جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بر مبنای روایات بحارالانوار، شیوه‌های سوگواری به دو بعد فردی و اجتماعی تقسیم شد و مصادیق هر یک به ترتیب مورد بحث قرار گرفت. بر همین اساس، آثار سوگواری نیز در قالب دو بخشِ آثار معنوی ـ عرفانی و آثار اجتماعی ـ سیاسی، دسته بندی شد و مصادیق آنها مطرح گردید.

مدح پیامبر(ص) و اهل بیت(علیهم السلام) در اسلام و خصوصاً در شعر شاعران جایگاهویژه اى را به خود اختصاص داده است. ابن ابى خصال، از جمله شاعرانى است که در این زمینه اشعار قابل توجّهى سروده است. این پایان نامه با عنوان"ترجمه و شرح ادبى موضوعى خصالیات ابن ابى خصال" به بررسى اشعار ابن ابى خصال در خصالیات مى پردازد. خصالیات، بازتاب احساسات حقیقى شاعر و شناسنامه ى حیات و عقاید اوست که از صدقِ عاطفه برخوردار است. ابیات خصالیات از روال پیوسته و ترتیب منظم روایى و تاریخى برخوردار است. توضیحات و تعبیراتش ساده و رسا و در عین حال زیبا هستند. او با عاطفه اى سرشار از صدق و خلوص ایمان و از ژرفاى ضمیر آگاه خویش به نعت و ستایش پیامبر(ص) پرداخته و انگیزه اى جز حُبّ و عشق نسبت به آن حضرت، او را به سرودن قصایدى در توصیف ایشان وا نداشته است.تضمین به آیات قرآن و احادیث و روایات مختلف در سروده هاى او، منجر به استحکام و غناى سروده هایش گشته است. مدایح او مبتنى بر حقایق و واقعیّاتى است که در قرآن و سنّت آمده و جزء مدارک و اسناد تاریخى است.

بی تردید ارائه و تبیین آموزه های عمیق اسلام که ریشه در کتاب و سنت دارند، نیازمند بستری مناسب است که تحقق آن در ارتباط مستقیم با همسویی یا عدم همسویی عناصر تاثیرگذار تاریخی است.وجود و تاثیر عناصر تاریخی یا همان اجزاء سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی اثر گذار بر روند ارائه محتوای عقائد شیعی و تبیین آن در دوره های مختلفی از حیات پیامبر و امامان، بر عرضه دستگاهی معرفتی که تبیین معارف آن از یک سیر اجمالی ـ تفصیلی و بدون پیدایش تغییر در مبانی آن برخوردار است، مهر تایید می نهد. براین اساس اندیشه های ناب اعتقادی شیعی بی آنکه بر آمده از امری خارج از قرآن و سنت نبوی باشد و با لحاظ تمامی شئون آن تبیین شده است.در برابر این مهم، قضاوتی ناتمام در روش و استناد، از دیر باز تلاش دارد تا چنین بنماید که اندیشه های بنیادین شیعی برگرفته از پدیده های تاریخی محض و بدون بنیان مرصوص است. طرفداری از این دیدگاه را در دوره معاصر برخی نو اندیشان و نیز گروه فراوانی از مستشرقین بر عهده دارند.نوشته پیش رو بر اساس نظر نخست و در برابر نظر دوم ـ و اشاره ای گذرا به برخی آثار قائلین به آن ـ استوار گردیده، تا با بررسی عناصر تاریخی و چگونگی اثر گذاری آن در تفصیلی شدن تبیین عقائد اهل بیت، فرایند نشر معارف ایشان را به نمایش بگذارد.

