آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

واژه «فساد» و مشتقات آن 50 مرتبه در آیات قرآن کریم به‌کار رفته است. تاکنون با نگاه معناشناسانه به‌عنوان شیوه‌ای منسجم و استاندارد در تحلیل مفاهیم قرآنی، مورد پژوهش قرار نگرفته است. این پژوهش با روش معناشناسی توصیفی، به تحلیل تفسیری حوزه معنایی «فساد» در قرآن می‌پردازد. به‌این‌ترتیب، «الأرض» پربسامدترین واژه هم‌نشین «فساد» است. تأکید مکرر بر پرهیز از فساد در زمین، نشانه اهتمام قرآن نسبت به بعد اجتماعی زندگی بشر است. نکته قابل‌توجه، هم‌نشینی «فساد» با «صلاح» از نظر کمی و کیفی است. از دیدگاه قرآن، اساس زندگی بر نظم و صلاح بنا شده، ازاین‌رو خدای متعال با وجود حمایت مستمر از صالحان، همواره نسبت به مفسدان اظهار نفرت و غضب نموده و دیگران را به عبرت گرفتن از عاقبت آنان فراخوانده است. در محور جانشینی نیز، «ظلم» با «فساد» رابطه عام و خاص دارد، چنان‌که هر فسادی، با رویکردی ظالمانه؛ یعنی ازاله حق و خروج از حد اعتدال، همراه است. ازجهتی دیگر، واژه «کفر» معادل با «فساد» است؛ زیرا عدم اعتقاد به وجود ناظمی مصلح برای عالم، همان فساد اعتقادی و ریشه اصلی تمام مفاسد می‌باشد. بنابراین ملاحظه می‌شود که ماهیت هر فسادی، متشکل از «سیئه» و شرارت است.

احادیث «جف القلم» که در منابع حدیثی شیعه و سنّی با اسناد متعدد نقل شده، از جمله مستندات صوفیه، عرفا و برخی از مفسران است که تلاش کرده‌اند این احادیث را هماهنگ با موضوع جبر نشان دهند. برای رازگشایی مدلول اصلی، با استفاده از روش تحلیل محتوا که از ویژگی عینیت برخوردار است، حدیث مشترک در منابع شیعه و سنّی، مورد ارزیابی قرار گرفت. تحلیل کمّی نشان می‌دهد که توصیه‌های اخلاقی و مسئولیت انسان در قبال اعمال خود، در روز قیامت که دلالت بر مسئلۀ اختیار انسان دارد، بیشترین موضوعات مطرح‌شده در حدیث هستند و بیانگر دغدغۀ اصلی پیامبر اکرم2 در ایراد آن است. نمودارها و جداول بخش قیاس منطقی با شواهد مستقل نشان می‌دهد افعال منتسب به انسان نسبت به افعال منتسب به خدا و ضریب رخداد توأمی افعال انسان و ضمایر مربوط به او که به نقش‌آفرینی انسان در اعمال خود دلالت دارد، میزان بالاتری دارد وگویای وجود اختیار انسانی در انگیزۀ پیامبر اکرم2 در بیان حدیث است. تحلیل کیفی نشان می‌دهد که عبارت «فجری القلم بما هو کائن» بیانگر تدبیر نظام علّی و معلولی عالم تکوین توسط خداوند در لوح محفوظ است. افزون بر آن، ارزش‌ها و رذایل اخلاقی و اختیاری می‌توانند به‌عنوان مانعی در برابر علل ناقصه در لوح محو و اثبات باشند و اثر نیک یا بد علت تامه(اسباب عامه) در لوح محفوظ را از بین ببرند.

در بحث از تفاوت های بیانی آیات مشابه، این سوال مطرح می شود که چه عواملی سبب ایجاد چنین تفاوت هایی شده است. چه چیز سبب می شود تا لفظی در یک آیه مقدم و در آیه مشابهش موخر شود و یا واژه ای از یک آیه حذف و در آیه مشابهش ذکر شود و .... به طور کلی می توان گفت این تفاوت اسلوب ها به سه عامل باز می گردد که عبارتند از: سیاق معنایی، سیاق لفظی و تفنن در کلام. سیاق معنایی و لفظی حکمت اختصاص هر لفظ به سوره را توضیح می دهد و تفنن در کلام، تنها وجود اختلاف در آیات را تبیین می کند.

