جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اتفاقات و جریاناتی که باعث تردید و انحراف برخی معتقدین به امامت امام صادق7 پس از شهادت ایشان در پذیرش امامت امام کاظم7 شد، نقطه درنگی در جریان شیعه به شمار می‌رود.همزمانی این حوادث با تحولات سیاسی، فکری ـ فرهنگی و گرایشات درون مذهبی انحرافی؛ مطالعه پیامدهای این تحولات بر این چالش را ضروری می‌سازد.جریان عباسی حاکم با شعار دعوت به رضایت خاندان پیامبر9 توانسته بود تمایلات مردم را به خود جلب کند، و با همین ابزار از قوای جامعه دوستدار اهل بیت: برای سرنگونی امویان نهایت استفاده را برد. ایشان پس از گذراندن دوره تثبیت، در صدد حذف مهم‌ترین مخالفان خود یعنی ائمه: با دو ابزار فرقه‌سازی و ایجاد محدودیت برخاستند. همچنین جریانات فکری معتزلی، مرجئی ـ که دوره تئوریزه کردن عقایدشان را می‌گذراندند ـ از طرفی، به همراه رهیافت جریان ترجمه و جریان‌های رادیکال منتسب به خاندان پیامبر9 از جهت دیگر، با طرح نظریه-های خود که برآمده از همنوایی با جریان‌های فکری رائج بود، باعث گرایش مردم به خود و چالش‌آفرینی شدند. این پیش زمینه‌های فکری و سیاسی باعث شد جامعه شیعه پس از شهادت امام صادق7 ـ البته برای یک دوره بسیار کوتاه ـ به جریان عبد‌الله افطح گرایش پیدا کنند.مطالعه روایات معصومین نشان می‌دهد طراحی ویژه اهل بیت: به گونه‌ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش اصول شناخت امام در اختیار مردم است. نص، عصمت، علم و ودائع امامت از جمله ابزارهای رفع حیرت است. برخلاف باور عمومی مبنی بر خود معرفی امام، قواعد برخاسته از قرآن و تعالیم اهل بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیر گذاران اصلی صحنه چالش هستند.توجه به گستره وجودی امام معصوم و کارکردهای اجتماعی نهاد امامت به عنوان واسطه معرفت و هدایت، کنترل کننده لغزش‌ها، تنظیم کننده روابط و حافظ شیعه و حوزه عقیده مواجهه با چالش‌ها در حوزه نظر را هموار می‌سازد.اهل بیت: ضمن تفکیک بین جریانات عمومی شیعه از برخی خواص و گروه‌های منحرف حرکت روشن-گرانه و با درایت خود در پشت سر گذاشتن چالش‌ها را بر چهار اصل تأکید بر جایگاه نهاد امامت، ملاحظه مخاطبان، کتمان سر و اختلاف زدایی و وحدت آفرینی استوار ساختند.

موضوع این پژوهش تحلیل قرآنی سیره سیاسی، اجتماعی امام حسن مجتبی علیه السلام است که در آن سیره حضرت در این دو بعد مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد و هدف نگارنده از آن، تطابق کامل سیره امام علیه السلام در این دو بُعد با قرآن کریم و نشان دادن هماهنگی سیره حضرت با سیره قرآن کریم است. قرآن کریم و عترت به عنوان دو ثقل اکبر و کبیر هرگز از هم جدا نیستند و حرکت در مسیر صحیح الهی بدون هریک از آنها راهی است به سوی گمراهی، لذا امام معصوم به عنوان قرآن مجسم به عنوان الگوی کامل زندگی مطرح است و باید همواره سیره او در زندگی سرمشق انسانها قرار گیرد؛ لذا ما در این پژوهش این سیره کاملاً قرآنی را در بعد سیاسی و اجتماعی تبیین و پژوهش حاضر را به شیوه کتابخانه‌ای- تحلیلی تدوین کردیم. این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است:فصل اول: با عنوان مبانی بحث، به بررسی اصول کلی در بحث از جمله، سیره، اجتماع، سیاست، مبانی سیره، مبانی سیره اجتماعی، مبانی سیره سیاسی و ... پرداخته است.فصل دوم: با عنوان تحلیل قرآنی سیره سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام در 5 بخش تدوین یافته است:الف) در زمان رسول خدا که ایشان در عین کودکی همواره در جریانات مهم همراه با پیامبر اکرم(ص) بودند.ب) در زمان خلفا که نقش حضرت در حد مشاوره و حضور در برخی از جنگها در جهت حفظ نظام اسلامی و .. بود.