جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توکّل ، تکیه ی مؤمن بر علم و قدرت بی نهایت الهی در امور خویش است . متوکّل علاوه بر به کارگیری اسباب ، در حقیقت به قدرت و اراده ی الهی تکیه دارد و تأثیر اسباب را متأثّر از اراده ی خالق می داند ، امّا چنین بینشی مانع از به کارگیری اسباب و وسایط برای رسیدن به مقصود نگردیده ، وی را از تلاش و کوشش باز نمی دارد . توکّل در حقیقت نتیجه ی شناخت صحیح از خود و دیگر موجودات و پی بردن به قدرت و رحمت الهی است ؛ از اینرو تکیه بر خداوند و سپردن امور به او ، نتیجه ی چنین شناختی است . امّا مؤمنین متوکّل در دارا بودن حقیقت توکّل در یک درجه قرار ندارند ، بلکه درجه ی توکّل هر مؤمن وابسته به میزان ایمان ایشان و شناخت از خداوند است . توکّل در اسلام ، از اهمیّت والایی برخوردار است . برای شناخت این اهمیّت باید به سراغ آیات قرآن کریم و روایات واصله از ائمّه رفت . آیات و روایات توکّل ، حاکی از اهمیّت توکّل و بلکه ضرورت آن است . علاوه بر آیات و روایات ؛ عقل سلیم نیز چنین ضرورتی را تصدیق می کند ، چرا که پس از شناخت صحیح خداوند و علم ، قدرت و رحمت بی نهایت الهی ، هر عقل سلیمی حکم به ضرورت تکیه بر خالق عالم ، قادر و مهربان خواهد کرد . محصول تکیه بر خالق یکتا ، آثار و نتایجی است که در زندگی فردی و اجتماعی متوکّلین قابل رؤیت است . آرامش قلبی متوکّل در پیشامدهای ناگوار زندگی و سخت ترین شرایط ، یکی از این آثار است . اجتماعی که در آن افرادی متوکّل زندگی می کنند ، نیز از آثار نیک توکّل بی بهره نیست . کم شدن آثار گناه ، فساد و بیکاری از آثار اجتماعی توکّل به خداوند می باشد . آنچه می توان از بحث توکّل نتیجه گرفت این مطلب است که ؛ اوّلین مرحله در مسیر توکّل شناخت صحیح خداوند و ایمان واقعی به خالق یکتا است . ضرورت تکیه بر خالق قادر ، عالم و رحمان ؛ حاصل چنین شناختی است . آثار و پیامدهای نیک فردی و اجتماعی نیز محصول توکّل حقیقی به خداوند می باشد . کلیدواژه ها : توکل ، اعتماد ، وکیل ، ثقه ، ایمان .

توکل از ماده وکالت به معنای سپردن کارها به دیگری، توکل به حسب لغت یعنی اظهار عجز است و در اصطلاح یعنی این که بنده جمیع آنچه از او صادر می شود به خدا واگذار کند و به او برگرداند و و توکل به کاسه مهر و موم شده ای است که خداوند آن را مهر نموده و فقط کسی می تواند مهر آن را بشکند و از آن بنوشد که بر خدا تکیه کرده باشد و توکل فرد به معنای بی اعتنایی به اسباب و عوامل دنیا نیست زیرا در این صورت بی اعتنایی به سنت الهی است چرا که خداوند دوست دارد امور را از راه اسباب جاری کند. کفایت خداوند برای متوکل با توجه به این آیه قرآن « من یتوکل علی الله فهو حسبه» امری قطعی است و امام صادق ( ع) در ذیل این آیه می فرماید « من اعطی ثلاثا کم یمنع ثلاثا: من اعطی التوکل اعطی الکفایه» و نیز رسول خدا ( ص) می فرماید:« به کسی غیر از خدا تکیه نکن که خداوند ترا به همو واگذار می کند» افراد در واگذاری امورشان به خداوند یکسان نیستند گروهی در زمره عموم متوکلات قرار می گیرد و دسته ای دیگر که بالاتر از این مرحله می باشند جزو متوکلات مقرب هستند و گروه سوم اولیاء و عظام که بالاتر از دو گروه قبل می باشند. برای توکل آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی فراوانی ذکر شده است از جمله اینکه توکل باعث عدم سلطه شیطان می شود هم چنانکه در آیه 99 سوره نحل خداوند می فرماید:« انه لیسه له سلطان علی الذین و علی ربهم یتوکلون» « چرا که او ( شیطان) بر کسانی که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکل می کنند تسلطی ندارند و دیگر اینکه توکل باعث عزت و بی نیازی در فرد می شود . امام صادق ( ع) در این باره می فرماید:« بی نیازی و عزت همواره در جولان هستند پس اگر در این حال به محل توکل برخورد کردند آنجا را برای خود موطن می گیرند». و نیز توکل زندگی اجتماعی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث لزوم کار و فعالیت در اجتماع می شود. امام صادق ( ع) می فرماید:« تحصیل روزی را رها مکن زیرا روزی حلال تو را در دینت بیشتر کمک می کند...». کلید واژه ها: توکل

