آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش، با هدف «تحلیل شکاف بین ایمان و عمل‎صالح از منظر قرآن کریم، بر اساس تفسیر المیزان و ارائه‎ی راهکارهای تربیتی کاهش آن» انجام شده است. دو سوال اصلی این تحقیق، عبارت از تعیین علل پیدایش شکاف میان ایمان و عمل‎صالح و همچنین شناسایی راهکارهای تربیتی کاهش آن از منظر قرآن کریم، بود. انجام بررسی‎های دقیق نشان داد که علل پدید آورنده‎ی شکاف میان ایمان و عمل‎صالح، در دو دسته‎ی کلی علل نظری و عملی قرار می‎گیرند. نسیان و عدم تعقل از جمله مهم‎ترین علل نظری و عدم عزم و اراده و حب دنیا به عنوان اصلی‎ترین علل عملی شکاف میان ایمان و عمل‎صالح تعیین شد.در جستجوی راهکارهای تربیتی کاهش شکاف میان ایمان و عمل‎صالح، تحریک روحیه‎ی رشدخواهی و تقوا به عنوان مهم‎ترین راهکارهای معطوف به علل نظری و همچنین صبر و توکل و دنیاشناسی به عنوان مهم‎ترین راهکارهای معطوف به علل عملی، مشخص شد.

چند دهه اخیر شاهد رخدادهای مهمی در زمینه دانش و فناوری بوده است؛ علاوه بر این نقد جهان منظم نیوتونی و ترسیم پدیده‌های جهان بر اساس پارادایم معرفت‌شناختی پیچیدگی، در حال پی‌گیری است. این رخدادها حوزه تعلیم و تربیت را با چالش‌ها و مطالبات جدیدی روبرو کرده است. در راستای پاسخ به شرایط جدید الگوها و نظریه‌های گوناگونی توسعه یافته‌اند. هدف این رساله بررسی و تحلیل یکی از نظریه‌های جدید یادگیری تحت عنوان ارتباط‌گرایی است که در چند سال اخیر مورد اقبال پژوهشگران قرار گرفته است. برای این منظور پژوهشگر با استفاده از روشهای توصیفی- تحلیلی به گردآوری شواهد متنی، و تجزیه و تحلیل آنها مبادرت کرده تا به سوالاتی درباره این نظریه پاسخ دهد: آیا ارتباط‌گرایی می‌تواند یک نظریه یادگیری باشد؟ چه نقدهایی بر آن وارد است؟ آیا اساسا یک نظریه نوبنیاد است یا بر داشته‌های نظریه‌های قبلی استوار شده است؟ مبانی معرفت‌شناختی آن چیست و چه نقدهایی بر آن وارد است؟ درباره این نظریه تاکنون پژوهش‌های متعددی در سراسر دنیا به انجام رسیده است، – بویژه در رابطه با فضاهای مجازی و یادگیری‌های الکترونیکی-اما کمتر موردی را می‌توان یافت که از لحاظ معرفت‌شناسی به آن توجه کرده باشد. از آنجا که هر نظریه در انقیاد زمینه‌های فرهنگی و همچنین پارادایم‌های علمی حاکم بر زمانه خود است، به‌طور ویژه جوامعی که از مختصات انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی متفاوتی برخوردارند لازم است قبل از هر اقدام عملی در زمینه بکارگیری نظریه‌های جدید، آن را از جنبه‌های مذکور مورد بررسی و نقادی قرار دهند. از اینرو، بر اساس واقع‌گرایی اسلامی، مبانی معرفت‌شناختی نظریه جدید مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که ارتباط‌گرایی در مقایسه با نظریه‌های رفتارگرایی، شناختی و سازنده‌گرایی از پارادایم‌های مدرنیسم و پست‌مدرنیسم فاصله گرفته و در واقع ریشه در پارادایم جدید پیچیدگی دارد. همچنین این نظریه با اتکا به دانش ارتباطی(در برابر دانش کمّی و کیفی) و همچنین التزام به نظریه‌ی برآمدنی(در برابر نظریه‌ی علّی)، تلاش می‌کند از دیدگاه‌های تحویل‌گرایانه نسبت به یادگیری و فضاهای تعلیم و تربیت، به سوی دیدگاه‌های کل‌گرایانه حرکت کند؛ با این وجود، پژوهش نشان می‌دهد که تسری قوانین و یافته‌های دیگر علوم(فیزیکی) به علوم تربیتی، و همچنین انگاره ارگانیستی به آدمی، و یکسان‌انگاری قوانین شبکه‌های عصبی، اجتماعی و فناوری، به شکل پیچیده‌تری این نظریه را از جهات دیگری به تحویل‌گرایی نزدیک کرده است. با این وجود، اگر واقع‌گرایی اسلامی را از نوع انتقادی بدانیم، نظریه ارتباط‌گرایی به خاطر التزام به واقع‌گرایی هستی‌شناختی، از برخی جهات نقاط مشترکی با واقع‌گرایی اسلامی خواهد داشت. در انتها مولفه‌های یاددهی و یادگیری این نظریه، با لحاظ کردن نقاط ضعف و محدودیت‌های آن مورد بررسی و توجه قرار گرفته است. واقع‌گرا بودن ارتباط‌گرایی، و همچنین ارائه نوع واقع‌گرایانه‌تری از الگوی ارگانیستی به موضوع یاددهی و یادگیری، باعث شده است غالب مولفه‌های آن را – البته با لحاظ محدودیت‌های آن- بتوان در طراحی آموزشی و طراحی محیط‌های آموزشی بکار گرفت. با این وجود این نظریه، هنوز از پشتوانه‌های تجربی کافی برخوردار نیست، بنابراین بکارگیری آن بویژه در حوزه طراحی آموزشی نیاز به پژوهش بیشتر دارد. در مجموع این نظریه می‌تواند به عنوان همکار جدید نظریه‌های یادگیری نه جایگزین آنها، رهنمودها و کاربردهای زیادی، بویژه برای یادگیری الکترونیکی در فضای وب 2.0 به همراه داشته باشد.