ج) در زمان امیرالمومنین که حضرت به عنوان وزیر امام علی علیه السلام همواره همراه و یاور ایشان بودند.د) در زمان خلافت که در تمامی جریانات، حضرت با تدبیر و سیاست اسلامی خود باعث حفظ اساس اسلام گردیدند.هـ) بعد از پذیرش صلح تا زمان شهادت که با حضور ده ساله ایشان در مدینه و تربیت یاران و شاگردان و ... همراه بود.فصل سوم: با عنوان تحلیل قرآنی سیره اجتماعی امام حسن مجتبی علیه السلام در چهار بخش تدوین شده است:الف) بررسی شبهات پیرامون ازدواجها و طلاقهای مکرر حضرت که افسانه‌ای بیش نبودند.ب) بررسی شخصیت اجتماعی حضرت و ویژگیهای اجتماعی ایشان.ج) بررسی شخصیت علمی حضرت که در اجتماع بروز می‌کرد.د) بررسی سیره اجتماعی امام در برخورد با دشمنان.

اديان الهي و آيين‌هاي غيرالهي و نيز فيلسوفان بشري براي ساختن جامعه مطلوب توصيه‌ها و برنامه هايي را ارائه كرده‌اند.قرآن و عترت دو منبع اصلي معارف و دو هديه بي بديل الهي به بشر و راهنما به بهترين و استوارترين راه كمال و سعادت انسان تا پايان جهانند. لذا يكي از بزرگترين نعمت‌ها و منت هاي پروردگار نسبت به بندگانش بعثت رسول اکرم(ص) و نصب اوصياي ايشان يعني امامان معصوم از جانب اويند. نصب آنان اكمال دين و اتمام نعمت است. خداوند تعالي به امامان ويژگي هاي منحصر به فردي داده كه در صورت بهره مندي کامل بشر، از آن ذوات مقدس، آرزوي ديرينه او يعني جامعه آرماني تحقق خواهد يافت.سوال اصلي ما در اين رساله، اين است که نظريه امامت (در مذهب شيعه اثني عشري) مبتني بر آموزه‌هاي قرآن و عترت چه نقشي در تحقق جامعه آرماني ايفا مي‌کند؟جامعه آرماني به استناد قرآن و روايات، جامعه اي است که مردم در انديشه و عمل ولايت الهي را پذيرفته اند؛ امام حاکم است و مردم ولايت پذيرند؛ هدف و تلاش آن جامعه رشد معنوي و مادي بشر است؛ دائما در حال رشد و شكوفايي است؛ ميزان معرفت ديني مردم بالاست؛ کرامت انسان‌ها در آن رعايت مي‌شود؛ مردم و مسوولان عدالت و تقواي الهي را در تمام شوون آن به پا مي‌دارند؛ استکبار ستيزند، با ظلم مبارزه و مظلوم را ياري مي‌کنند؛ انسانها نسبت به يکديگر محبت دارند و به هم احسان مي‌کنند؛ اهل عفو و صفح اند؛ اهل صبر و استقامت براي حق و تواصي عمومي به حق و صبرند؛ در مسائل فردي و اجتماعي با افراد ذي صلاح مشورت مي‌کنند؛ سلامت، بهداشت، نظم و امنيت برقرار است؛ تلاش در توليد و قناعت در مصرف، فرهنگ عمومي جامعه است. اصل امامت در مکتب شيعه اثني عشري، تحقق بخش شاخص‌هايي است که از جامعه آرمانيِِ مورد نظر قرآن و عترت بيان شد. لذا براي تحليل اين موضوع ويژگي‌هاي امام مورد بررسي قرار گرفته است. ويژگي هاي امام در ارتباط با تحقق جامعه آرماني به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند: ويژگي هاي ناظر به مقام امامت و ويژگي هاي ناظر به هدايت خلق. ويژگي‌هاي ناظر به مقام امامت عبارتند از : نصب الهي، عصمت، علم، ولايت، ابتلاء، صبر و يقين؛ و ويژگي‌هاي ناظر به هدايت خلق عبارتند از : هدايت علمي، هدايت به امر، ساست و حکومت، هدايت ديني و دفاع از دين باوران، پدري دلسوز و مهربان واصلاح جهانيامام با حاکميت الهي خود، علاوه بر مديريت جامعه، هدايت علمي و هدايت به امر مي فرمايد؛عقل و علم را در جامعه رشد مي دهد و با ابزار سياست و حكومت، عدالت را برپا و به اصلاح جهاني مي پردازد. اصل امامت، در آموزه‌هاي مکتب شيعه اثني عشري تحقق بخش آن جامعه براي اعتلاي اعتقادي، اخلاقي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است. هر كدام از مواردي كه ذكر شد نيز زير شاخه هايي دارند؛ كه در حد مجال و هدف اصلي رساله، به آن‌ها پرداخته شده است.

