت اندوزی و خود بزرگ بینی و پست بینی دیگران بوده است. اقشار مردم که در مقابل انبیاء به مخالفت و مبارزه بر می خاستند، طاغوتها و اشراف و مترفین و عالمان فاسد و متسضعفان بودند. شیوه های برخورد مخالفان با انبیاء به صورت تهدید به شکنجه و تبعید و قتل و استهزاء و تهمت های سحر و ساحری، نادانی و دروغگویی، جنون، نحوست، و فساد در زمین، ایرادها و بهانه جوییها بوده است. تجربه های حال و آینده باید متصل به تجارت گذشته باشد. ما نباید از این تاریخ زنده جدا شویم. بلکه باید از اصول و مبانی آن استفاده کنیم، یعنی باید اوضاع دشوار و شرایط سخت و انواع عذابها و فشارها و شکنجه ها و روش های جنگ روانی مسخره و استهزاء و امور دیگری که انبیاء از طاغوتهای زمان و اتباع آنها دیدند را مجسم کنیم، و از فداکاریهای انبیاء و پیروانشان و نیز از نکته ها وتجربه های بسیار آموزنده از مبارزات ایشان با ظالمان زمان خود الگو بگیریم و در زندگیمان در راه پیروزی اسلام و پیروزی حق بر باطل استفاده کنیم.

چنان که اشاره خواهد شد اصولاً از دیدگاه قرآن کریم پیامبران و انبیاء بزرگترین عاملین و مدیرانتغییر و اصلاح در طول تاریخ بشر بوده اند و هم آنان دارای جامعترین و کاملترین برنامه های هدایت و اصلاح بوده اند اما به گواهی تاریخ و نیز به استناد آیات قرآن بسیاری از آنان بدلیل عدم همراهی و همکاری و هماهنگی افراد و گروههای تحت تغییر خود با آنان از کمترین موفقت ظاهری برخوردار بوده اند و این نه بواسطه سستی و عدم آگاهی آنان از سیستم تحت تغییر بلکه اساساً ناشی از فقدان همان عنصر اصلی و اساسی نظام مدیریت تغییر است. بنابراین بدون کمترین تردید باید اذعان داشت که از دیدگاه و منظر قرآن کریم برای ایجاد و اجراء هر نوع تغییر و تحول در هر سطح و مرتبه ای اراده و خواست توأم با آگاهی و تعهد انسان اساسی ترین و بزرگترین عنصر حیاتی نظام مدیریت تغییر بخصوص در سطح فردی به شمار رفته و هر گونه تلاش برای اجراء تغییر و اصلاح در انسان بدون توجه به این عامل محکوم به شکست است زیرا اساساً خداوند این چنین مقدر فرموده است که سرنوشت هر انسانی عمدتاً به دست خودش رقم زده شود و حتی ذات اقدس اله بر خود چنین فرض نموده است که هیچ انسان فاسد و طالب تباهی را اصلاح نفرماید همچنانکه وضعیت بهینه هیچ قوم و گروهی را تا خود نخواهند دگرگون نخواهد نمود.

در این پایان نامه مولف در ابتدا در فصل اول در قسمت کلیات ضمن تعریف قصه، اهداف قصه را بیان می کند و ویرگی های قصص قرآن را بیان می کند و سپس ضمن آوردن قصه های حضرات آدم، نوح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، یوسف، موسی و هارون، داود، سلیمان، ایوب، یونس، زکریا، یحی و عیسی از دیدگاه قرآن و تورات موارد اختلاف را ب ان و می کند و شخصیت هر کدام از پیامبران را از دیدگاه قرآن و تورات شرح می دهد. در پایان ضمن نتیجه گیری پیشنهادهای را مطرح می کند