از آن هنگام که خداوند متعال حضرت ختمی مرتبت را به خلعت رسالت شرافت بخشید وبا کلامی شیوا ودل نشین تمامی ملل جهان را به اسلام دعوت نمود؛ شاعران نیز ذوق واستعداد ذاتی خویش را باشعور دریافته از اسلام ترکیب نموده وشعررا در خدمت اهداف اسلام قرار دادند.پس از ورود اسلام به ایران الگو برداری ووام گیری فکری و اخلاقی شاعران و ادیبان از شخصیت ورفتار ووقایع زندگی پیامبر (ص) وائمه علیهم السلام بسیارچشمگیر است. شعر دری آیینه ای است که سخنان و راهبردها و دستورهای دینی واندیشه های اهل بیت (ع) را در خود متبلور ساخته است. منظور از اهل بیت دراین پژوهش، حضرت زهرا (س) و ائمه معصومین (ع) است.شاعران پارسی گوی در اشعار خویش اعتقادات کلامی، مذهبی و افکار مردم زمانه را به سلک نظم درآورده اند.تاکنون سیمای اهل بیت پیامبر اکرم (ص) در متون ادبی چنانکه باید بررسی نشده است بنابراین هدف از این پژوهش بررسی اشعار شاعران از این حیث تاپایان قرن ششم است؛ دوره ای که بیشتر شاعران پیرو مذهب تسنن بوده و دیدگاه آنان نسبت به خاندان رسالت همانند شیعیان توأم با ولایت پذیری نیست. امّا این عده شاعران پارسی گوی نیز بر حسب باور اعتقادی خویش در اشعار خود با احترام از ایشان سخن گفته و مضمون پرداخته اند.در این پژوهش روش تحقیق اسنادی، کتابخانه ای است. ابتدا مختصری به زندگی هریک از این بزرگان پرداخته ایم سپس آیات، احادیث وروایاتی که شاعران بدان ها تلمیح نموده اند باذکر منبع ومأخذ آورده شده و درمرحله ی بعد اشارات به زندگی وفضایل وصفات والای اخلاقی ایشان که مورد استفاده شاعران قرار گرفته اند آمده است درانتها سایر مواردی که شعرا مورد بهره برداری خویش قرار داده اند بررسی وتحلیل شده است.اگرچه بسیاری براین باورند که در دوره ی مذکور اشعار زیادی درمورد ائمه علیهم السّلام در بین متون منظوم یافت نمی شود اما باتوجه به کندو کاوی که در این جستار صورت گرفت خلاف این نظریه اثبات می گردد.

بصائر الدّرجات فی علوم آل محمّد ع یکی از مهم‌ترین کتب کهن شیعی است که شامل مجموعه‌ای از روایات درباره فضائل ائمّه معصومین ع می‌باشد، و البته بیشترین روایات آن در موضوع علوم اهل بیت نگاشته شده است. این کتاب حدود هزار و صد سال پیش به وسیله یکی از اصحاب امام حسن عسکری ع، به نام «محمّد بن حسن صفّار قمی» (متوفای290 ق) در قم نوشته شد و از همان زمان به بعد مورد استفاده محدّثان و دانشمندان بزرگ شیعی قرار گرفت.برخی مطالب گفته شده در مورد این کتاب که عموماً به خاطر سوء برداشت از عبارات دقیق علمای رجال است، باعث شده که عدّه‌ای درباره این کتاب اظهاراتی داشته باشند. در مقدّمه این تحقیق در ضمن شرح حال دقیق مولّف و کتاب، به این سوء برداشت‌ها پاسخ گفته شده است. تصحیح متن کتاب با استفاده از 12 نسخه خطّی، مقابله با کتب معتبر شیعی، تصحیح اسناد کتاب، شرح و تفسیر برخی روایات، شناسایی مصادری که روایات در آن‌ها ذکر شده و اعراب‌گذاری کامل کتاب از دیگر کارهایی است که در این تحقیق انجام شده است.

موضوع این پایان نامه،«برکات پیروی ازاهل بیت(ع) دردنیا وآخرت» است.انسان برای تحصیل کمالات مادی ومعنوی خویش نیازمند پیروی ازمکتبی است که درسایه آن سعادت دنیوی واخروی خود را فراهم سازد. خداوند سبحان نیزدر راستای هدایت انسانها،آنها را بلاتکلیف وسرگردان باقی نگذاشته وبا لطف وعنایت خود،الگوهای شایسته پیروی را به آنها معرفی کرده است. ازدیدگاه ما شیعیان اسوه های لایقِ تبعیت، اهل بیت عصمت وطهارت(ع) هستند که اطاعت وپیروی ازآنها برهمگان واجب شده است. به یقین پیروی از ایشان در زندگی دنیوی و اخروی منشاء بروزخیرات وبرکات فراوانی است. این پایان نامه از پنج فصل تشکیل شده است. در فصل اول، کلیات مباحث مطرح شد ه است. در فصل دوم، برکات اعتقادی پیروی ازاهل بیت(ع)بیان شده که عبارتند از:صحت عقاید توحیدی، پاسداری از معنای عدل،معرفت صحیح از مقام نبیو شناخت درست جایگاه امام.درفصل سوم، برکات سیاسی پیروی ازاهل بیت(ع)بررسی گردیده است، که عبارتنداز: آزادیِ اجتماعی، بیزاری ازولایت وحکومت طاغوت،ایجاد رابطه با سایر جوامع بشری،اتحاد مسلمانان، جهاد ومبارزه و عزت و سربلندی جامعه. درفصل چهارم،برکات اخلاقی-تربیتی پیروی ازاهل بیت(ع)بررسی شده است که شامل:شناخت ابعاد وجودی انسان و پرورش همگام آن ها، هدایت به مسیرالهی و نجات از گمراهی، بهره مندی از الگوهای عملی و محبت به خداوند وکسب فضایل اخلاقی. درفصل پنجم، خلاصه و نتیجه مباحث مطرح گردیده است.منابع این تحقیق، کتب روایی و تفسیری شیعی است و از کتب اربعه شیعه استفاده شده اما گاهی برای اثبات حقانیت بعضی از گفتارها به کتب روایی اهل سنت به خصوص صحاح مراجعه شده است. هدف این تحقیق آن است که انسان ملتزم به پیروی از اهل بیت(ع) در اعتقادات،روابط اجتماعی،مسائل سیاسی و کرامات اخلاقی به مراحلی برسد که بتوان به اویک انسان ایده آل گفت. انسانی که ضمن بهره مندی از نعمات الهی در دنیا، حیات اخروی خویش را نیز تضمین نموده است.