پژوهش پیش رو تحلیل نظریه‌ی قرآنی دولت دینی به ویژه در مبانی نظری و ارزشی به مدد تعالیم دعای ندبه است، یک جریان شناختی است از مبانی هستی‌شناختی تا نیل به تصویری از اصل ولایت و در رأس آن امامت علوی و معرفی آن به عنوان الگوی مناسب زندگی که اندیشه مهدویت به مثابه‌ی نماد برجسته‌ی‌ اندیشه امامت و ایده‌ی مدیریت آینده و زمره حصول آموزه‌های دین اسلام و تشیع آل-البیت در نقطه کانونی آن قرار می گیرد و پژوهش در باب آن به مثابه‌ی اصل امامت یک ضرورت روشن و بدیهی دارد. آنچه که در پرداختن الگوی مطلوب دولت دینی به ما کمک می‌کند حیاتی جهت‌دار، مبتنی بر رویکرد به امامت علوی است. تحقیق و کنکاش در این مبحث ما را به نتایج راهبردی درباره الگوی مدیریت آینده و تغییر و تحول به سمت رشد و توسعه رهنمون می سازد. با توجه به این اندیشه در اسلام و به تبع آن در اندیشه‌ی شیعه، منشأ تمامی قدرت‌ها خداست، حکومت و اقتدار پیامبر تابع و جلوه‌ای است از قدرت خدا که به جانشینان ایشان منتقل گردید. بر این اساس دولت خاستگاهی دارد و نظریه امامت علوی در درون خاستگاه الهی جای می‌گیرد. طبق این نظر دولت آفریده‌ی خداوند است و هم اوست که دولت را مقدر و مستقر کرده است، دولت از نظر دین مبین اسلام و نظریه‌ی شیعه در شکل خلافت به عنوان نهادی سیاسی ـ اجتماعی پایه‌ی قرآنی دارد، در این میان که دعای ندبه در واقع مجموعه‌ای است قابل توجه از فضایل اهل بیت عصمت و طهارت، و با توجه به مضامین اعتقادی بلند این دعاکه می توان به جرأت آن را منشور شیعه دانست، به تبع دین و وحی خاستگاه پرداختن به این نظریه است. طلیعه‌ی کلام ارائه‌ی‌ نقشه‌ی پژوهش، به همراهبررسی سند این دعای شریف است که در دستور کار قرار گرفته است، در بخش دوم مخاطب شاهد چشم اندازی است تحلیلی از شروحی که تاکنون بر دعای ندبه نوشته شده است، ساختار تحلیلی نظریه دولت دینی با توجه به تفسیر موضوعی دعای ندبه حسن ختامی است برای این اندک کلام، به این امید که بتواند اندک جرعه‌ای از چشمه‌ی گوارا و بی کران اهل بیت عصمت و طهارت را به وی بنوشاند.واژگان کلیدی: دولت، دین، دعا، ندبه، امامت، رشد، دولت مهدوی

شش مورد اساسی است که بین شیعه و اهل سنت در مسأله امامت مورد اختلاف واقع گردیده است که آنها به قرار ذیل است: 1- شیعه می گوید تعیین امام، حق خداوند است و خداوند امیرالمومنین (ع) را پس از رسول خدا (ص) برای امامت و پیشوایی خلق تعیین کرد. اهل سنت می گویند تعیین امام با خود مردم است. 2- شیعه می گوید امام باید معصوم باشد. 3- شیعه می گوید امات از اصول دین است. 4- شیعه می گوید امام باید افضل و اکمل باشد، از جمیع رعیت که ما به بررسی ادله شیعه پرداخته و ادعای شیعه را اثبات کرده ایم. هر کدام را در دو بخش جداگانه مورد تحقیق قرار داده ایم که با اتکاء به اصول عقلی و راه حل های منطقی البته با راهنمایی و بهره برداری از آیات مبارکه قرآن و احادیث شریفه.