انتظار حالتی است از ترکیب اعتقاد به مبانی دین و ولایت امام زمان ( عج) که انواع دگرگونی ها را در حالات قلبی، اندیشه و آمال انسانی و رفتار فردی و تلاش های اجتماعی ایجاد می کند. با این رویکرد انتظار هم اثر اخلاقی هم اثر روحی و هم آثار تربیتی دارد، از این روی می توان گفت: مقوله مهدویت و بالاخص فرهنگ انتظار بخاطر دارای بودن ویژگی های خاص خود از توانمندترین عوامل رشد فردی و اجتماعی انسانها در طول تاریخ بوده و هست، از این رهگذر طرح صحیح این مقوله و بسط این فرهنگ در سطح جوامع بدون تردید باعث شکوفائی هرچه بیشتر استعدادهای آحاد افراد خواهد شد و راهی هموار را به سوی سعادت و تکامل انسان های می گشاید. باید گفت علیرغم تلاشهای عده ای از مستشرقان که خواسته اند انتظار را عامل رکود و سستی جوامع معرفی نمایند، روح تشنه بشر همواره سعی کرده با تقویت روح انتظار در خود به زندگی معنای و مفهوم ببخشد و با این بینش مانع از گرفتار شدن در مرداب روزمرّگی شود. از این رو می بینیم در سه دهه اخیر غربیون نیز با رویکردی وسیع به انتظار توجه کرده و با مطرح کردن مسائلی چون موعودگرائی، منجی گری، مسئله آخرالزمان و جنگ پایانی سعی در آرام کردن روح خسته و به تنگ آمده بشر دارند. باری انتظار فرایند یک عقیده اسلامی که فقط رنگ دین داشته باشد نیست، بلکه ا نتظار فصل مهمی از خواسته های بشری در طول ادوار تاریخ است از همین جاست که باید گفت انتظار موعود و منجی یک الهام فطری است و علیرغم نظر بعضی از مغرضان که انتظار را یک فکر وارداتی از ادیان یهود و نصارا و پدید آمده از اوضاع نابسمان می دانند، عموم مردم از دریچه انتظار با نگرشهای متفاوت عقیدتی و باورهای مختلف دینی به آینده چشم دوخته اند و روزی را امید دارند که رسالت های آسمانی با همه اهدافشان در زمین محقق شوند. باری چنانچه گفتیم انتظار منجی از فراورده های غرب و هزاره اخیر و مختص به دین اسلام و مذهب شیعه نیست، ولی باید گفت اسلام به عنوان دین خاتم و تشیع بعنوان مذهب برتر با نظر وسیعتر و عمیقتری به این مسئله نگریسته و با مطرح کردن تمام ابعاد و جوانب انتظار حقیقی سعی در انتقال این باور از محدوده ذهن به دنیای واقعیات کرده و آن را از آینده به حال انتقال داده است تا علیرغم اعتقاد یهود و اهل سنت که موعود را متولد در آینده ای نامعلوم می دانند به رهائی بخشی باور آوریم که اکنون هست و مانند دیگر منتظران چشم به راه رسیدن روز موعود و تحقق شرائطی است که به او امکان می دهد به هدف بزرگ خود جامه عمل بپوشاند و اما آنچه در این رساله ارائه می شود نگاه به انتظار از منظر ادیان، ملل، قرآن، سنت و روانشناسی است و منابع مورد استفاده شامل منابع روایی، تاریخی و روانشناسی است. کلید واژه ها: «انتظار، آخرالزمان، غیبت، ظهور، موعود، منجی، مهدی، مصلح، مهدویت.»

نویسنده در این تحقیق کمال و انحطاط معنوی انسان را با تکیه بر آیات و روایات در دو بخش به این شرح بررسی کرده است: در بخش اول، با عنوان انسان و تکامل معنوی از دیدگاه قرآن و حدیث از انسان در لغت و اصطلاح و مرادفات آن در قرآن، معنای تکامل انسان، فضائل و کرامات انسان در قرآن و حدیث، انسان برتر است یا ملائک، انسان و خلافت الهی، عوامل اصلی تکامل و سعادت انسان در قرآن و حدیث، عوامل فرعی تکامل و سعادت انسان سخن رفته و در بخش دوم، تحت عنوان عوامل انحطاط فردی و اجتماعی از دیدگاه قرآن و حدیث از عدم شناخت نفس، عدم شناخت مداخل شیطان به سوی دل، لغزش های فکری، شهوات و صفات رذیله، ترک فضائل، زمامداران و فرمانروایان بحث شده است.

