جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:تکامل معنوى، تقرّب به خدا و حیات جاویدان اخروى، عالى‏ترین هدف انسان است. انسانی که خواهان قرب خداوند است باید مراحلی را پشت سر بگذارد و به دنبال کسب رضایت خدای متعال باشد. رضایت از زندگی و آنچه خداوند برای انسان تقدیر نموده است نه تنها اجر اخروی دارد بلکه باعث رسیدن به آرامش و موفقیت در زندگی فردی و اجتماعی است. این پایان‌نامه با موضوع«بررسی جایگاه و اثرات مقام رضا با تاکید برآموزه های امام علی علیه السلام» با هدف آگاهی بیشتر برای دستیابی به مقام رضا تألیف گردیده است تا مفهوم و جایگاه و اثراتی که مقام رضا دارد برای خواننده تبیین شود.در این مجموعه سعی شده است از قرآن،روایات معصومین علیهم صلوات الله اجمعین وبخصوص آموزه های امام علی علیه السلام استفاده شود. در این راستا به سوال هایی از قبیل: آیا راضی بودن با تدبیر و تلاش سازگار است؟ آیا رضا داشتن با دعا کردن منافات ندارد؟ پاسخ داده شده است. همچنین عوامل رضایت و نارضایتی و راه های افزایش رضامندی و کاهش نارضایتی برای حصول به مقام رضا بررسی شده است. در طی این تحقیق نتیجه این شد که هر چه توحید افعالی صحیح و کاملتر باشد، رضایت از زندگی بیشتر است. تمام نارضایتی انسان ناشی ازعدم شناخت او به خدا و کم اعتمادیش به حکمت و علم و قدرت خدای حکیم است.

آرامش گوهر کمیاب و حقیقت مطلوبی است که شرط یک زندگی سالم می‌باشد این امر اهمیّت به کارگیری روش‌های تأمین‌کننده آن را نشان می‌دهد. هدف این پژوهش شناسایی مفهوم آرامش از دیدگاه قرآن و بررسی استلزامات تربیتی آن می‌باشند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است به این صورت که ابتدا اطلاعات گردآوری و سپس یافته‌ها تجزیه و تحلیل گردیده و نهایتاً برای سوالات موردنظر پاسخی منطقی ارائه شد.یافته‌ها حاکی از آن است که مفهوم آرامش با توجه به گستردگی مفهومی در قرآن و ترادف آن با سه واژه‌ی سکینه، اطمینان و امن مورد استفاده قرار گرفته است. در ادامه به عوامل کسب آرامش و موانع آن در سه مقوله‌ی شناختی، عاطفی و رفتاری پرداخته و به روش‌های لطافت در کلام، اسوه‌‌سازی برتر، عاطفه و محبت و امیدبخشی اشاره شد. در تأثیر آرامش در تعلیم و تربیت نیز این نتیجه به دست آمد که مربی برخوردار از آرامش، امر انتقال معلومات و اخلاق را میسّر و سهل نموده و به نظام تعلیم و تربیت کمک فراوانی خواهد کرد. با بررسی منابع اصیل اسلامی چنین به نظر می‌رسد که مربیان با ایمان به سبب ویژگی ممتازی که دارند از آرامش حقیقی بهره‌مند بوده و به خوبی می‌توانند این گوهر عظیم معنوی را به متربیان انتقال دهند.