موضوع تحقیقی که در پیش رو دارم ، انفاق از دیدگاه قرآن ، سنت و آثار و پیامدهای آن در جامعه" می باشد. یکی از صفات بسیار پسندیده که در همه ی ادیان آسمانی و مکاتب اخلاقی مورد ستایش قرار گرفته جودو بخشش و انفاق مال به دیگران است، با توجه به اهمیت فراوانی که انفاق و احسان دارد، باعث رفاه و آسایش زندگی طبقه ی کم درآمد جامعه می شود و عامل مهم فقرو محرومیت زدایی است. هدف من دراین پژوهش روشن تر کردن ارزش و اهمیت انفاق بوده تا ثروتمندان جامعه به انجام وظایف و مسئولیت های خود تشویق گردند. مواردی که دراین پژوهش مورد بررسی قرار دادم؛ بیان مفهوم انفاق، اهمیت آن در پیشگاه خداوند متعال، ائمه اطهار(علیهم السلام) و بزرگان، ذکر اقسام انفاق که عبارتند از انفاق واجب، مستحب و حرام و هر یک به شاخه هایی تقسیم می شوند و همچنین شرایط قبولی ، عوامل بطلان، کیفیت انفاق و در فصول آخر مصارف ، آثار و موانع انفاق که هر یک از این مباحث خود به بخش هایی تقسیم می شوند. در این پژوهش از منابع متعدد اخلاقی استفاده شده از آن جمله از کتب : ناصر مکارم شیرازی ، محمد حسین طباطبائی، جعفر سبحانی ،امین الدین طبرسی، محمدتقی مجلسی ، غلامحسین رحیمی اصفهانی... نتیجه ای که از این پژوهش حاصل می شود این است که انفاق ، موجبات رفاه طبقه ی کم درآمد جامعه را فراهم می کند به علاوه موازنه ی اقتصادی را در جامعه به وجود می آورد، البته نباید فراموش کرد که انفاق باید با روش و شرایط صحیح آن انجام شود. واژه هایی که در این پژوهش آمده است؛ انفاق، صدقه، قرآن و سنت می باشد.

تحقیق حاضر به بررسی انسان در قرآن و نهج البلاغه در پنج بخش با این عنوان ها پرداخته است: بخش اول، ماهیت و حقیقت انسان: واژه شناسی انسان، ماهیت و حقیقت انسان؛ بخش دوم، انسان و معمای آفرینش او: نظریات دانشمندان جهان، نظریه قرآن، نظریه نهج البلاغه؛ بخش سوم، طبیعت و فطرت انسان: نظریات صاحب نظران جهان، نظریه قرآن، نظریه نهج البلاغه؛ بخش چهارم، ابعاد مثبت و منفی طبیعت: نظریه قرآن، نظریات صاحب نظران، ابعاد مثبت طبیعت انسان، ابعاد منفی طبیعت انسان؛ بخش پنجم، ابعاد وجود انسان: اهمیت و ضرورت شناخت ابعاد، نفس و روح در لغت، نفس و روح در قرآن مجید، روح در نهج البلاغه، عقل در نهج البلاغه، نشانه های عقل، آفات عقل، قلب در قرآن مجید، قلب در نهج البلاغه، محدودیت قلمرو قلب.