«همسایگی» یکی از مناسباتِ فراگیر اجتماعی است. از این رو شایسته است در تنظیم اخلاق و رفتار ها و نیز در انتخاب سبک زندگی، مورد توجّه قرار بگیرد. چرا که نوع تعاملات همسایگان با یکدیگر، چهارچوب اخلاقی افراد و خانواده ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد.در جهان معاصر، وضعیتِ شهر نشینی جدید، بسیاری از مولّفه های نظام همسایگی سُنّتی را به هم ریخته است. زندگی مُدرن، روابط اجتماعی را بی روح و فضای همکاری، اطمینان، امنیت و اعتماد اجتماعی را در محله‌ها به حدّاقل رسانده و بیگانگی اجتماعی را موجب شده است. اعتقاد بر این است که افول اخلاق همسایگی، علاوه بر سرد و بی روح ساختن روابط انسان ها در جامعه از امنیت اجتماعی کاسته و ناهنجاری های رفتاری را به شدّت، بالا برده است.هدفِ پژوهشِ حاضر، آن بود که اصول اخلاقی در همسایگی و تکالیف اخلاقی و رفتاری در تعامل با همسایگان را از میان آموزه های قرآن و اهل بیت (علیم السلام) کشف و تبیین نماید. تا گامی کوچک برای تدوین «اخلاق همسایگی» بردارد.این تحقیق، از نوع کتابخانه ای و توصیفی است، که متن قرآن و حدیث را درباره موضوع همسایگی به بررسی گذاشت. و پس از تشکیل خانواده آیات و احادیث، اطلاعات لازم، استخراج و طبقه بندی شدند. و سپس مورد تحلیل و پردازش قرار گرفتند.نتیجه و دستاورد این پژوهش، استخراج مهمترین حقوق و تکالیف اخلاقی در همسایگی از متون اسلامی (قرآن و حدیث) و دسته بندی آنها در قالب «بایسته ها و شایسته ها» و «نبایدها و ناشایست ها» می باشد. که در مجموع، تعداد 12 تکلیف بایسته از جمله: احسان و نیکوکاری، احوالپرسی (تفقّد)، پشتیبانی و همیاری، خوش اخلاقی (حُسن خُلق)، خوش گمانی (حُسن ظنّ)، خیرخواهی، رسیدگی (تعاهُد)، شکیبایی بر آزار، عفو و گذشت، فروتنی (تواضع)، گرامی داشتن (اکرام) و یاری رسانی. و در ادامه، تعداد هشت مورد از مهم ترین نباید ها و ناشایست های اخلاقی در رفتار با همسایگان به دست آمد کهعبارتند از: مزاحمت و آزار رسانی، خیانت، افشای ناخوشایند ها، تحقیر، تجسس، حسادت، چشم و هم چشمی و بی تفاوتی. و بالاخره در پایان پژوهش، پس از ارائه نتایج به دست آمده از بررسی های اسلامی درباره وظایف همسایگی، شماری از موضوعات قابل بررسی در حوزه همسایه داری (تعداد 30 عنوان) پیشنهاد داده شد. که هر کدام از آنها ظرفیتِ یک پایان نامه یا مقاله علمی را داراست.