مدخلِ سجع نوشتۀ یکی از مستشرقان، به نامِ دوین جی. استوارت است که در دائرةالمعارفِ قرآن لیدن به چاپ رسیده است. جستارِ کنونی به منظور روشن ساختن فضای فکری مستشرقان در خصوص آموزه های دینی به ویژه مباحث قرآنی، برای پژوهشگران مسلمان، به نقد و ارزیابی این مدخل پرداخته است. نقد و ارزیابی این گونه آثار زمینۀ آشنایی افکار عمومی با اسلام ناب را فراهم می کند. بخشی از ایرادهای این مدخل به مبنای فکری نویسنده مربوط می شود که سجع قرآنی را با سجع کاهنان و قرآن را با شعر همسان می پندارد. بخش دیگر آن، ذکر مصادیقی از آیات قرآن کریم است که بنا به ادعای نویسنده به دلیل رعایت سجع، از سبک ادبی متداول عدول کرده است. در این جستار می بینیم که مبنای فکری نویسنده استوار نیست و پاسخ هایی نقضی و حلّی به وی داده شده است.

. رساله حاضر دارای یک مقدمه و دو فصل می باشد. در مقدمه آن تبیین و تعریف موضوع، بیان اهمیت موضوع، هدفهای تحقیق، سوالات تحقیق، روش تحقیق، پیشینه تاریخی موضوع و منابع آن بیان شده است . در فصل اول روایاتی که در کتب معتبر شیعه در مورد شخصیت زن وجود دارد و به گونه ای مدح یا ذم زن را می رساند نقل شده و از حیث سند و دلالت مورد بررسی قرار گرفته است . فصل اول شامل چهار بخش است : بخش اول، کیفیت آفرینش زن با توجه به روایات شیعه و آیات قرآن بیان شده است . بخش دوم، نقصان وجودی زنان در روایات مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . بخش سوم، روایات دال بر دم زن از حیث سند و دلالت مورد بررسی سندی قرار گرفته است . بخش چهارم، روایات دال بر مدح زن مورد بررسی سندی و محتوایی قرار گرفته است . فصل دوم نیز مشتمل بر پنج بخش است : بخش اول، نظر بعضی از اندیشمندان مسلمان در مورد فعالیتهای اجتماعی زن و حدود آن بیان شده است . بخش دوم، اصل جواز فعالیتهای اجتماعی زنان با توجه به آیات قرآن و روایات مطرح شده است . بخش سوم، به تبیین دواعی و انگیزه های مشارکت اجتماعی پرداخته است . بخش چهارم، آداب مشارکت اجتماعی زنان و در بخش پنجم، روایات دال بر عدم جواز فعالیتهای اجتماعی زنان از حیث سند بررسی شده است/