موضوع این پایان نامه « انسان کامل در قرآن» می باشد. از آنجا که خداوند حکیم هیچ امری را بی هدف نیافریده است باید برای انسان به عنوان اشرف مخلوقات در زمین نیز هدف و غایتی مهم را قرار داده باشد. خداوند انسان را مسجود فرشتگان کرده و خلیفه خود در زمین قرار داد؛ و شناخت انسان را جایگاه خویش و مراتبی که می تواند بدست آورد را جزء وظایف او قرار داده تا بدینوسیله خود را به مقام قرب الهی رساند. هدف از این نوشتار، بیدار کردن ذهن مخاطب نسبت به جایگاهش در عالم و تفکّر در ویژگی هایی که خداوند در وجود او به ودیعه نهاده است تا به هدف خلقتش برسد، می باشد و تلاش شده با مباحثی از جمله « هدف دار بودن خلقت» و « شناخت ابعاد انسانی» ابتداف امکان رسیدن به هدف بیشتر تبیین شود و سپس با معرفی دقیق کمالِ حقیقی و مراتب آن، اهمیّت این موضع بیشتر آشکار گردد. این نوشتار شامل چهار فصل می باشد: فصل اول کلیات تحقیق، فصل دوم هدف دار بودن جهان آفرینش که شامل دو قسمت مجزّاست: عنوان اول راجع به هدف کلی خلقت جهان و عنوان دوم، هدف کلی خلقت انسان. فصل سوم، مباحث راجع به اهمیت شناخت در تکامل انسان است که این فصل نیز تحت دو عنوان طرح گردیده است: اول اهمیّت شناخت در قرآن و دوم خودشناسی. و فصل چهارم که راجع به کمال نهایی انسان بحث می کند. و در پایان، فصل پنجم، نتیجه گیری و تجزیه و تحلیل این موضوع انجام گرفته است. مطالب یاد شده در فصول مختلف اکثراً از کتاب های مستند و مورد قبول به روش کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده است. که با رجوع به کتابخانه عمومی شهرستان و کتابخانه های : حوزه علمیه خواهران و برادران. جهاد، مسجد امام صادق علیه السلام؛ و همچنین استفاده از کتاب های آستان قدس رضوی تهیّه و تنظیم شده است. در این میان توجه به سخنرانی های پخش شده از شبکه های صدا و صدا سیما نیز بی تأثیر نبوده است. حاصل آنکه: امری بدیهی است که خداوند از خلقت جهان و آفرینش انسان در پی غرض خاصی بوده که آن حرکت اختیاری انسان به سوی قرب الهی است و دیگر آنکه خدای متعال برای رسیدن انسان به این مقام او را رها نکرده و شرایط لازم را جهت نیل به این مقصود فراهم نموده است. برخی واژگان مهم و کلیدی که در این رساله، بسیار کارایی داشته را در اینجا مطرح نموده و به علت رعایت اختصار به ذکر معنای لغوی آنها بسنده می کنیم. 1- انسان؛ ( جمع اناسی و اناس) انسان، بشر 2- کامل ( جمع کمله) کامل و تمام برخلاف ناقص . 3- اخلاق ( جمع خلق) نیروسرشت باطنی انسان است که تنها با دیده بصیرت و غیر ظاهر قابل درک است. 4- قرآن: قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان که به نام های ( الفرقان، الکتاب، التنزیل، الذکر و المُصحف) نیز آمده است و دارای 114 سوره مبارکه می باشد. 5- غرض: ج اُغرض، هدف خواسته و نیاز قصد.

شناخت ابعاد وجودی و امتیازات و اوصاف مثبت و منفی انسان از دیدگاه قرآن است. در این پژوهش، پس از بیان کلیات و مفهوم شناسی واژه ها و اسامی انسان در قرآن و نیز تعریف انسان شناسی، به ارائه مبادی لازم در نقد انسان شناسی پرداخته شده و سپس ابعاد وجودی انسان و گرایش های فطری او مورد بررسی قرار گرفته و از ارتباطات انسان با خود، دیگران، خدا، طبیعت، جامعه، تاریخ، و شیطان بحث شده است. آنگاه اوصاف مثبت و منفی طبیعت انسان و سرّ دوگانگی اوصاف انسان در قرآن ارزیابی شده و عوامل رشد انسان و نیز موانع رشد و وسایل و روش های رشد انسان تبیین گردیده و از تعدیل غرایز انسان و حیات او سخن رفته است

