آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ﺑﺮداﺷﺖ راﯾﺞ ﻣﯿﺎن ﻣﺘﺄﻟﻬﯿﻦ و ﻋﻤﻮم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺳﺨﻦ ﺧﺪا اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ وی ﺑﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﺎک و اﻣﯿﻦ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ وی ﺳﺨﻦ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﺮدم اﺑﻠﺎغ ﻣﯽﺷﻮد. ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ را» ﻧﺒﯽ «ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﺧﺪا را وﺣﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻫﺮ ﻧﺒﯽ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺻﺪق ﻧﺒﻮﺗﺶ، ﻣﻌﺠﺰهای ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ از ﻣﺘﻨﺒﯽّ دروغﮔﻮ ﺗﻤﯿﯿﺰ داده ﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪا ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻫﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪﻋﯽ دﺳﺖﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﺪا ﺷﻮد. ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺮای اﻧﺴﺎﻧﯽ از راه ﺷﻨﯿﺪن ﺳــﺨﻨﯽ اﻓﻖﮔﺸــﺎﯾﯽ ﺷﻮد و آن ﺳﺨﻦ در وی اﺛﺮی ﺑﻪ ﮐﻠﯽ دﯾﮕﺮ (اﺛﺮ ﻏﯿﺮﻣﺮﺳﻮم و راﯾﺞ) ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﯾﺪ آن ﺳﺨﻦ، وﺣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ وﺣﯿﺎﻧﯽ ﺑﺎز ﮔﺮدد. در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻــﻮرت ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺳﺨﻦ ﻣﻌﻨﻮی اﺳــﺖ و ﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل. اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ از ﺳﺨﻦ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺤﺘﻮای ﮐﺘﺎب وﺣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺷﺒﺴﺘﺮی درﺳﺖ ﻧﺒﻮده و ﺑﺎ آن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و اﺷــﮑﺎلﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮ آن وارد ﮐﺮده اﺳــﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻮﺷــﯿﺪه اﺳــﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺟﺪﯾﺪی از ﺳــﺨﻦ ﺧﺪ اراﺋﻪ ﮐﻨﺪ. ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮐﻮﺷــﯿﺪه اﺳــﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺪ ﺟﺎﻣﻌﯽ ﺑﺮ ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺷــﺒﺴــﺘﺮی وارد ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳــﯿﺪه اﺳــﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﺷﺶ وی در ﺑﺎب ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳــﺨﻦ ﺧﺪا ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻪ و دروندﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴــﺖ. ﮐﻮﺷﺶ وی ﻣﺎﻫﯿﺘﯽ اوﻣﺎﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻧﺴــﺒﯽﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ دارد و ﻏﺎﯾﺘﯽ ﺧﻮدﺑﻨﯿﺎد ﺑﺮ آن ﻣﺘﺮﺗﺐ اﺳﺖ و اﻧﺪﯾﺸﻪ آﺗﻪاﯾﺴﺘﯽ (ﻋﻘﻞ ﺧﻮدﺑﻨﯿﺎد) را ﻣﻤﻨﻮن ﺧﻮد ﻣﯽﺳﺎزد؛ زﯾﺮا- ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ- ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺷﺒﺴﺘﺮی از ﺳﺨﻦ ﺧﺪا اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ، اﻧﺴﺎن ﺧﻮدﺑﻨﯿﺎد ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻣﺘﻦ ﻣﻘﺪس رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳــﺖ و ﺧﻮد را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ آن ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻣﺠﺎل را ﺑﻪ وی ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب وﺣﯽ را از ﺟﻬﺖ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاﺑﻮدن اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ.

تجربۀ دینی یکی از مسائل مهم در فلسفۀ غرب پس از رنسانس است که تحولاتی را در اندیشۀ معرفتی برخی از نواندیشان مسلمان ایجاد نمود. محمد مجتهدشبستری نیز متأثر از همین تحولات، تجربۀ دینی را به‌عنوان هستۀ اصلی همۀ ادیان قرار می‌دهد و معتقد است عقاید، اعمال و احکام دینی تابعی از تجربه‌های دینی هستند. تجربۀ دینی از نگاه او دارای معقولیت و معرفت‌بخشی است و آیات قرآن نیز باید با رویکرد تجربۀ دینی فهمیده شود. از آنجا که این رویکرد تأثیر قابل توجهی در برداشت از قرآن کریم دارد، بررسی دیدگاه مجتهدشبستری ضروری به نظر می‌رسد. این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی تجربۀ دینی از دیدگاه مجتهدشبستری و با روش تحلیلی‌ـ‌انتقادی ضمن بررسی ادعای او به این نتیجه دست یافت که تجربۀ دینی محصول فلسفۀ مسیحیت است و تطبیق آن بر اسلام نادرست است. وحی نبوی بر خلاف تجربۀ دینی امری اختصاصی است و با آن تفاوت ماهوی دارد. داده‌های احساسی به دلیل خطاپذیری، حجیت و معرفت‌بخشی ندارند. تجربه‌های دینی مقید به سنت‌ها هستند و خود نمی‌تواند مبنایی برای معقولیت باورهای دینی باشد. تجربه‌های دینی به دلیل ماهیت احساسی در قالب مفاهیم قرار نمی‌گیرد و نمی‌تواند معیاری برای فهم قرآن باشد.

متن زیر ترجمۀ خلاصه‌شده‌ای است از مقاله‌ای تحت عنوان «انواع تفسیر»، نوشتۀ Axel Bühler که در یک مجموعۀ مقالات به زبان آلمانی با مشخصات زیر به چاپ رسیده است. مترجم (محمد مجتهد شبستری) جهت تسهیل فهم پاره‌ای اضافات را افزوده است.