جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهیکی از مسائلی که در جهان اسلام، پس از رحلت رسول اکرم۶حادث شد این بود که مسلمانان سفارش حضرت را در مورد تمسک به دو یادگار ایشان (قرآن و عترت)برای مصون ماندن از گمراهی را به فراموشی سپرده و به صورت فرق گوناگون و ملل متفرقه شدند. در روزگار معاصر که داعیه حسبنا کتاب‌الله و رویۀ انکار اهل بیت:و فرمایشات ایشان شدت گرفته، لازم است تا برای اثبات مدعای خود به آیات قرآن استناد کنیم و این راه جز از طریق مراجعه به عالم به کتاب و قرآن ناطق پیمودنی نیست.در این تحقیق، به عنوان نمونه، خطبۀ حضرت صدیقه۳ مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و سعی شد تا مستندات قرآنی آن در امر امامت در ۳ ساحت استخراج گردد. این مستندات شامل آیات صریحی که حضرت تلاوت کردند و مضامینی از خطبه که که با آیات قرآن مطابقت و موافقت دارد می‌شود.درخطبۀ حضرت صدیقه۳، معروف به خطبۀ فدکیه، حضرت با استناد به آیات قرآن انحراف جامعه را از مسیر تعیین شده در امر رهبری بیان می کنند. بررسی روایات ذیل این آیات، مشخص می کندکه حضرت با قصد یادآوری شفارشات پیامبر اکرم ۶و امر الهی در مورد رهبری جامعه آیات را ذکر کرده اند تا بعنوان مدرکی برای همگان، گویای این امر باشد که مدعیان حسبنا کتاب الله، با غصب خلافت از کتاب خدا وند نیز اعراض کرده اند.بنابر این جویندگان حقیقت برای دست یابی به واقعیت در امر امامت، باید به سخنان عالمان واقعی کتاب خدا (بر طبق حدیث ثقلین) مراجعه کنند.کلید واژه:احتجاج، امامت، حضرت زهرا۳، قرآن، تفسیر.

بررسی ابعاد مختلف زندگی امام موسی کاظم (ع) از مهمترین راه‌‌های شناخت آن حضرت و نشان دهنده نقش وی در پیشبرد اهداف متعالی الهی در آن برهه حساس از زمان است. یکی از آن ابعاد، بررسی تعالیم آن حضرت به لحاظ سیر تاریخی است. امام موسی کاظم (ع) در دوران امامت خویش و پیش از آن، با توجه به حضور جریانات فکری و سیاسی و مکاتب کلامی و فقهی، تعالیمی را در حوزه‌‌های مختلف داشته‌اند. آن حضرت در حوزه کلام به تعالیم موضوعات مهمّ و مبتلابه آن عصر همانند: امامت، توحید، ایمان، قضا و قدر، جبر و اختیار که شبهات زیادی از طرف معاندان و مکاتب کلامی درباره آنها می‌شد، پرداخت و با تبیین درست این آموزه‌ها از انحراف شیعیان جلوگیری کرد. همچنین در حوزه فقه با توجه به حضور مکاتب فقهی همچون مالکیه و حنفیه، و پرسش‌‌های فقهی بی شمار از سوی شیعیان درباره مسائل فقهی، به تعلیم و تبیین برخی احکام مبتلابه در تمام ابواب فقهی ـ از طهارت تا دیات ـ در قالب گفتار، نامه و احتجاج پرداخت. که منابع روایی تعداد این روایات را 2000 حدیث ثبت کرده‌اند. این پژوهش که در پاسخ به پرسش: تعالیم امام موسی کاظم (علیه السلام) به لحاظ تاریخی، در حوزه کلام و فقه چگونه بوده است؟ سامان یافته، می‌تواند به بخش وسیعی از پاسخ‌‌هایی که از امام رسیده، پاسخ دهد. اگر چه سعی بر آن بوده تا تعالیم امام (علیه السلام) به لحاظ سیر تاریخی در تمام دوران حیات ایشان با واکاوی دقیق بررسی شود ولی در عین حال، بیشتر روایات رسیده از امام (علیه السلام) مشخص نمی‌کند که این پرسش‌ها و پاسخ‌ها در چه برهه‌ای از زمان حیات امام مطرح شده است. ولی تلاش بر این بوده در چنین مواردی نیز به قرائن حالی و تاریخ وفات راویانی که در کتب رجالی ثبت شده استناد شود. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر داده‌‌های اصیل ترین کتاب‌‌های روایی و تاریخی موجود است. الگوی این تحقیق، برگرفته از کتاب خانم آرزینا لالانی با عنوان نخستین اندیشه‌‌های شیعی ـ تعالیم امام محمد باقر علیه السلام ـ می‌باشد.