پرداختن به موضوع انسان کامل از آن جهت مهم تلقی می شود، که هدف از خلقت انسان را بیان می کند. مقصد در این تحقیق این است که با توجّه به آیات و سخنان معصومین انسان بتواند در مسیر کمال گام نهد. شناخت سعادت و کمال مطلق انسان، بستگی به شناخت حقیقت او دارد که سبب شناخت خدای متعال و پیامبران الهی می شود؛ و نیز اثبات معاد و شناسایی فضیلت های اخلاقی ارتباط مستقیم با شناخت انسان دارد. اگر انسان خود را بشناسد، و ذات اقدس الهی را بهتر و آسان تر می شناسد و اسماء و صفات و افعال و آثار او را بهتر می فهمد و در نتیجه همیشه به یاد اوست. در این مسیر بهترین توشه راه ابدیت، علم صائب و عمل صالح است و بهترین راه عالم شدن خداشناسی است و نزدیک ترین طریق ناسی، خودشناسی است. انسان با هر کاری که انجام می دهد زمینه پیدایش ملکه ای از ملکات نفسانی را برای خود فراهم می کند قرآن کریم با شناساندن لغزشگاه های انسان مانند شهوت و غضب و یا وهم و خیال نقاط ضعف وجودی اش را به آگاهی او می رساند و از طرف دیگر چگونگی غلبه بر شیطان و تهذیب نفس را به او می آموزد و همچنین از یاد بردن مبدأ و معاد را ناشی از غفلت از خویش می داند. بنابراین انسانیّت انسان، پس از تعلیم قرآن پدید می آید و تعلیم معارف قرآنی است که به روح انسان شرافت وجودی می دهد. انسان با اختیار خود می تواند حیات الهی خود را شکوفا کند و انسانیّت خود را فعلیّت بخشد و تا مقام خلافت الهی و مظهریّت اسمای حسنای الهی پیش رود. از آن جا که تکامل و عظمت آدمی وابسته به امور مادی نیست، ترقیّات علمی نیز از همه جهات انسان را تکامل نمی بخشد. کمال واقعی انسان هنگامی است که خویشتن را از تنگنای غرور و شهوات و لذایذ جسمی بیرون کشد و گام هایی در راه انسانیت و بالا بردن سطح مشاعر خود بر دارد و با افکاری عالی تر و افقی وسیع تر آشنا گردد. باید نورانی شدن و رنگ خدایی پیدا کردن را بزرگ ترین و نهایی ترین هدف خویش قرار دهد، زیرا هر چه در این مسیر جلوتر رود به کمال خویش نزدیک تر می شود. در نیتجه انسان کامل، انسانی است که رشد تمام استعدادهای او هماهنگ باشد و همه ارزش های اخلاقی و انسانی او با هم رشد کند. حقیقت انسان کامل، همه حقایق را در خود گرد آورده است؛ او با این که از ماسوی الله است می تواند مقامات گوناگونی را در خود جای دهد و جامع صفات حقانی و الهی باشد. فقط خدا در نظر او بزرگ است و همه چیز و همه کس کوچک و ناچیزند و این در واقع از مهم ترین نشانه های تکامل در انسان است. او یک حقیقت است که تمام انبیاء و اولیای الهی جلوه آن حقیقت متعالی بوده و سرچشمه ی کمال همه آنان منبع نور محمدی ست. مستندات این تحقیق از قرآن کریم، تفاسیر مختلف، کتب معتبر اندیشمندان سیاسی، کتب شهید مطهری و.... حاصل شده است. این تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای، فیش برداری و همچنین مراجعه به اینترنت و سایت های مختلف، تدوین شده است. اصطلاحات کلیدی این تحقیق عبارتند از: شناخت، انسان کامل، خلیفه الله .

