آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«خلاصة الایجاز فی المتعة» تالیف شیخ مفید، با موضوع اثبات مشروعیت ازدواج موقت و شرایط و فضایل آن است. از آثار شیخ مفید در متعه تنها قسمتی از کتاب «الموجز فی المتعة» موجود است و تلخیص آن با نام «خلاصة الایجاز» در دسترس می‌ باشد. بسیاری از بزرگان نیز، که اقوال و احادیثی از شیخ نقل کرده و گفته‌ اند از «رسالة فی المتعة» آن را نقل می‌ کنند، منبع نقلشان در حقیقت همان کتاب «الموجز فی المتعة» می‌ باشد. شيخ مفيد، چنان كه روش و رويه هميشگى اوست، در اين كتاب نيز از استدلال و منطق فاصله نگرفته و در اثبات قول به جواز و رد قول مانعين پيوسته استدلال‌ هاى محكم و متقن ذكر كرده است.

«حدیقة الشیعة»، کتابى کلامى به زبان فارسى، تألیف ملا احمد بن محمد نجفى مقدس اردبیلى است. این کتاب داراى دو جلد است که درباره اهل بیت علیهم السلام و فضائل بى‏ شمار آنها بر اساس کتب معتبر اهل سنت و شیعه به بحث و بررسى مى‏ پردازد و دلائل عقلى و نقلى بر امامت ائمه اطهار علیهم السلام را با قلمى ساده و روان توضیح مى ‏دهد. این کتاب داراى مجلد دیگرى نیز هست که به زندگانى و حالات پیامبر اکرم (ص) مى ‏پردازد؛ اما تاکنون به چاپ نرسیده است. در حدیقة الشیعه، نویسنده به شرح معنى امامت و اوصاف و شرایط امامان پرداخته، آن‏گاه شرح حال یکایک امامان را از امیرالمؤمنین (ع) تا امام عصر (عج) ذکر مى‏ کند. در بخشى از کتاب مؤلف به ذکر مطاعن مشترک خلفاى سه‏ گانه پرداخته و در ادامه طى فصولى جداگانه و مستقل مطاعن ویژه هر یک از آنها را ذکر مى ‏کند. وى همچنین فصلى را به ذکر مطاعن ویژه معاویه و بنى ‏امیه اختصاص داده است. در فصلى دیگر از کتاب نویسنده معجزات و قضاوت هاى شگفت حضرت على (ع) را ذکر مى‏ کند. نویسنده ضمن بیان شرح حال و زندگانى امام جعفر صادق (ع) که همزمان با پیدایش تصوف اسلامى بوده است، به ذکر یکایک فرقه ‏هاى صوفى و افکار و اقوال و آراء ایشان پرداخته و با بیانى تند به رد و تشنیع و تقبیح ایشان مى‏ پردازد.

«حدیقة الشیعة»، کتابى کلامى به زبان فارسى، تألیف ملا احمد بن محمد نجفى مقدس اردبیلى است. این کتاب داراى دو جلد است که درباره اهل بیت علیهم السلام و فضائل بى‏ شمار آنها بر اساس کتب معتبر اهل سنت و شیعه به بحث و بررسى مى‏ پردازد و دلائل عقلى و نقلى بر امامت ائمه اطهار علیهم السلام را با قلمى ساده و روان توضیح مى ‏دهد. این کتاب داراى مجلد دیگرى نیز هست که به زندگانى و حالات پیامبر اکرم (ص) مى ‏پردازد؛ اما تاکنون به چاپ نرسیده است. در حدیقة الشیعه، نویسنده به شرح معنى امامت و اوصاف و شرایط امامان پرداخته، آن‏گاه شرح حال یکایک امامان را از امیرالمؤمنین (ع) تا امام عصر (عج) ذکر مى‏ کند. در بخشى از کتاب مؤلف به ذکر مطاعن مشترک خلفاى سه‏ گانه پرداخته و در ادامه طى فصولى جداگانه و مستقل مطاعن ویژه هر یک از آنها را ذکر مى ‏کند. وى همچنین فصلى را به ذکر مطاعن ویژه معاویه و بنى ‏امیه اختصاص داده است. در فصلى دیگر از کتاب نویسنده معجزات و قضاوت هاى شگفت حضرت على (ع) را ذکر مى‏ کند. نویسنده ضمن بیان شرح حال و زندگانى امام جعفر صادق (ع) که همزمان با پیدایش تصوف اسلامى بوده است، به ذکر یکایک فرقه ‏هاى صوفى و افکار و اقوال و آراء ایشان پرداخته و با بیانى تند به رد و تشنیع و تقبیح ایشان مى‏ پردازد.