امام سجاد(ع) (95-38 ه.ق.) ,چهارمین پیشوای شیعیان در سالهای 61 تا 95 ه.ق. بوده است.در این سالها, پس از واقعه کربلا ، اختناق وفشارسیاسی برجامعه مسلمین مستولی بود.بعلاوه ستمگریهای خاندان اموی(مانند واقعه حره) بر شدت اختناق می افزود. امام سجاد (ع) وشیعیان به پیروی از ایشان ( متناسب با اوضاع زمانه )روشهای ارشادی خود را در سه محور سیاست ، فرهنگو جامعه برای حفظ و تقویت بنیادهای شیعه پی ریزی و اجرا کرد. در صحنه سیاست خاندان اموی با خشونت ، تکبر و یک جانبه گرایی( که حاصل اندیشه های جاهلی و تعصبات قبیله ای بود ) چنان بر جامعه عراق و حجاز سخت گرفت که ناگزیر ، برخی از بزرگان همچون عبداله بن حنظله ، عبداله بن زبیر از حجاز و مختار ثقفی و سلیمان بن صرد خزائی از شیعیان عراقسر به شورش و قیام برداشتنددرحالیکه شیعیان آماج تند ترین حملات بودند. هرچند که تلخی واقعه کربلا و حوادث پس از آن به همراه کناره گیری ظاهری امام ( بدلیل تقیه سیاسی و نقش پنهان آن حضرت) از عرصه سیاست سبب شده بود که کمتر متعرض شخص امام شوند ، در عین حال امام همواره جایگاه امامت و خاندان پیامبر(ص)را در قالب دعا و نیایش و اعمال خویش به جامعه یاد آور می شد.در عرصه فرهنگ فعالیت امام وشیعیان بسیار جدی و چشمگیر بود. چه با منع رسمی نگارش حدیث توسط خلفا دایره آگاهیهای دینی مسلمانان چندان تنگ شده بود که پس از 70 سال بخش قابل توجهی ازاحادیث نبوی از خاطرهامحوشده بود.همزمان حکومت اموی با ترغیب عالمان مزد بگیر و راویان جاعل در توجیه اعمال و رفتار خویش وتحریف اسلام و مبانی علمی وشیوه های عملی، نظرات و ایده های خود ساخته را جایگزین می کرد، طرح و ترویجاندیشه جبر ، ارجاء و نسبت دادن عقاید انحرافی و موهوم به اسلام و فرقه سازی از جمله این موارد بود .امام سجاد (ع)بیشتر در قالب دعا در اماکن عمومی و در قالب آموزش و درس دراماکن خصوصی و میان اصحاب، با انحرافات مبارزه می کرد. ایشان شاگردانی همچون ابوحمزه پرورید که بعدها بالندگی فرهنگی و تشکیل جامعه شیعیان را با مختصات سیاسی،عقیدتی،فقهی در عصر صادقین(ع)موجب شد.در عرصه اجتماع نیزجریان شیعی به رهبری امام سجاد (ع) برای مبارزه با فساد (که حتی در مدینه النبی(ص) بسط یافته بود) تلاشهای فراوانی کرد. ایشان با پدیده شوم برده داری و تبعیض نژادی و رفتارهای غیر اسلامی با بردگان و زیر دستان و خشونت و رفتارهای متکبرانه با مردم و فرو دستان مقابله کرد، که هر یک ازاین اقدامات فصلی سترگ در تربیت جامعه ، بستر سازی و هویت سازی و شکوفایی تشیع در عصر صادقین (ع)گردید .