برای انفاق تعابیر و معانی مختلفی در کتب گوناگون آمده است. منظور قرآن از انفاق کردن بالاتر از سطح درک ما است. بدین معنا که قلمرو آن تمام وجود انسان، خواسته ها و علائق و دارائی های او را در بر می گیرد. برخی گمان می کنند که انفاق تنها فلسفه اش پر شدن خلأهای اجتماعی است، اما باید گفت که اینطور نیست، بلکه انفاق رابطه ای با « ساخته شدن» دارد، اینکه انسان چیزی را که دوست دارد از خود جدا کند و به دیگری ببخشد، یعنی وجود او ساخته شده که مظهر رحمانیت پروردگار بشود. ارزش انفاق به قدری زیاد است که خداوند انفاق را در قرآن همراه با نماز ذکر کرده است و از جمله مهمترین انگیزه هایی که موجب می شود انسان دست به این کار بزند رضایت و خشنودی پروردگار متعال می باشد. همانگونه که به انفاق بسیار سفارش شده، گاهی اوقات نیز اسباب و عللی مانع می شود که انسان این عمل نیک و پسندیده را انجام ندهد که بارزترین این علل حرص، بخل و نفاق می باشد. از آنجا که انفاق نوعی خودسازی است یعنی از خود کاستن و به دیگران پرداختن، بنابراین دارای آداب و شرایط گوناگونی نیز می باشد که مهمترین شرط آن را می توان رضایت و خشنودی خداوند دانست، بدین مفهوم که انفاق ما باید برای رضای خدا باشد تا موجب کسب رضایت او بشود. نقطه ی مقابل این مطلب هم این است که اولین و بهتر است بگوییم مهمترین پیامد ترک انفاق نیز بی اعتمادی به خدای متعال می باشد. انفاق دارای آثار جاودانی فراوانی می باشد از جمله، محفوظ در حساب خداوند و توشه ای برای آخرت و در واقع بهترین تجارتی است که انسان می تواند برای خودش انجام دهد. ارزش واقعی مال به آن نیست که در جایی و در نزد کسانی، روی هم انباشته شود، بلکه بدان است که وسیله ای برای برآوردن نیازمندی های زندگی و در حقیقت وسیله ای برای تکامل رشد آدمی و عاملی برای رسیدن به تقوی و جاودانگی باشد و این جز به انفاق تحقق پیدا نمی کند. انفاق، فقر را که از موانع عمده تکامل اجتماع و سبب عقب ماندگی و متلاشی شدن جامعه است نابود می سازد و زمینه های بهره کشی از مردمان و مکیدن خون آنان را از میان بر می دارد. و سبب از بین رفتن تفاوت های عظیم در سطح زندگی مردم می شود، و پایگاه اساسی فتنه ها و مفاسد و دشمنی ها را که سبب از بین رفتن آرامش اجتماع و وحدت جامعه و امنیت آن است نابود می کند. بنابراین انفاق، برانداختن عملی جمع مال و انباشتن آن است، از راه پراکندن مال میان مردمان و هزینه گذاری ها و زمینه سازی برای دسترس داشتن همه به آن. بر همین اساس این تحقیق در دو بخش تنظیم شده که هر بخش شامل چهار فصل می باشد، که بخش اول انفاق از منظر قرآن و سنت است که در فصل اول آن کلیات انفاق بررسی شده و در فصل دوم آن ریشه و منشأ انفاق مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل سوم و چهارم به موانع و آداب و شرایط پرداخته شده است و بخش دوم آثار و پیامدهای انفاق می باشد که در فصل اول آن بحث در مورد عظمت و اهمیّت انفاق است و در فصل دوم به آثار جاودانی انفاق اشاره شده است و در فصل سوم سرچشمه ها و پیامدهای ترک انفاق بررسی شده و فصل چهارم نیز به مصارف انفاق پرداخته شده است.

پایان نامه ی حاضر مشتمل بر چهار فصل با این موضوعات است: فصل اول، کلیات: معنای لغوی انفاق، فلسفه ی انفاق، اهداف انفاق، ارزش و اهمیت انفاق، وسعت و دامنه ی انفاق؛ فصل دوم، انفاق در قرآن: آداب، انگیزه ها و نتایج، دلائل، تشویق به انفاق، یکی از ویژگی های پرهیزگاران، موانع، انفاق ریایی و الهی، آفات انفاق؛ فصل سوم، اقسام، مراتب و مصارف انفاق؛ فصل چهارم، آثار انفاق.

گزارشی اجمالی از سرگذشت و سرنوشت انسان قبل از دنیا، در دنیا و بعد از دنیا از منظر قرآن کریم است. پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. نویسنده ابتدا به مطالعة آیاتی که از سابقة انسان قبل از آفرینش سخن گفته است، پرداخته و ذکر کرده است که انسان در آغاز چیزی نبود، سپس به ارادة الهی وجود یافت و خدا از او بر ربوبیت خویش پیمان گرفت و انسان هم تعهد نمود به این عهد الهی وفا کند. وی سپس از چگونگی آفرینش انسان در دنیا بحث کرده و آورده است که از آیات قرآنی چنین بر می آید که انسان در دو مرحله و به دو شکل حیات مادی پیدا کرد: نخست از خاک، سپس از نطفه. نویسنده در ادامه به دوره های مختلف حیات دنیوی انسان اشاره کرده که شامل دوران طفولیت، بلوغ، رشد و کهن سالی است که با مرگ به اتمام می رسد و مرگ پایان دنیا و آغاز زندگی برتر انسان است. حیات برزخی انسان پس از مرگ فصل دیگری از این پژوهش است، که آیات دلالت کننده بر تجرّد نفس و بقای روح، بر وجود چنین حیاتی گواهی می دهد. دلایل اثبات آن، حوادث پایان جهان، اصحاب یمین و شمال از موضوعاتی است که در فصل پایانی از آن سخن گفته شده است.