در این رساله، روش ثعلبی در تفسیر الکشف و البیان به پژوهش نهاده شده است. جهت تحلیل دقیق موضوع، این تحقیق در پنج فصل تنظیم گردیده است. فصل اول: کلیات که شامل دو بخش است، نخست با تکیه بر منابع مستند، زندگی نامه، اساتید و شاگردان و آثار علمی ثعلبی گزارش شده و در بخش دوم منابع مورد استناد وی در تفسیر و نیز توصیف مختصری از این تقسیر آمده است. فصل دوم: که مهمترین فصل این رساله است، مبانی، روش ها و گرایش های تفسیری الکشف و البیان کاویده شده و شامل سه بخش است، در بخش اول، ابتدا به دیدگاه ثعلبی در خصوص دو واژة تفسیر و تأویل و مباحثی پیرامون آن دو پرداخته شده و سپس، مبانی ثعلبی در تفسیر یعنی، حجیت ظواهر قرآن، بواطن، قران، حجیت اخبار احاد وحیانی بودن الفاظ قرآن به بحث نهاده شده است. بخش دوم : به بررسی روش تفسیری الکشف و البیان اختصاص دارد و از آنجا که روش تفسیر در سایة مستندات مورد استفاده وی تعیین می شود؛ در این بخش مستندات تفسیری ثعلبی، قرآن، روایات، قواعد ادبی و زبان مورد بررسی قرار گرفته و این نتیجه به دست آمده که نویسنده از روایات استفاده فروان برده و بنابراین مهمترین روش وی در تفسیر قرآن، روش روایی است. بخش سوم: به گرایش های تفسیری الکشف و البیان پرداخته و جهت گیری های فقهی و کلامی وی در این تفسیر مورد ارزیابی قرار گرفته است. فصل سوم: مربوط به دیدگاههای ثعلبی در برخی از مباحث علوم قرآنی است. مباحثی که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است عبارتند از تحریف ناپذیری قرآن، محکم و متشابه، اعجاز و نسخ در قرآن. فصل چهارم: در این فصل به نقش اهل بیت در تفسیر ثعلبی پرداخته شده است و برخی از آیاتی که در شأن اهل بیت نازل شده در تفسیر وی مورد بررسی واقع شده است. فصل پنجم: به بررسی ویژگی های لغوی تفسیری ثعلبی پرداخته شده است.

در این پژوهش جایگاه اجتماعی زن معاصر با تکیه بر آیات و روایات در دو مرحلة کتابخانه ای و میدانی ارزیابی شده است. این تحقیق در پنج فصل تدوین و تنظیم گردیده است. پس از بیان کلیات پیرامون موضوع- در فصل اول-، با استناد به اسناد و مدارک معتبر کتابخانه ای- در فصل دوم- جایگاه اجتماعی زن در تمدن ها و ادیان بزرگ پیش از اسلام و در عصر جاهلیت مرور شده و پس از تصریح به جایگاه زن مقارن ظهور اسلام و ذکر مصادیقی از مشارکت سیاسی- اجتماعی زنان در حیات معصومان علیهم السلام، عظمت آیین اسلام در احیاء شخصیت و جایگاه اجتماعی زن، نمایانده شده است. در فصل سوم پس از سیری کوتاه در بعد تکوینی و نقش محوری زن در خانواده، با استناد به آیات و روایات، جایگاه اجتماعی زن در اسلام ترسیم گردید؛ در فصل چهارم با استخراج و تجزیه و تحلیل داده های حاصل از تحقیق میدانی، جایگاه اجتماعی زن معاصر در جامعة کنونی به تصویر کشیده شده که در تطبیق با موازین مقدس اسلام- در فصل پنجم- فرضیة وجود فاصلة جایگاه اجتماعی زن معاصر با جایگاه واقعی زن در نظام اجتماعی اسلام تأیید گردید. در این پژوهش این نتیجه به دست آمد که علی رغم پیشرفت در اعتلای فرهنگ اسلامی در جامعه، هنوز چالش هایی در حضور مطلوب زن مسلمان در عرصه های حیات اجتماعی وجود دارد. در ایجاد جایگاه مطلوب زنان مسلمان در حضور اجتماعی، راه کارهای فرعی و پیشنهاداتی بر محوریت سه راه کار اصلی ذیل ارائه گردید: الف. شناساندن بایدهای دینی و درونی کردن ارزشهای آن در جامعه. ب. شناسایی نبایدهای دینی که در جامعه عینیت یافته اند و برنامه ریزی جهت زدودن آنها از جامعه. ج. شناسایی عوامل بدبینی نسبت به احکام اسلام و برنامه ریزی اصولی جهت رفع آن./

