آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب "درباره خدا" به زبان انگلیسی است و به روش فلسفه تحلیلی بیان شده است و خانم دکتر پورمحمدی زحمت ترجمه آن را بر عهده داشته است و واقعا حسن انتخاب داشته اند و دقیق و امانت دار به متن آن را ترجمه کرده اند. سال ها پیش همیشه به نظرم میومد که ادله ای که درباره وجود خدا اقامه شده رو به صورتی بهتر از صورتی که در کتاب های فلسفه دین تحلیلی عرضه شده می شود این ادله رو تقسیم بندی کرد...

بحث این ترم، شر و ارتباط مسئله ی شر به اوصاف الهی و مسائل تربیتی مترتب بر مسئله ی شر است، مسئله ی شر به یک لحاظ در فلسفه ی دین و علم کلام یک مسئله ی منحصر به فرد است. از قدیم الایّام تا زمان ما در باب این که آیا وجود خدا اثبات شده است یا نشده است، دائماً مشکل وجود دارد. دیدگاه ها در باب اثبات وجود خدا در این باب سه دیدگاه وجود دارد: دیدگاه اوّل : وجود خدا اثبات شده است مراد از اثبات، اثبات عقلی و فلسفی است؛ این افراد برای این که ادعای خود را اثبات کنند باید لااقل یک دلیل عقلی بر وجود خدا اقامه کنند که این دلیل عقلی در معرض هیچ گونه انتقادی واقع نشود، نه به لحاظ منطق ماده و نه به لحاظ منطق صورت، دارای هیچ گونه عیب و ایرادی نباشد. دیدگاه دوم :وجود خدا اثبات نشده است این دیدگاه میگوید کسی نتوانسته است وجود خدا را با دلیل عقلی اثبات کند؛ یعنی وجود خدا اثبات نشده است. کسی که این ادعا را دارد، برای اثبات مدعای خود، باید در همه ی ادله ای که بشر تا کنون برای اثبات وجود خدا اقامه کرده است، نقصهایی را نشان بدهد، اگر کسی بتواند این را نشان دهد که همه ی ادلهای که بر اثبات وجود خدا اقامه شده، بلا استثناء دارای ایراد است، میتواند بگوید که وجود خدا اثبات نشده است. دیدگاه سوم : وجود خدا اثبات ناشدنی است. این قول میگوید اصلاً نمیشود وجود خدا را اثبات کرد. قول قبلی درباره ی آینده سخنی نمیگوید، بلکه میگوید، تاکنون اثبات نشده است، ولی دیگر خبر نداریم؛ ممکن است در آینده، فیلسوف یا متفکری، ظهور کند تا بتواند دلیلی بدون عیب و نقص اقامه کند؛ اما قول سوم میگوید اثبات ناشدنی است؛ یعنی در آینده هم اصلاً انتظار نبرید که کسی بیاید که بتواند بر وجود خدا، دلیل عقلی اقامه کند. کسی که این ادعا را دارد، برای اثبات ادعای خود باید نشان دهد که خدا موجودی است که قوای ذهنی بشر، قدرت اثبات وجود او را ندارد. نه بشر سابق بلکه بشر لاحق نیز همینطور است که با این قوای ذهنی نمیتواند در راه اثبات وجود خدا کاری از پیش ببرد. بشر اگر بتواند ضعف همه ی ادلّه را هم نشان بدهد، باز هم هنوز نتوانسته است اثبات کند که اثبات ناشدنی است، بلکه باید یک چیز دیگری را هم نشان بدهد؛ یعنی نشان دهد قوای ادراکی ما آن قدر محدودیت دارند که نمیتوانند در راه اثبات موجودی مثل خدا کارآیی داشته باشند. البتّه راههای دیگری هم برای اثبات این مدّعا متصوّر است، از جمله راه پارادوکسیکال بودن مفهوم خدا، که ما وارد اینها نمی شویم…

استاد ملکیان، اخیرا در دو نوبت در باب جبر و اختیار با مخاطبان گفتگو کرده است. گرچه به صراحت، "جبر و اختیار" را از جمله موضوعات "خردگریز" معرفی می‌نمایند، اما در مجموع، موضع ایشان به جبرگرایی نزدیک‌تر است. (سخنان ملکیان را می توانید از این‌جا بشنوید: نوبت اول (https://t.me/MalekianMedia/1182)/ نوبت دوم (https://t.me/sokhanranihaa/36627)). در مقابل جبرانگاری، پرسش‌ها و نقدهای متعددی می‌توان ارائه کرد. اما از آن‌جا که طرح هر کدام، ممکن است طولانی شود، صرفا به چهار نکته بسنده می‌کنم.