معرفت امام هر عصری، بر مسلمانان آن عصر، واجب است و شناخت اوصاف ائمه معصومین (ع)، یکی از راه های مهم آشنایی با ویژگی ها و فضائل آن بزرگواران است.امام مهدی (ع)، امام دوازدهم شیعیان است و معرفت آن حضرت از تکالیف واجب مسلمانان به شمار می آید.به منظور شناخت اماممهدی (ع)، اوصاف و ویژگی های آن حضرت، علاوه بر آیات قرآن و روایات، در ادعیه و زیارات مأثور نیز ذکر گردیده است.در یک تقسیم بندی این اوصاف ناظر به جنبه های شخصیتی، نسبی و حکومتی امام مهدی (ع) هستند و به اوصاف خاص و مشترک تقسیم می شوند.اغلب اوصاف مشترک امام مهدی (ع) با دیگر امامان در حوزه اوصاف وجودی و شخصیتی آن حضرت است، نظیر خلافت، ولایت، امامت و...و اوصاف خاص امام مهدی (ع) اغلب، ناظر به برنامه ها، مأموریت ها و وظایف حکومتی آن حضرت در عصر ظهور، نظیر بر قراری قسط و عدل، انتقام گیری از قاتلان و دشمنان اهل بیت (ع) و ... است.از این رو، در این پژوهش سعی شده است تا با شرح و بررسی اوصاف امام مهدی (ع) در ادعیه و زیارات مأثور، با ویژگی ها و اوصاف آن حضرت (ع) آشنا شویم.

شیخ تقی الدین ابراهیم کفعمی یکی از بزرگترین و برجسته‌ترین علمای قرن نهم تا دهم هجری است که آثار ارزشمندی در علوم عقلی، نقلی، فقه، ادبیات، لغت، تراجم، دعا و زیارات، تفسیر و ... از خود به یادگار گذاشته است. روش زمینه کلامی ایشان بیشتر به سمت نقل گرایش دارد و همین امر قوت خاصی به آثار و تألیفات ایشان داده است. در تحقیق پیش رو آراء و اندیشه‌های کلامی جناب کفعمی در مورد خداشناسی، راهنما شناسی و فرجام شناسی تبیین می‌گردد. در ابتدا تفکرات فلسفی که در زمان ایشان رایج بوده است از زبان خودشان بیان می‌گردد که نشأت‌گرفته از تفکرات خواجه طوسی و شاگرد ایشان علامه حلی است.جناب کفعمی وجود خداوند را بی نیاز از استدلال می‌داند اما در عین حال دلیل‌هایی را از زبان فلاسفه و متکلمین در اثبات خالق بیان می‌کند. ایشان مرجع اسماء و صفات الهی را یا بی واسطه و یا مع الواسطه ذات خداوند می‌داند و صفات زائد بر ذات را رد می‌کند، همچنین ایشان قائل به توقیفیت اسماء و صفات هستند و معتقد است که بدون نص شرعی نباید اسم یا صفتی را بر خداوند اطلاق کرد. جناب کفعمی بر خلاف فلاسفه معتقد است که علم خداوند به تمام معلومات به صورت کامل است نه فقط کلی بلکه تفصیلا علم به مخلوقات دارند .ایشان در صفات خبریه نیز بحث مفصلی را بیان کرده‌اند.ایشان بعثت را امری حتمی و واجب می‌دانند و معتقدند که بعثت در تکالیف عقلی از باب لطف و در تکالیف شرعی نیز شرط است. مهمترین صفت ثبوتی نبی را عصمت می‌دانند و ادله‌ای نیز در اثبات آن ذکر می‌کنند، جناب کفعمی به تفصیل وارد بحث از نبوت خاصه شده‌اند و جهات مختلفی را در آن بیان می‌کنند.علامه کفعمی می‌گوید اکثر گروه‌های اسلامی به و جوب امامت اعتقاد دارند اما اختلاف در نحوه تعیین آن است که نظر ایشان تعیین امام، تنها از راه نص الهی است. جناب کفعمی صفات نبی را تماما در مورد امام نیز لازم می‌دانند و تفصیلا وارد بحث از امامت خاصه می‌شوند.شیخ تقی الدین ابراهیم کفعمی معاد جسمانی را قبول دارند چون معتقدند خداوند بر هر امر ممکنی قدرت دارد و در شریعت مقدس هم از این مسئله سخن به میان آمده است. ایشان اعتقاد به وجود برزخ دارند و معتقدند که بهشت و جهنم هم اکنون خلق شده‌اند، همچنین بحثی در باره زیارت قبور و خصوصیات قیامت مطرح می‌کنند که نمایانگر اعتقادشان درباره این امور است.