پژوهش حاضر تحت عنوان رابطه خاتمیت و امامت از دیدگاه امامیه در چهار فصل تنظیم گردیده و سعی دارد به این پرسش اصلی و اساسی پاسخ دهد رابطه خاتمیت و امات از دیدگاه امامیه چیست. با توجه به اینکه خاتمیت یکی از اعتقادات مسلم وانکارناپذیر اسلامی است، یک مسلمان از آن جهت که مسلمان است همانگونه که معتقد به اصل دین اسلام است، اعتقاد به خاتمیت آن نیز دارد. از سوی دیگر امامت یکی از اصول دین در نزد امامیه می باشد و امام تمام وظایف پیامبر (جز دریافت وحی) را به عهده دارد با توجه به منصب نبوت و امامت که خطوط هم مرز با هم پیدا می کنند بررسی رابطه خاتمیت و امامت یکی از مهمترین مسایل کلامی است. تبیین رابطه این دو اصل مسلم اسلامی نیازمند به بررسی مفاهیمی همچون نبی،‌ رسول، امام و خاتمیت می باشد که فصل اول این پژوهش به آن پرداخته است. همچنین فهم اصل ضرورت وجود امام معصوم بعد از ختم نبوت و نقش و جایگاه آن در دین خاتم از دیگر راه رسیدن درست به درک حقیقت رابطه خاتمیت و امامت می باشد فصل دوم این تحقیق ضرورت، ویژگی، و وظایف امام را با توجه به ضرورت شئون و وظایف پیامبر(ص) مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده که امام تمام شئون نبی (جز دریافت وحی) را به عهده دارد و از تمام ویژگی های نیز برخوردار است. مطلب دیگری که بدون فهم صحیح و درست آن نمی توان رابطه خاتمیت و امامت را خوب درک نمود معنا و حکمت ختم نبوت است. در فصل سوم این رساله به این مهم پرداخته شده و به این نتیجه دست یافته که خاتمیت به معنای قطع ارتباط با عالم غیب و پایان حجیت کلام و سخن نیست و با خاتمیت ارتباط با عالم غایب قطع نگردیده و حجیت سخن نیز پایان نیافته بلکه خاتمیت به معنای پایان نبوت و پیامبری است و با آن نبوت ختم گردیده. با توجه به شئون و وظایف پیامبر اکرم (ص) و حکمت ختم نبوت به جد می توان گفت رابطه خاتمیت و امامت از دیدگاه امامیه یک رابطه تلازمی است به گونه ای که اگر وجود امامان معصوم بعد از ختم نبوت نبود، ختم نبوت با حکمت الهی سازگار نبود، علاوه بر اینکه این تلازم مورد تایید عقل است آیات و روایات زیاد بر آن تاکید دارد.