کتاب حاضر در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد ششم: المسائل العكبرية، الكافئة في إبطال توبة الخاطئة، العويص، قسم من رسالة المتعة، خلاصة الإيجاز؛ المسائل العكبرية اثر شيخ مفيد، ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان عكبرى بغدادى (336 - 413 هجرى)، و با موضوع 51 سؤال اعتقادى و كلامى است كه «حاجب ابوالليث بن سراج» از شيخ مفيد پرسيده و شيخ مفيد نيز به آنها پاسخ داده است و با تحقیق آقای علی اکبر الهی خراسانی به چاپ رسیده است. شيخ مفيد در اين كتاب با شيوه‌اى استدلالى و منطقى سؤالات را پاسخ داده و در پايان هر پاسخ، با آوردن مثالى بسيار زيبا خواننده را كاملا قانع و راضى مى‌گرداند. ايشان در كتاب حاضر هنر خود را در پاسخ گويى به شبهات به زيبايى به تصوير كشيده است. اين كتاب داراى موضوعات فراوانى مى‌باشد كه از جمله آنها است: - مراد از آيه تطهير - چگونه حضرت موسى شاگرد حضرت خضر مى‌شود ؟ - چرا حضرت علی‌ عليه‌السلام غنايم صفين را تقسيم كرد اما غنايم جمل را تقسيم نكرد ؟ - فرق ميان زمان و دهر - مراد از صراط مستقيم - معناى عالم ذر - زندگى پس از مرگ چگونه است؟ - جمع‌آورى قرآن چگونه بوده است؟ - چرا حضرت على در زمان خلافت فدك را پس نگرفت؟ الکافئة فی ابطال توبة الخاطئة به زبان عربی و در باره جنگ جمل و معرفی سه شخصیت اصلی آن؛ یعنی عایشه، طلحه و زبیر است و اینکه آنان آگاهانه به جنگ با امیر المؤمنین، علی علیه‌السّلام پرداختند و از این کار هم توبه نکردند. کتاب‌های شیخ مفید، در طول هزار سال پیوسته مورد توجه و علاقه علما و فقهای شیعه بوده است و در نزد آنان از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار است. این کتاب نیز برای شناخت برخی از شخصیت‌های صدر اسلام و مواضع آنان در برابر اهل بیت رسول خدا علیه‌السّلام ، کتابی بس ارزش مند و قابل توجه می‌باشد. علمای اهل سنت برای اثبات ارزش روایات عایشه و برخی دیگر از شخصیت‌های معارض با اهل بیت و برای توجیه جنگ آنان با حضرت علی علیه‌السّلام می‌گفتند: «آنان توبه کرده‌اند»، تا از این راه اعتبار آنان را حفظ کرده و خط فکریشان را نیز در جامعه ترویج دهند. شیخ مفید، با نگارش این کتاب، خط بطلانی بر تبلیغات آنان کشیده و با معرفی شخصیت حقیقی عاملان جنگ جمل، خط فکری و افکار آنان را در معارضه با اهل بیت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آشکار می‌سازد. این کتاب، شامل موضوعاتی است مانند: ۱. مواضع طلحه و زبیر در برابر عثمان. ۲. بیعت آنها با حضرت علی علیه‌السّلام و شکستن آن. ۳. جنگ جمل و مواضع عایشه. ۴. حکم محارب با حضرت علی علیه‌السّلام. كتاب العويص مجموعه مسائل فقهى است كه شیخ مفید در جواب ابو الحسن نيشابورى مطرح كرده و پس از مدتى به درخواست يكى از يارانش آن را به نگارش درآورده است. كتاب العويص شامل مسائلى مشكل از مباحث مختلف فقهى مى‌باشد. اين كتاب شامل موضوعات ذيل مى‌باشد: ۱- مسائل ازدواج. ‌۲- احكام طلاق و جدايى، مهریه ، ایلاء ، عده و ظهار. ‌۳- مسائل حدود، ديات، قصاص و آداب آن. ‌۴- مسائل مشكل ارث. ‌۵- موارد استثنايى، احکام مشكل و نظريات مختلف در ابواب گوناگون. کتاب «خلاصة الایجاز» مختصر کتاب «الموجز فی المتعة» شیخ مفید است که توسط محقق کرکی خلاصه شده و در بعضی قسمتها توضیحاتی به آن اضافه کرده است. کتاب حاضر دارای سه باب و یک خاتمه است: ← باب اول ادله قول به جواز متعه و حلال بودن آن از کتاب و سنت و اجماع و عقل و ادلۀ مانعین و جواب آنهاست. ← باب دوم شامل روایاتی از معصومین علیهم‌السّلام در فضیلت ازدواج موقت است. ← باب سوم کیفیت و احکام متعه است، شامل شرایط طرفین ، صیغه ، مهر ، مدت و احکام آن. ← خاتمه شامل موارد کراهت و حرمت متعه در بعضی حالات و به عنوان حکم ثانوی است.