عصر امام محمّدبن علی الجواد(ع) بخشی از دوران شکل‌گیری فقه و حدیث شیعه است؛ لذا پژوهش حاضر در پی آن بوده است تا نقش و جایگاه امام را در نشر حدیث شیعه تا حد امکان آشکار نماید. بدین منظور مطالعه‌ای در زندگی، و اقدامات امام در امر پرورش راویان و برگزاری جلسات مناظره و احتجاج و نظام وکلا و... انجام گرفت و نتایج زیر حاصل شد:بشارت ولادت امام جواد(ع) را پدر بزرگوارش به عنوان مولودی پرخیر و برکت به شیعیان داده است. امامت ایشان در خردسالی، از بزرگ‌ترین اتفاقاتی بود که اسباب تحیّر شیعیان را فراهم نمود. اما ایشان از همان آغاز با شرکت در جلسات مناظره و احتجاجات با علما به دفاع از خویش و تثبیت جایگاه امامت اقدام نمود. نقش امام جواد در حدیث شیعه را باید در کارنامه روایت ایشان جست‌وجو نمود، تألیفات بسیار راویان ایشان، یکی از اساسی‌ترین تأثیرات را در نشر فقه و حدیث شیعه و غنی ساختن دین و فرهنگ اسلامی داشته است، به‌طوری که حجم وسیعی از اهداف امام از طریق این دانشمندان محقّق شده است. امام جواد(ع) با وجود کوتاهی دوران عمر و امامت خویش همواره با سیاستی روشن و صریح به مبارزه با بدعت‌ها و انحرافات اعتقادی فرق مختلف کلامی پرداخته و با تقویت حوزه‌های درسی و نظام وکالت با شیعیان اقصی نقاط مملکت اسلامی ارتباط برقرار نمود و به وسیله مکاتبه و پاسخ به سوالات مختلف ایشان به اداره امور شیعه اقدام نمود و در حد توان و امکان دایره فقه و حدیث شیعه را خصوصاً در مسائل اعتقادی و فقهی گسترده گردانید. هرچند که احادیث بجاماانده از این امام بزرگوار از نظر کمیّت از درصد بالایی برخوردار نیست، اما یادآور استحکام و قوت کلام صادقین(ع) می‌باشد.

موضوع پایان نامه : (( جایگاه وصی از دیدگاه کتاب و سنت و ادب )) وصی، از القاب مشهور امام امیرالمومنین علی علیه السلام است .اثبات وصایت آن حضرت یعنی اثبات امامت. حضرت علی علیه اسلام، بنابر حدیث یوم الانذار، وصی پیامبر علیه السلام در امر رهبری و خلافت و هدایت امت اسلامی ، پس از پیامبر علیه السلام می‏‎‎‏باشد . در این پایان نامه در بخش اول ،‌پس از ذکر کلیاتی در معنای لغوی و اصطلاحی وصی به سیر تاریخی وصایت در انبیای گذشته همراه با ذکرچند تن از اوصیاپرداخته‏‎‎‏ایم، چرا که این موضوع بر ضرورت و اهمیت وصایت در امت اسلامی تاکید می کند .دربخش دوم به ذکر وصی در آینه روایات اشاره شده است که شروع وصایت را از دعوت خویشاوندان به اثبات می رساند و اوج ابلاغ وصایت در غدیر خم می‏‎‎‏باشد . سپس به ذکر روایاتی از کتب شیعه و سنی می‏‎‎‏پردازیمو به احتجاج معصومین (‌علیه السلام) و صحابه و تابعان در امر وصایت گفتاری چند آورده‏‎‎‏ایم .در بخش سوم به جایگاه وصی در آینه تاریخ و ادب اشاره شده،‌و به ذکر اشعاری در حماسه‏‎‎‏های جنگ جمل و صفینو تنی چند از شاعران اهلبیت ( علیه السلام ) اکتفا کرده‏‎‎‏ایم. در بخش چهارم به نقد تحریف حدیث وصایت و رد شبهات موجود در این امر پرداخته‏‎‎‏ایم.