قرآن کریم، معجزة پیامبر اسلام(ص) است و بزرگترین وجه اعجاز آن، اعجاز بیانی و فصاحت و بلاغت بی بدیل آن است. در تحقیق حاضر، حکمت تفاوت تعابیر آیات مشابه مورد بررسی قرار گرفته است. آیات مشابه، آیاتی است که موضوعی را با الفاظ و تعابیر مشابه بیان می کند، لیکن از نظر چینش و گزینش الفاظ دارای تفاوتهایی است. تقدیم و تأخیر، حذف و اضافه، اختلاف در فواصل آیات،اختلاف در نقل، حرف و کلمه مهمترین تفاوت هایی است که در این دسته آیات به چشم می خورد. هدف این پژوهش، کشف حکمت این تفاوتهاست تا گوشه ای از واژه گزینی قرآن نمایان شود. بر اساس این پژوهش دو عامل سیاق معنوی و سیاق لفظی مهمترین عواملی است که در اسلوب این آیات اثر گذار بوده است. اهمیت سیاق و هماهنگی هر آیه با آیات قبل و بعدش به حدی است که نمی توان آیت مشابه را جایگزین هم کرد. هرگونه تغییری در کلمات از فصاحت و بلاغت کلام می کاهد. رسالة حاضر برای بیان این حقایق در دو فصل تنظیم شده است: در فصل اول کلیات بحث و نیز مسائلی مقدماتی در زمینة آیات مشابه مطرح شده است. سیر تدوین علم آیات مشابه، اقسام این آیات و اختلاف در نام گذاری علم آیات مشابه از جمله مباحث این فصل است. فصل دوم با عنوان آیات مشابه و علل تفاوت الفاظ آن به بررسی حکمت اختلاف تعابیر این دسته آیات اختصاص یافته است. در این فصل ‎۳۲۱ مجموعه از آیات مشابه که جمعا بالغ بر ‎۸۲۵ آیه است تحلیل و بررسی شده است. روش اتخاذ در اریة آیات روش ترتیبی است، به نحوی که مباحث از سورة بقره آغاز شده و تا پایان قرآن ادامه می یاد/

زین الدین بن علی عاملی (م 965) معروف به شهید ثانی از رجالیان بزرگ شیعه در دوره متاخر است. آرای رجالی این دانشمند را می توان در تعلیقات ارزشمند او بر کتاب خلاصه الاقوال علامه حلی جست و جو کرد. وی از پژوهشگران برجسته اخبار، و در دو عرصه رجال و حدیث صاحب نظر بوده است. در بررسی حال راویان، استقلال رای عالمانه شهید ثانی مشهود است. شهید ثانی از ناقدان برجسته رجال است که با احتیاط و دقت نظر، روایات و راویان را مورد بررسی قرار داده است. ایشان گاه جنبه های جرح و ضعف راویان را بر تعدیل و تقویت آنان مقدم دانسته است. سندمحوری، سخت گیری در توثیق راویان و کم توجهی به قرائن صحت حدیث، نمونه هایی از این مواضع سخت گیرانه است، البته در تعدیل این دیدگاه نباید از اندیشه هایی همانند توجه به وثاقت اصحاب اجماع و نیز مشایخ اجازه و یا عدم اشتراط ایمان و ضبط غفلت کرد. به هر حال، در نظر داشتن همه جنبه های فکری این رجالی بزرگ ما را به داوری منصفانه در این باره رهنمون می سازد.

در این پایان نامه با تتبع و جستجو در کتاب های حدیثی شیعه و اهل سنت به استخراج شیوه های رایج تدوین کتب حدیثی اقدام شده است و این شیوه ها در دو دسته کلی براساس دو معیار محتوایی(موضوعی) و یا شکلی(سبک نگارش) بررسی شده اند. ویژگی شیوه های محتوایی این است که مولف در این شیوه به گردآوری احادیث مربوط به یک موضوع خاص چون فقه، اخلاق، تفسیر، سیره و ... پرداخته و در شیوه های شکلی به عواملی غیر از محتوای احادیث چون سند احادیث(از حیث ضعیف یا قوی بودن، مرسل و مرفوع کردن و ...)، چگونگی نقل و املاء احادیث و ... توجه شده است.در این پژوهش تفاوت های موجود در امر تدوین حدیث در دو مکتب شیعه واهل سنت مشخص شده است./