«مجالس در مناظرات» ترجمه فارسى کتاب الفصول المختارة من العیون و المحاسن اثر شیخ مفید است، پیرامون مناظرات شیخ مفید درباره مباحث امامت، که توسط آقا جمال خوانسارى ترجمه گشته است. سده چهارم تاریخ اسلام، سده ‏اى پر جوش و خروش بود، پر جوش و خروش در سیاست، و پر جوش و خروش در علم. سیصد سال از ظهور اسلام مى‏ گذشت. فلسفه یونان ترجمه شده بود. کتاب‏هایى دیگر نیز در حوزه علوم مسلمین پا گذاشته بود. پیروان سیاست‏هاى گوناگون، سرتاسر ممالک اسلام را میدان تکاپوى خویش قرار داده بودند. در حدیث و تفسیر کتاب‏هایى تألیف شده بود. محدّثان و مفسران آراء خود را اظهار کرده بودند. کتاب‏هایى در تاریخ اسلام، و تاریخ خلافت اسلامى، گردآورى شده بود، که پیشینه اسلام را، اگر چه با نقص و جانبدارى، پیش چشم ‏ها مى‏ گذاشت. عقایدشناسان و متکلّمان به مکتب‏هاى خود شکل داده بودند. پایه ‏هاى مذاهب فقهى ریخته شده بود، و مردم در پیروى از فقیهان دسته‏ بندى شده بودند. شهر بغداد در آن روزگار، به عنوان مهم‏ترین مرکز علمى و سیاسى جهان اسلام به شمار مى ‏رفت و از ویژگى ‏هاى خاصى برخوردار بود. آل بویه و حمدانیان که شیعه مذهب بودند، قدرت یافته و از دانشمندان شیعه حمایت مى ‏کردند یا حداقل از آن آزار و اذیت‏ ها که قبلا به شیعیان مى ‏رسید، جلوگیرى مى‏ کردند و این فرصت خوبى بود تا دانشمندان شیعه از حقانیّت مذهب امامیّه دفاع نمایند. شیخ مفید این مسئولیّت بزرگ را در بغداد به عهده داشت و شاگردان برجسته اى از قبیل شریف رضى، سیّد مرتضى، شیخ طوسى، ابوالعباس نجاشى، قاضى ابوالفتح کراچى و... را تربیت نمود که هر کدام در دفاع از مبانى شیعه تلاش ‏هاى چشم گیرى انجام دادند و از طرف دیگر شیخ مفید با بزرگان فرقه معتزله و اشاعره و مذاهب گوناگون اهل سنت و حتى فرقه‏ هاى شیعه از قبیل زیدیه و اسماعیلیه به بحث و مناظره حضورى و شفاهى مى‏ پرداخت، که نمونه ‏هاى آن را در کتاب ارزنده «الفصول المختاره» مى ‏بینیم. نام کامل کتاب «الفصول المختاره من العیون و المحاسن» است و همان طور که از دیباچه کتاب به دست مى ‏آید، این کتاب برگزیده ‏اى از مطالب دو کتاب شیخ مفید؛ یعنى کتاب «المجالس المحفوظه فى فنون الکلام» و کتاب «العیون و المحاسن» مى ‏باشد.