هدف این پروژه بررسی مسأله ی مشقت و سختی های زندگی انسان از دیدگاه قرآن و حدیث است . روش جمع آوری مطالب در این تحقیق روش کتابخانه ای است . این پایان نامه دارای هشت فصل می باشد .فصل اول به کلیات اختصاص داده شدهکه شامل دو بخش است بخش اولمقدمات تحقیق که شامل بیان مساله تحقیق وبیان اهمیت مساله و...می باشد ودر بخش دوم به مفاهیم اعم از لغت واصطلاحات پرداخته شده است.در فصل دوم به سختی واین که زندگی دنیا پر از سختی است وحکمت وجود سختی ها پرداخته شده ودر آخر رابطه سختی ها با آسانی بیان شده است.در فصل سوم به بررسی منشا سختی ها از دیدگاه قرآن وروایات پرداخت شدهکه شامل سه بخش است عبارتند از : ترفیع درجه ، تکفیر گناهان ، امتحانات الهی که برای هرکدام از موارد ، براهین ومصادیقی از قرآن واحادیث ذکر شده است.در فصل چهارم به بحث تحمل سختی و این که چقدر تحمل سختی برای انسان ضرورت دارد پرداختیم و راه هایی برای تحمل سختی ها ذکر شد.در فصل پنجمراه های رفع بلا وسختی انسان مورد بحث قرار داده شد و به مواردی از این راه ها اشاره کردیم.در فصل ششم از جنبه دیگری به سختی ها نگاه کرده وبیان شد که درست است که سختی ها برای انسان ناخوشایند است ولی دارای آثارو فوائد بسیاری است و در آخر ، برخی از آن موارد بیان شد.در فصل هفتم به بیان مصادیق سختی که در آیات قرآن به آنها اشاره شده ، پرداخته شد و در پایان این تحقیق ، در فصل هشتم نمونه هایی از سختی های اهل بیت علیهم السلام و روش برخورد ایشان با آن مصائب را ذکر نمودیم .

یکی از مهمترین زمینه هایی که شاعران شیعی به طور گسترده درباره آن به سخن سرایی وشعر پرداخته اند، یادآوری مصیبت های خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم، و مرثیه سرایی برای شهدا و کشتگان آنان است. که این زمینه بعد از رحلت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله وسلّم به وجود آمد و بعد از شهادت امام حسین علیه السلام در سال 61 ه. به اوج خود رسید. ازسویی دیگر در عراق معاصر شاهد شاعران بسیار بزرگ و ارزنده ای هستیم، که در آغاز قرن جدید خود را در تیر رس حوادثی دیدند که قرن گذشته هرگز چنین حوادثی به خود ندیده بود. شاعرانی که با نقل وقایع سیاسی دوران خود وتحولاتی که عراق به چشم خود دیده، تأثیرات به سزایی در شعر اصیل عربی گذاشته اند. از جمله در مراثی، مجال گسترده ای برای بیان موضوعات متعدد فراهم آوردند. بدین لحاظ، نوشته حاضر با بهره گیری از کاوشهای کتابخانه ای و یادداشت برداری و با تکیه بر دواوین شاعران ، رثا را از جهت انواع، انگیزه ها، و زمینه هایش مورد بحث و بررسی قرار می دهد. همچنین با معرفی برخی مراثی أهل بیت علیهم السلام در عراق معاصر، به سیر تحول آنها به تأثیر از رویکردهای مذهبی، سیاسی و اجتماعی توجهی خاص نشان داده است .

اهل بیت: به عنوان جامع علوم انبیاء، در پاره ای از روایات خویش به بیان بخش هایی از کتب انبیاء سلف پرداخته و در احتجاجاتشان با اهل کتاب، به کتب آنان استناداتی داشته اند. پژوهش پیش رو به دنبال تشکیل مجموعه ای از منقولات ائمه: از تورات و انجیل و تطبیق آن با عهدین کنونی است. این پژوهشدر گام نخست روشن می کند که تورات و انجیل اصیل، نزد ائمه: موجود بوده و با آنچه نزد اهل کتاب بوده تفاوت داشته است؛ اگر چه در برخی از احتجاجات خویش درباره کتب آنان نیز اظهار نظر کرده اند که از نتایج این استنادات، روشن شدن ابهاماتی از تاریخ انجیل کنونی است. در بخش بعد، میزان قابل توجهی از منقولات ائمه: از تورات، در مجموعه ای گردآمده و براساسروایات، تورات به عنوان کتابی مشتمل بر احکام، اوامر ، نواهی، پندها و عبرت ها معرفی می شود . مصادیق تعالیم تورات در موضوعات اعتقادی، فقهی، اخلاقی، قصص و تعالیم مرتبط با سور قرآن قرارگرفته که آموزه های اعتقادی، بیشترینسهم را در این مجموعه داراست. در گام بعدی مجموعه ی تعالیم انجیل در روایات فراهم آمده وبر مبنای احادیث، انجیلبه عنوان کتابی مشتمل بر مواعظ معرفی می شود. این روایات در دو بخش مواعظ و بشارات جای گرفته است و بیشترین سهم از آنِ مواعظ می باشد. از تطبیق کلیه این منقولات با عهدین کنونی روشن می گردد که اناجیل اربعه و تورات کنونی در زمان ائمه: با همین ساختار اما با جزئیاتی بیشتر، کتب اهل کتاب بوده است وبرخی از مطالب آن توسط ائمه: تأیید شده است و اثری از انجیل برنابا – یکی از اناجیل مورد توجه مسلمانان- در روایات نیست.