در این پایان نامه با توجه به اهمیت موضوع آسیب شناسی یک جامعه تحت حاکمیت نظاماسلامی ؛ از کلام مولای متقیان امام علی (ع) بهره گیری شده و هشدارها و منهیات آن حضرت در حوزه های مختلف جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفته است .اهمیت این پژوهش از آنجا آشکار می گردد که اکثریت قاطع بیانات امام علی (ع) که در نهج البلاغه گردآوری شده ، در دوران حکومتداری حضرت بوده و از این باب ، هشدارهای اعتقادی ، فردی ، اجتماعی ، اخلاقی و مدیریتی آن حضرت را می توان در راستای تلاش برای تحقق حکومت مطلوب اسلامی ارزیابی نمود . بیان انگیزه های شخصی در انتخاب موضوع پایان نامه ، طرح موضوع ، سوالات اصلی حول محور موضوع پایان نامه و پاسخهای ارائه شده ، فرضیه ها و اهداف مورد عنایت در این مقوله ، به همراه بررسیشیوه های پژوهشی مورد استفاده در این کار را می توان در بخش کلیات جستجو نمود .بررسی اهداف حکومت مطلوب علوی از دو منظر عام و خاص با عنایت به بیانات خود حضرت از دیگر مباحث این پایان نامه می باشد .در ادامه ؛ بررسی مجمل و محققانه دوران حکومت امام علی (ع) به عنوان مقدمه ای جهت درک صحیح تر بیانات صریح حضرت ، در باب معضلات و موانع پیش رو در دوران کوتاه حاکمیتشان طرح گردیده است .دسته بندی هدفمند رنجنامه علوی در باب تبیین ظلمهای رفته بر ایشان و برگرفتن نقاب ازچهره بازیگران نقش شیطان در آن دوره تاریخی با استناد به نص صریح بیانات حضرت ؛ گام دیگری در جهت بیان موانع تحقق اهداف کوتاه مدت مولا در آن دوران می باشد .هشدارهای مولا در باب اصول دین و عقائد ؛ نمادی از بازسازی زیرساختهای بر باد رفته امت اسلامی در ذیل حاکمیت علوی بود که در هفت بخش مجزا ، مورد توجه قرار گرفت .توجهات خاص مولا به انسان سازی دردو محور روان شناسی فردی و اخلاق را می توان در فرازهای زیادی ازمنهیات علوی یافت و دسته بندی دقیق این مباحث با توجه به تفاوتهای ظریف حوزه های روان شناسی فردی و اخلاق در دو فصل جدا مورد عنایت قرار گرفت .توجه ویژه حضرت امیر (ع) به خطرات مختلفی که بافت اجتماعی یک ملت را تهدید نموده و جامعه مطلوب اسلامی را از رسیدن به کمال باز می دارد ؛ مبحث دیگری بود که مورد توجه قرار گرفته و فرازهای مرتبت با دقت جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفته اند .شاید یکی از مهمترین فصول این پایان نامه مربوط به آسیب شناسی علوی در حوزه کار مدیران ، کارگزاران و حاکمان جامعه اسلامی باشد .انحرفات مدیران جامعه ؛ در حوزه های هدفگزاری ناصحیح ، به کارگیری نیروی انسانی ناشایسته ، ضعفهای خطرناک شخصیتی ، مشکلات رفتاری ، معضلات مالی و اقتصادی ، اشتباهات غیرقابل پذیرش قضایی و در نهایت ضعفهای موجود در مدیریت نظامی مباحث قابل تفکیک در فرازهای مختلف سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه بود که استخراج شده و پس از دسته بندی مورد تحلیل قرار گرفته اند .تلاش زیادی صورت پذیرفت تا اصل کار بر مبنای نص صریح بیانات امام علی (ع) باشد و نقش محقق ، ایجاد ساختار منطقی و قابل پذیرش در ایجاد حلقه ارتباطی میان موضوعات مختلف باشد و در نتیجه شاهد موانع تحقق اهداف حکومت علوی از منظر نهج البلاغه باشیم ، کما هو حقّه . در این مجال لازم است تا در باب حلقه اتصال عنوان پایان نامه یعنی « موانع تحقق اهداف حکومت علوی از منظر نهج البلاغه » با فرازهای هشداردهنده علوی که در این تحقیق جمع آوری گردیده کمی شرح دهم . تشکیل حکومت صالحان بر روی کره زمین ، یکی از مهمترین اهداف خلقت است که برای تحقق آن شرطی از جانب حضرت حق لحاظ گردیده است . این شرط بزرگ ، تعالی فکر و روح بشریت است تا بتواند با تقوای آگاهانه نسبت به امور جاری زندگی ، هدایت رسولان و امامان هدایتگر را پذیرفته و اوامرشان را به مرحله عمل درآورند درحالیکه از منهیات و هشدارهایشان حذر می کنند . رسیدن به این هدف متعالی همان چیزی بوده که تمامی پیامبران و ائمه معصوم علیهم السلام برایش سختی بسیار کشیده اند و این نهضت با بیرق داری امام زمان (عج) همچنان ادامه دارد. بر این مبنا ، اوامر علوی و منهیات حضرت ، همگی در راستای تحقق حکومت صالحان در پهنه گیتی بوده و دراین راه اوامر و نواهی عقیدتی ، فردی ، اجتماعی ، اخلاقی و مدیریتی مولا ، جنبه های مختلف یک هدف بوده اند وعدم اهتمام بشریت در باب رعایت این اوامر وپرهیز از نواهی ، ریشه اصلی عدم تحقق حکومت الهی صالحان بوده ومی باشد که مصادیقی از آن را در بررسی رنجنامه دوران حکومت امام علی (ع) می توان یافت .