سنت آزمون یکی از سنت‌های قطعی خداوند است که به شکل مصیبت و نعمت بروز می‌کند. از سوی دیگر بازتاب برخی از گناهان نیز گاهی به صورت مصیبت بروز می‌کند و در مواردی انسان‌ها نمی‌توانند تشخیص دهند مصیبتی که گرفتار آن‌اند آزمون الهی است تا صبر کنند، یا کیفر گناهان است تا توبه کنند و چه ملاکی برای تشخیص این نوع مصیبت وجود دارد. مقاله حاضر با بررسی آیات قرآن، مصائب را به سه گروه تقسیم و برای هر گروه ملاک‌هایی را جهت تشخیص آن‌ها به این شرح مطرح کرده است: 1. مصائب آزمونی: ملاک تشخیص آن‌ها تحمل‌پذیر بودن، آرامش پس از ابتلا، دریافت پاداش پس از اتمام، ابتلا از خداوند و اتمام از بنده و... می‌باشد 2. مصائب کیفر گناهان جمعی: ملاک تشخیص این نوع مصائب، فراگیر بودن، نبود فرصت بازسازی و نابودی جمعی می‌باشد 3. مصائب کیفر گناهان شخصی: ملاک تشخیص این نوع مصائب، فراگیر نبودن، ناتوانی در تغییر مصیبت، برطرف شدن مصیبت با توبه و بازگشت به خداوند و تبدیل شدن مصیبت به خوشی پس از توبه می‌باشد. مشروح مستند ملاک‌های یادشده را باید در متن مقاله جستجو کرد.

مسئله ای که در این تحقیق با آن روبه رو هستیم، معنای خلق نیکو، حد و مرز آن، بسترهای زمینه ساز خوش اخلاقی، آثار آن و مهارت هایی برای ایجاد و تقویت خلق نیکوست. هدف این پژوهش، یافتن بهترین راهکار برای ثبات و پایداری زندگی، آرامش و نشاط اعضای خانواده، تأمین مطالبات اعضا، رفع نیازمندی های عاطفی و احساسی و پیدا کردن سعادت و خوشبختی است. روش تحقیق در این پژوهش، روشی تحلیلی توصیفی است که بر داده های دینی و روان شناختی مبتنی است. یافته های اصلی این تحقیق ضرورت توجه به شاخص های انتخاب همسر برای تأمین خوش اخلاقی فرزندان، داشتن مهارت کافی برای مواجهه با طبع های مختلف در زندگی و بهادادن به خوش اخلاقی به عنوان مبنای اصلی برای موفقیت در زندگی است.

آیا استعاذه آثار روانشناختی نیز دارد؟ بخش مهمی از این نوشته به بررسی اثرات استعاذه بر جان و روان انسان اختصاص دارد و یافتن و گردآوری این آثار و نیز تحلیل چگونگی اثر گذاری استعاذه در پرتو متون دینی اعم از قرآن و حدیث، تعهد این پایان نامه است. در بررسی متون مرتبط که در قرآن و برخی تفاسیر و نیز متون روایی شیعه و اهل سنت صورت گرفت، به دو دسته آثار روانیایجابی و سلبی دست یافتیم. آثار ایجابی شامل سه احساس آرامش و بهره‌مندی از رحمت خدا،امنیت خاطراز گزند دشمنان و مصونیت نسبی در برابر شیطان است. آثار سلبی نیز در بردارنده چهار امر است که مهمترین آنها دور شدن برخی ترس‌ها و دلهره‌های عادی مانند ترس از دشمنان و بیمناکی از پیشامدهای ناگوار و نیز ترسهای غیر منطقی و نامتعارف مانند تنهایی هراسی، شب هراسی که در دانش روانشناسی نوین (فوبیا) خوانده می‌شوند. در آثار سلبی همچنین به نقش استعاذه در زدودن یا تقلیل اضطراب، افسردگی وخشم نیز پرداخته شده و متون مرتبط یافته و آورده شده است. در همه این موارد نقش استعاذه برای ایجاد این آثار مثبت و یا زدودن آثار منفی تایید شده است، ولی برای برخی دیگر از آثار روانی مانند اختلالهای حاد شخصیتی، تمایل به خودکشی، احساس حقارت و کهتری، و یا خودشیفتگی به متون تاییدو رد کننده و مرتبط دست نیافیتم.گفتنی است به دلیل نیاز به تعریف استعاذه و دامنه آن از جهت مستعیذ، مستعاذ منه و مستعاذالیه و نیز اهمیت استعاذه، در فصلهای ابتدایی به این موضوعات در زیر عناوینی مانند معناشناسی و حقیقت استعاذه و اهمیت و گستره آنبه صورت گذرا پرداخته شده است.