چکیدهدوره امامت امام سجاد  مصادف با شرایط سخت سیاسی- اجتماعی عصر اموی است از این رو، امام برای مستحکم نمودن نهال اسلام، جایگاه برجسته پیامبر و اهل بیت ایشان را یادآور می‌شود امام سجاد به عنوان قرآن ناطق با روشی نوین در قالب نیایش، قرآن صامت را در صحیفه سجادیه پیش دید همگان قرار می‌دهد. در این جستار با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی انواع روابط بینامتنی در موضوع نبوت خاصه و امامت بررسی شده است و به این پرسش پاسخ داده است که یادکرد آیات قرآن کریم در مسأله نبوت خاصه و امامت بر اساس روابط بینامتنی چگونه بوده است؟ بنا به مراتب، مباحث نظری چیستی بینامتنیت و اقسام آن ارائه شده است، در ادامه با تکیه بر انسجام موضوعی متن صحیفه و قرآن کریم و بکارگیری سیاق درون متنی، انواع روابط مضمونی و ساختاری در بخش ویژگی-ها و مسئولیت‌های پیامبر و امامان معصوم شناسایی شده است. نتایج پژوهش نشانمی-دهد که بیشترین اثر پذیری از قرآن کریم در صحیفه سجادیه به رابطه مضمونی مرتبط است که نسبت به بینامتنیت ساختاری از بسامد بالاتری برخوردار است. واژگان کلیدی: قرآن، صحیفه سجادیه، روابط بینامتنی، نبوت خاصه،امامت.

زیارت حرمین شریفین از جمله دستورهای موکد اسلامی است که از نظر بازتاب فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تأثیر بسزایی در زندگی امت اسلامی و سازندگی انسانها دارد و ائمه اطهار علیهم السلام برای تشویق مردم به آن، ثوابهای متفاوتی را برای زائران یاد کرده اند تا این امر الهی به سردی و تعطیلی کشانده نشود لذا روایات، ثواب زیارت حرمین شریفین را گوناکون گزارش کرده اند در حالی که روایات مذکور از نظر سندی صحیح و مورد اطمینان می باشند. علاوه بر آن نقش کلیدی ولایت در پذیرش سایر اعمال و فرآیندهای اسلامی مورد توجه واقع شده و با ثوابهای مضاعف نسبت به حج بیان گردیده است، با این وجود روایات خاصی وجود دارند که کامل بودن حج را مشروط بر ولایت و امامت کرده اند: «تَمَامُ‏ الْحَجِ‏ لِقَاءُ الْإِمَامِ». لذا این فریضه بزرگ الهی بیشتر از حج مورد توجه و تأکید پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) قرار گرفته است. پس در این پایان نامه تلاش می شود علل تفاوت ثواب زیارت حرمین شریفین تحلیل و صحت و سقم احادیث آنها از نظر سندی و متنی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. بررسی ها نشان می دهند علل تفاوت ثواب زیارت خانه خدا علی رغم معتبر بودن احادیث و ثقه بودن راویان آنها در عین وحدت عمل زائران به نحوه شناخت و تأثیر پذیری از مناسک، کیفیت عمل زائران، شرایط مختلف و متفاوت زمانی، مکانی، سیاسی، فرهنگی و ... و مقیاس های ارزشیابی و اسرار و معارف زیارت بستگی داشته باشد شاید دلیل افزون بودن ثواب زیارت ائمه (ع) نسبت به حج، اهمیت بیش از حد مسأله امامت و شرایط و بازتاب های مختلفش بر طبق نصوص دینی باشد چرا که اصل ولایت از اصول موکده دین اسلام بوده و ائمه علیهم السلام مجری، مفسر و مبین دین و صراط حقّ می باشند و یا اینکه مقیاس سنجش متفاوت بوده است.

امامت خاصه از موضوعاتی است که علم توأم با عناد، جهل، و نیز فهم نادرست آن نه تنها باعث تفرقه مسلمانان به صورت شیعه و سنی شد بلکه فرقه های مختلفی را در درون هر کدام از این فرق به وجود آورد.شناخت اسلام ناب که ثمره پیوند قرآن و عترت است و شناخت فرقه ناجیه منوط به استدلال صائب در امامت خاصه است.استفاده از نصوص مربوط به امامت و خلافت مشخص کننده عقیده صحیح از عقاید ناصحیح در این مسئله می‌باشد.از جمله نصوصی که در حل این مسئله راه گشا می‌باشد، حدیث "یکون بعدی اثناعشر خلیفه"می باشد.لکن بررسی تفصیلیو نقد تفاسیر این حدیث به صورت اثری مجزا و مستقل که در نهایت ما را به روشن شدن مساله امامت خاصهبرساند، تاکنون صورت نپذیرفته است.