این پژوهش در شش فصل با این مباحث تدوین شده است: فصل اول، معنای لغوی و اصطلاحی انذار و تبشیر، مبشرین چه کسانی هستند، منذرین چه کسانی هستند؛ فصل دوم، جایگاه و اهمیت انذار و تبشیر در شریعت، سبب تشریع اصل دین، عمومیت در انذار؛ فصل سوم، سیر تاریخی آیات انذار و تبشیر در قرآن، غلبه آیات انذار در شروع نزول قرآن کریم، مخاطبین انذارها و بشارتهای الهی؛ فصل چهارم، متعلقات انذارها و تبشیرهای قرآنی، مبشرات دنیوی در حیات فردی، مبشرات دنیوی در حیات اجتماعی، منذرات دنیوی در حیات فردی و اجتماعی، مبشرات اخروی، منذرات اخروی؛ فصل پنجم، تبیین ماهیت منذرات و مبشرات اخروی در قرآن؛ فصل ششم، اهتمام قرآن کریم بر تعالی روح و تهذیب نفس، موعظه از روشهای انذاری در تربیت.

اهداف این پایان نامه آشنایی با روش تحقیق شرق شناسان در موضوعات قرآن شناسی و اسلام شناسی است و شناخت دیدگاه های جدید درباره نسخ در کتب مقدس به ویژه قرآن مجید و نقد و بررسی دیدگاهای شرق شناسان و پاسخ به شبهات مطروحه از جانب آنان است لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی چون زمینه های ایجاد اندیشه ناسخ و منسوخ در قرآن کریم از دیدگاه شرق شناسان چیست ؟ دیدگاه شرق شناسان درباره ناسخ و منسوخ در قرآن و دیگر مسائل اسلامی در سده اخیر دستخوش چه تحولاتی شده و این تحولات ناشی از چیست ؟ را دارد براساس فرضیه های تحقیق از دیدگاه شرق شناسان توجیه نتاقض های موجود میان آیات قرآن به اختلاف میان قرآن و سنت اختلاف میان احکام قرآن و فقه و اختلاف فتاوی فقها زمینه های ایجاد اندیشه ناسخ و منسوخ در بین مسلمانان بوده است . در نیمه اول قرن بیستم عموما شرق شناسان و حیاتی بودن قرآن را پذیرفته بودند و در نتیجه ناسخ و منسوخ را تصرف بشری در این کلام دانستند در حالی که با گذشت زمان و در نیمه دوم قرن بیستم ، با مفروض دانستن ئحیانیت قرآن ، دیدگاه قبلی متعادل شده است . تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر چهار فصل است در فصل اول کلیات و تعاریفی از مسئله ذکر شده است در فل دوم نسخ در قرآن از دیدگاه شرق شناسان مورد بحث قرار گرفته است که شامل بحث از زمینه های پیدایش و گسترش اندیشه نسخ در قرآن از دیدگاه شرق شناسان ، بررسی معنای نسخ از دیدگاه شرق شناسان ، نظر برخی از شرق شناسان درباره وقوع نسخ در قرآن با تطبیق بر انواع نسخ و پیامدهای نسخ در قرآن از دیدگاه برخی شرق شناسان است فصل سوم به نقد و بررسی دیدگاه های مشهور شرق شناسان در مورد نسخ می پردازد که شامل نسخ در قرآن و حدیث ، بررسی دیدگاه علمای شیعه درباره نسخ ، حکمت و انگیزه نسخ در قرآن از دیدگاه مسلمانان و تفاوت مبنایی آن با دیدگاه شرق شناسان ، نقد دیدگاه شرق شناسان در مورد زمینه های پیدایش و گسترش اندیشه نسخ در قرآن ، نقد و بررسی تعاریف شرق شناسان از نسخ و نقد و بررسی دیدگاه شرق شناسان درباره انواع نسخ است و فصل چهارم نیز بررسی روش شناسی شرق شناسان در پژوهش های اسلامی و روند کلی تغییرات آن را شامل می شود براساس نتایج حاصل از تحقیق شرق شناسان توجیه تناقض ها در قرآن ، اختلاف میان قرآن و سنت و اختلاف فتاوی فقها را زمینه های موجد اندیشه ناسخ و منسوخ در میان مسلمانان می دانند محوریت تحقیقات برخی از شرق شناسان درباره پیامدهای نسخ ، تشکیک در اتقان و استحکام متن قرآن ، زیر سوال بردن جنبه الهی و جاودانگی و نیز جهان شمول بودن آن بوده است در بررسی روش شناسی شرق شناسان تا نیمه اول قرن بیستم عموما وحیانی بودن قرآن زا نپذیرفته اند و در نتیجه ناسخ و منسوخ را تصرف بشری در کلام الهی دانسته اند در حالیکه با گذشت زمان از نیمه دوم قرن بیستم به بعد ، با مفروض دانستن وحیانیت قرآن دیدگاه قبلی متعادل شده است .