از آن‌جا که دین و مذهب دارای نقشی بی بدیل در زندگی انسان‌ها داشته و به هیچ روی قابل حذف نمی‌باشد و بررسی نقش این نهاد مهم در عرصه‌های مختلف زندگی بشر از جمله در آرامش روح و روان انسان حائز اهمیت می باشد، به یاری خداوند متعال این تحقیق با عنوان «نقش دین در آرامش روح وروان از دیدگاه نهج‌البلاغه» به جهت دست یابی به اهدافی چون نقش جهان بینی، احکام واخلاق دینی در آرامش روح و روان با روش توصیفی به نگارش درآمده است.لذا پژوهش حاضر با مطالعه وبررسی، به پنج فصل تقسیم می‌شود:فصل اول: کلیات که شامل تعریف وتبیین موضوع، ضرورت و اهداف موضوع، پیشینه‌ی موضوع، روش تحقیق، سوالات تحقیق و واژگان کلیدی دین،آرامش، نهج‌البلاغه می‌باشد.فصل دوم: با عنوان «نقش جهان بینی دین در آرامش روح» که شامل نقش‌های ایمان به توحید، ایمان به عدل،ایمان به نبوت وامامت وایمان به معاد در آرامش روح می‌باشد.فصل سوم: با عنوان «نقش اخلاق دینی در آرامش روح» که شامل نقش فضائل اخلاقی از جمله تقوا، زهد، صبر، حسن خلق، حسن ظن و... می‌باشد.فصل چهارم: با عنوان «نقش عبادات دین در آرامش روح» که شامل نقش‌های نماز، روزه، زکات، حج و جهاد می‌باشد.فصل پنجم: نتایج و پیشنهاد می‌باشد.که در این فصل به نتایج اخلاقی و معنوی و کاربردی پیرامون موضوع پرداخته شده است.نتایجی که از این تحقیق به دست آمده است، عبارت است از:1ـ نقش‌های جهان بینی دین در آرامش روح، نگرش صحیح و روشن به جهان هستی که خالق آن یگانه و دارای صفات عالی و قابل اعتماد و با عدالت و حسابگر می‌باشد. در این صورت زندگی برای انسان معنادار می‌شود و در نتیجه برای انسان آرامش را به بار می‌آورد.2ـ از دیدگاه نهج‌البلاغه تأثیر آرامش بخشی اخلاق دینی ازجمله تقوا و زهد و صبر که حضرت علی7 در باب اخلاق تأکید بیشتری داشتنند، می‌توان به رهایی از بندگی، سهل شدن مصیبت‌ها، پناهگاه محکم اشاره نمود.3ـ بر اساس آموزه‌های علوی در نهج‌البلاغه، تقرب الهی، که بر طبق روایات افعال انسان را خدایی می‌کند، نتیجه‌ی مشترک نقش عبادات در آرامش می‌باشد. چراکه افعال خدایی از نقص به دور است و در آن آرامش قرار دارد.