مهم ترین اصل اعتقادی که بیشترین اختلاف در آن پدید آمد، امامت و مساله جانشینی پیامبر اسلام است. شیعه امامیه (اثناعشریه) برای اثبات امامت دوازده پیشوای معصوم ادله نقلی و عقلی اقامه می کند که یکی از دلایل نقلی، حدیث «اثناعشر» است که از طرق گوناگون در مجامع روایی فریقین آمده است. علامه ابن شهر آشوب با عنایت ویژه به این حدیث به پژوهش های قابل تحسین دست زد و بر اساس آن در بخش های گوناگون کتاب ارزشمند المناقب به اثبات امامت ائمه اثناعشر پرداخته است. وی با دسته بندی روایات به بازگویی پیشینه محتوایی حدیث اثناعشر به پیش از خلقت آدم، زمان پیامبران آسمانی، پس از ظهور اسلام و بالاخره اسناد روایی فریقین پرداخته است. این نوشتار در تلاش است با تکیه بر پژوهش انجام گرفته در کتاب «المناقب»، حدیث «اثناعشر» را در اندیشه کلامی ابن شهر آشوب گزارش کند.

موضوع امامت و خلافت اسلامی و جانشینی بعد از پیامبر اکرم (ص) و خصوصیات و صفات خلیفه از جمله موضوعاتی است که در طول تاریخ اسلامی مورد اختلاف میان مسلمانان بوده است. از آنجا که قرآن کریم، کتاب همه مسلمانان است؛ لذا برخی دانشمندان متکلم اسلامی همواره در طول تاریخ تاکنون درصدد برآمده اند تا به بحث و بررسی این مهم در قرآن کریم و پاسخ گویی به شبهات آن بپردازند. یکی از تفاسیر موضوعی قرآن کریم در قرن 6 هجری با رویکرد کلامی نگاشته شده است، تفسیر «متشابه القرآن و مختلفه» تالیف محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی، متوفای 588 هجری از مفسران شیعه است. ابن شهر آشوب در بخشی از تفسیر موضوعی خود، موضوع امامت در قرآن را مطرح کرده است. مفسر در این بخش، ابتدا مجموعه آیات قرآنی که موجب ایجاد سوال و شبهه در مساله امامت در جامعه آن روز بوده را در نظر گرفته و با نگاه مجموعی به این آیات، آنها را ذیل موضوعاتی چند آورده و عملا هر چند آیه را ذیل موضوعی خاص مطرح کرده است. در این نوشتار برآنیم تا مبحث امامت نزد ابن شهرآشوب را بر اساس تفسیر متشابه القرآن وی مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهیم.

این مقاله به پیدایش اسماعیلیه و فرق آن می پردازد و در خلال آن تاریخچه طوایف غلات شیعه اسماعیلی، طوایفی چون معمریه، بزیعیه ، مفضلیه و غیره و سران آنها را مورد بررسی قرار می دهد. در این مقاله همچنین واکنش ائمه در قبال غلات نیز مورد بررسی قرار گرفته است.