با توجه به بروز انحرافات گوناگون در جوامع و ظهور مشکلات عدیده ای در این زمینه و رشد بی رویه جرایم و دور شدن از سنتهای الهی و معانی دینی و احساس نیاز به بازگشت به دوره دین محوری رساله حاضر با عنوان انحرافات اخلاقی از منظر قرآن و سنت و با هدف آگاهی و بیان دیدگاه قرآن و سنت در خصوص عوامل ، موانع و ماهیت انحرافات اخلاقی و اجتماعی ، بیان نظرات ائمه معصومین « علیهم السلام» در این رابطه و بررسی عوامل انحرافات اخلاقی در جامعه شروع به کار کرد و در انتها به بیان راهکارهای جلوگیری از انحراف پرداخت. به طور کلی محقق در نظر داشته در تحقیق خود دیدگاههای گوناگون در رابطه با اخلاق و انحراف را جداگانه تعریف نموده و مصادیق مربوط به هر کدام که در زندگی روزمره انسانها یافت می شود . ضمیمه این تعاریف کند و برای درک بهتر خواننده محترم آنها را با آیات ، روایات ، و تفاسیر و مثالهای اجتماعی گوناگون بیاراید . این تحقیق از سه بخش تشکیل شده که بخش اول شامل سه فصل می باشد . فصل اول با عنوان دیدگاههای گوناگون در تعریف اخلاق و انحراف به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی اخلاق و انحراف به طور جداگانه می پردازد . فصل دوم با عنوان اخلاق در آیات و روایات مباحثی چون منابع اخلاق اسلامی ، روش تعلیم و تربیت اسلامی ، اخلاق در نهج البلاغه و مصادیق اخلاق ، چون ، امانتداری ، احترام به والدین ، ساده زیستن ، صله رحم و ... را مورد مطالعه قرار می دهد و در فصل سوم که با عنوان انحراف در قرآن و سنت است ؛ فلسفه گناه، تعریف انحراف در قرآن ، نقاط ضعفِ انسان چون کفر و ناسپاسی ، آزمندی و طغیانگری ، یاس و ... از دیدگاه قرآن و سنت را مورد بررسی قرار می دهد . بخش دوم نیز شامل دو فصل می باشد . فصل اول با عنوان منشاء پیدایش انحراف به بررسی عوامل بروز انحراف و علت پیدایش آن ، نظر علم جامعه شناسی در این رابطه و زنجیره رسوم اجتماعی و فقر و مشکلات اقتصادی به عنوان یک منشاء بروز انحراف می پردازد . فصل دوم با عنوان رفتارهایی که در جامعه اثر سوء دارند ، مطالب و مصادیق گسترده ای از رفتارهای انحراف آمیز و ناپسند در جامعه را در بر می گیرد . مانند شایع ترین انواع بزهکاری چون قاچاق مواد مخدر ، الکلیسم ، انحراف جنسی و ... که در متن تحقیق ، هر کدام از این موارد به طور اجمالی شرح داده شده است . بخش سوم نیز شامل سه فصل است . فصل اول شیوه های بر خورد با انحراف نامگذاری شده که به مباحثی چون هنجارهای اسلامی در شناخت کجروی ، راهکارهای قرآن در هدایت فردی و اجتماعی ، انذار و تبشیر ، روش تنبیه در تعالیم اسلامی و زندان به عنوان یک شیوه برخورد پرداخته است . فصل دوم با عنوان پیشگیری از انحراف تاثیر جامعه و فرد را در پیشگیری از انحراف بر یکدیگر ، دین و راهکارهای متکی بر اجتماع ، روش تشویق در تعلیم و تربیت اسلامی ، روان درمانی و ... را به عنوان عوامل و راهکارهای پیشگیری شرح می دهد . فصل سوم نیز که آخرین فصل این تحقیق است با عنوان درمان انحراف سعی در نشان دادن راههای درمان انحراف پس از پیدایش آن می باشد که در مرحله نخست قرآن را به عنوان شفابخش قلبها معرفی کرده و سپس انواع درمان بیماری های اخلاقی را شرح می دهد . امید است این تحقیق توانسته باشد اهداف مذکور را به کمال برساند .