ابتدا درباره ي خود " معنویت"، چند نکته را بیان می کنیم. از یک لحاظ می شود به جاي " معنویت، " تعبیر " دین " را آورد، ولی چون در طول تاریخ هر تعبیري که از دین می شده، آهسته آهسته یک سلسله تداعی ها و بارهاي ارزشی منفی پیرامون آن پدید آمده، به این جهت بهتر است از تعبیر دین استفاده نشود، چه بسا آنچه مصداق معنویت است مصداق دین هم باشد، پس به جاي هر دو مصداق از تعبیر معنویت استفاده کنیم، تا آن بارهاي عاطفی منفی را در اذهان و نفوس مخاطبان ایجاد نکند. دین عین معنویت نیست و معنویت هم عین دین نیست؛ معنویت لبّ و گوهر دین است. معنویت وقتی حاصل می شود که شخص بتواند از قشرهاي دین بگذرد و به کنه دین برسد، در واقع در صدف نفوذ کند و به این گوهر برسد. البته آنچه به صدف یا قشر از آن تعبیر می کنیم، امري نیست که امروزه خودسرانه بخواهیم آن را بشکنیم، از اول این صدف آمده بود براي این که حاوي و حافظ آن گوهر باشد. ما وقتی این صدف را می شکنیم در واقع به غرض اصلی نائل آمده ایم، چون غرض این بوده که آن صدف را بیابیم؛ اگرچه یک شخص ظاهربین گمان کند که ما به این صدف اهانت کرده ایم که آن را شکسته ایم. یا مثلا هر جعبه اي که درست می شود از اول براي این است که باز شود، وگرنه فلسفه وجودي خودش را از دست می دهد. اگر شما بخواهید این جعبه را ظاهرا باز نکنید و بنا بر یک تلقی کودکانه به آن حرمت قائل شوید، در واقع اصلا فلسفه ي وجودي این جعبه را فراموش کرده اید. اصلا کارکرد جعبه ي حفظ یک محتوا و احتبا بر آن محتواست و وقتی کارکردش این است، چاره اي جز این نیست که زمانی، یک جوري یک جعبه را پاره کنید، تا به درون آن برسید. یعنی خیلی کودکانه و ساده لوحانه است اگر کسی فکر کند که این جعبه را به هیچ وجه نباید خراش بدهد، یا جایی از آن را پاره یا له یا قطع کند. چون نمی داند که جعبه، جعبه بودنش به این کارکردش است و چون کارکردش اینهاست، لامحاله روزي باید شکسته شود تا به محتوایش برسیم، کارتن تا الان مامور بوده که آن محتوا را براي ما حفظ کند. در حقیقت می توان گفت معنویت لبّ و گوهر دین است و به همین اعتبار ما باید این قدرت، اراده، جسارت و شهامت را داشته باشیم که بتوانیم این قشر را بشکنیم و به آن لبّ برسیم. به این ترتیب آن عینیتی که در اعتبار سابق گفتیم دیگر درست نیست، نوعی هدف و وسیله در کار است؛ یک چیز وسیله است، به نام دین و یک چیز هدف است به نام معنویت. آدم باید همیشه براي رسیدن به هدف، وسیله ها را پشت سر و زیر پا بگذارد، نردبان کند، و این نردبان کردن عین رعایت فونکسیون ( کارکرد) است. اگر من بگویم اهانت است که پا روي نردبان بگذارم، معلوم می شود خبر ندارم که نردبان براي چه درست شده، نردبان بودن مستلزم این است که پا روي آن بگذاریم و البته نردبان از این لحاظ که ما را به پشت بام می رساند همان مقدار اهمیت دارد ولی در عین حال، نردبان را با پشت بام نباید اشتباه گرفت. ما باید به پشت بام برسیم، نه اینکه شیفته ي خود نردبان شویم و آن را نظاره کنیم و در محاسن آن کتاب بنویسیم و سخنرانی کنیم و توجه نکنیم که اگر پشت بامی نبود و اگر بنا نبود کسی به پشت بام برسد، اصلا نردبان فلسفه ي وجودي خودش را از دست می داد.