شناخت عوامل آرامش و اضطراب، موضوعی است که در این تحقیق از دیدگاه قرآن و سنت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است، به همین منظور ابتدا به حوزه معنایی اضطراب و آرامش در لغت، آیات و روایات و نیز به مفهوم اضطراب در روان‌شناسی، توجه گردیده و سپس با متقابل خواندن آرامش با اضطراب، همانند دو حالت بیماری و سلامتی انسان، بررسی عوامل اضطرابهای مخرب، و آرامش مفید، مورد اهتمام ویژه قرار گرفته است که در این بخش نخست عوامل اضطراب به سه دسته کلی شناختی، رفتاری، و اخلاقی-روانی، تقسیم و زیرمجموعه‌های هر یک مورد کنکاش واقع شده است. در این خصوص با تمسک به ظواهرآیات و روایات، شرک‌ورزی، خدافراموشی، از خود بیگانگی، و جهل به معمای هستی و فنا، مهمترین عوامل شناختی اضطراب شناخته شده و در مقام تحلیل، زندگی فرد جاهل به مقام پروردگار، مملو از ترس، اندوه، و پراضطراب معرفی گردیده است.این پژوهش یکی از پیامدهای خودبیگانگی را عدم تعادل روانی و اضطراب دانسته و بر اضطراب‌زایی جهل به معمای هستی و فنا، نیز تأکید نموده است. در بخش عوامل رفتاری، با ذکر مستندات قرآنی و حدیثی، گناه موجب عذاب وجدان و در نهایت عامل اضطراب تلقی شده و دنیاپرستی و عوامل اخلاقی مانند برخی مراتب حسدورزی نیز، مایه اضطراب و زوال آرامش فکری مطرح گردیده است. در فصل دیگر با تأثیرگزار خواندن تفکر و بینش بر نگرشهای عینی، رفتار، عواطف و احساسات با تکیه بر آیات و روایات، خداباوری و ایمان به غیب عامل مهم آرامش به شمار رفته است و چنین تحلیل گردیده که ایمان، ضمن پاسخ‌دهی به پرسشهای بنیادین از راه خوش بین ساختن انسان به سیر جهان، چهره جهان را در نظر انسان مومن زیبا و سختیهای آنرا قابل تحمل جلوه میدهد، زیرا او هر واقعه‌ای را انعکاسی از مشیت الهی می‌داند. اعتقاد و رضا به قضا و قدر الهی و توکل نیز با استناد به آیات و روایات، موجب آرامش درونی دانسته شده است. سپس با اشاره به تأکید اسلام بر خودشناسی، از آن به عنوان دیگر عامل شناختی آرامش یاد و از نقش نماز، دعا، صبر و تقوا نیز به عنوان عوامل رفتاری-عملی ایجاد آرامش، نام برده است. با توجه به ظواهر برخی متون دینی، به تأثیر خواب شبانه و همسر در آرامش فرد به حیث عوامل محیطی اشاره گردیده است. در نتیجه، بر اینکه رهیافتهای شناختی و نیز راهکار رفتاری-عملی، از نگاه قرآن و سنت، برجسته‌ترین رهیافتهای مواجهه با اضطراب و کسب آرامش است تأکید و ضمن اشاره به اظهارات و یافته‌های تجربی برخی دانشمندان، مبنی بر اثبات نقش برجسته شناخت و ایمان، در این زمینه، بر اختصاصی خواندن رهیافت "رفتاری-عملی" به قرآن و سنت، پافشاری و درنهایت، با ناکام دانستن تلاشهای بشری در مهار اضطراب و ایجاد آرامش بر ضرورت روآوری انسان به معنویت و دین توصیه و بر نقش بی‌بدیل آن، در جهت حل مشکلات روانی و پیشگیری و کاهش اضطراب بشر معاصر، با توجه به پیامدهای جهانی شدن، و روند رو به رشد احساس بی‌هویتی تأکید شده است.

این پژوهش به تأثیر قناعت در آرامش در قرآن و حدیث می‌پردازد.مباحثی از جمله قناعت، عوامل ایجادزمینه برای قناعت و شیوه های دستیابی و تقویت آن، آثار سوء قانع نبودن، دلایل پذیرش قناعت، آرامش و انواع آن، آثار قناعت در آرامش است. هدف این پژوهش یافتن راهکار مناسب برای دوری از حرص و طمع، رسیدن به آرامش در زندگی ناشی از قناعت، تهذیب نفس،سربلندی و عزت در دنیا و رسیدن به سعادت و خوشبختی در سایه قناعت است.این پژوهش بصورت توصیفی، تحلیلی و کتابخانه ای است که بر داده های قرآنی و روایی مبتنی است.یافته های این پژوهش ضرورت توجه به اهمیت قناعت از دیدگاه لغت شناسان، علم اخلاق، قرآن و روایات، عوامل ایجاد و دلایل پذیرش قناعت، آثار سوء قانع نبودن، زمینه های مقابله با حرص و طمع و پدید آمدن آرامش، حس رضایت از خدا، رشد روحیه امیدواری، قناعت آرامش دنیا و آخرت، پرهیز از اسراف رسیدن به آرامش، سربلندی در دنیا ناشی از قناعت عاملی برای آرامش، قناعت آرامش و بی نیازی نفس و جان، عمر طولانی ثمره قناعت در آرامش، فزونی نعمت و مهمتر از همه رهایی از فقر از ثمرات قناعت است.