این تحقیق با هدف بررسی تحلیلی نسبت وجدان و مسئولیت از منظر قرآن کریم و مدلول های تربیتی آن به منظور ارائه یک الگوی تربیتی مناسب انجام شده است. نوع این تحقیق، کیفی و روش آن توصیفی-تحلیلی است. مهم ترین یافته های این تحقیق بدین شرح است: نفس دارای مراتب و شئونات فراوانی است که یکی از آنها وجدان است، بکار بردن کلمه نفس برای وجدان به این معناست که این نیرو از ابعاد نفس انسان است و این جزءِ ذات آدمی است. این تمایل فطری از ذات انسان ریشه می گیرد؛ در قرآن کریم کارکردها و آثار وجدان، در قالب سه مورد آمده است: ۱- سرزنش وجدان ۲- نظارت وجدان ۳- آرامش وجدان. وجدان که یک قوه شناختی و نوعی محرک درونی و باطنی برای رسیدن انسان به کمال و خوبی است در صورت مطابقت با فطرت الهی به آرامش می‌رسد و در غیر این صورت سرزنشگر می‌شود. همچنین وجدان یکی از امور فطری بشر است، زیرا فطرت حقیقت ویژه انسانی و طبیعت مشترک انسانهاست و همان سرشت الهی انسان است که از بدو آفرینش انسان با اوست. براین اساس می‌توان گفت که وجدان مرتبه‌ای از مراتب نفس و فطرت انسانی است. واژه مسئولیت از لحاظ لغوی به معنی توانایی پاسخ دادن و در عرف عام به مفهوم تصمیم گیری های متناسب و موثر است. مسئولیت پذیری در قرآن به مفهوم تکلیف شناسی و ضابطه پذیری و تعهدباوری است که ریشه در فطرت و وجدان آدمی دارد و سایه روشنی از آن بصورت ضمیر و باطن انسان نهاده شده و از باورهای وجدان و عقل آدمی است. انسانی که تحت تأثیر تربیت های قرآنی قرار گرفته، مسئولیت های خود را می شناسد و مسئولیت پذیر است. این انسان به مدد قوه تمیز و تشخیص و وجدان آگاه خود نسبت به همه اعمال خود احساس تعهد و مسئولیت می کند. انسان باید به قانون و دین خدا متعهد باشد و به خرد و کلان احکام الهی گردن نهد و از اوامر و نواهی دین فرمان برد. از دیگر یافته های این تحقیق مسئولیت انسان در برابر خویشتن، مسئولیت در برابر دیگران و مسئولیت در برابر طبیعت می باشد که به همه این موارد در قرآن کریم اشاره شده است. بیدار نگه داشتن وجدان و داشتن احساس مسئولیت جوهره اصلی انسانیت و مرز بین انسان و سایر موجودات است. میان وجدان و مسئولیت رابطه علیت و معلولیت برقرار است.

در تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه های قرآن و روایات در مورد نقش مادر در تربیت دینی فرزند قبل و بعد از تولد پرداخته شده است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی است. همچنین روش جمع آوری داده ها روش کتابخانه ای و ابزار آن، فیش برداری است و در این تحقیق برای تحلیل اطلاعات از تحلیل کیفی استفاده شده است .سوال های تحقیق به شرح زیر است :1-نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره قبل از تولد از دیدگاه قرآن چیست ؟2-نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره بعد از تولد از دیدگاه قرآن چیست ؟3- نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره قبل از تولد از دیدگاه روایات چیست ؟4- نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره بعد از تولد از دیدگاه روایات چیست ؟یافته ها نشان می دهد که ازدیدگاه قرآن در مرحله قبل از بارداری نقش وراثتی مادر از جهت اخلاقی، هوشی، رفتاری و خانوادگی در تربیت دینی فرزند موثر است. همچنین تغذیه وی در این دوران و خودسازی اش در تربیت دینی فرزند اثرگذار است. در مرحله بارداری نیز ایمان و اعتقادش، اخلاق و تقوا وحتی نوع تغذیه اش اثر گذار است.در مرحله بعد از تولد، ایمان و تقوای مادر و نیز نوع تغذیه اش در شیر نقش دارد. بعد از این مرحله، مادر می توانددر پرورش اعتقادات، اخلاق و رفتار فرزندش موثر باشد. از دیدگاه روایات، مادر در دوره قبل از بارداری نقش وراثتی در تربیت دینی فرزند دارد. همچنین اخلاق، اعتقاد، رفتار و تغذیه وی در دوره بارداری در تربیت دینی فرزند اثرگذار است. اخلاق، رفتار، هوش، عقیده، ونوع تغذیه اش از طریق شیر به فرزند منتقل شده و در تربیت دینی وی تاثیر دارد. در دوره بعد از شیردهی مادر می تواند اخلاق، اعتقادات و رفتار وی را در جهت تربیت دینی پرورش دهد.

سیره رسول اکرم (ص)، سیره عملی انسان کامل است. پرداختن به زندگی، منش، روش و اصول عملی در سیره پیامبر اکرم (ص) که الگویی کامل است پرداختن به گنجینه ای بس گرانبهاست. ماین تحقیق یک تحقیق کاربردی است که با روش توصیفی تحلیلی و با هدف آشناسازی خواننده با نقش الگویی، تربیتی پیامبر اکرم (ص) در پرورش انسان به نگارش درآمده است.بدین منظور اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه‌ای و فیش‌برداری از اسناد و مدارک موجود: کتاب، مقالات و جزوات گردآوری شده است و با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که:1-

اسلام به عنوان دین کامل و اکمل، آئین الهی زندگی انسان‌هاست که آموزه‌های آن می‌تواند به عنوان منبع ارزشمندی برای استخراج اصول و روش‌های تربیتی در قلمرو سلوک اجتماعی باشد. بر این اساس، این تحقیق با استفاده از منبع اصلی اسلامی "قرآن"و در مسیر پاسخ گوئی به سوالات زیر به شرح و تبیین اصول و روش‌های سلوک اجتماعی پرداخته است:1) بررسی اصول تربیتی حاکم بر سلوک اجتماعی در قرآن2) بررسی روش‌های صحیح سلوک اجتماعی در قرآن 3) معرفی خصوصیات الگوی مطلوب سلوک اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم. هدف کلی تحقیق "بررسی و ارائه الگوی مطلوب سلوک اجتماعی از نظر قرآن" بوده که پس از تحقیق و تتبع در منابع موجود که با روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته است، در مجموع اصول ایجابی و سلبی و همچنین روش‌های ایجابی و سلبی برای سلوک اجتماعی احصاء و تبیین می‌شود. اصول و روش‌های احصاء شده عبارتند از: اصول ایجابی: تعاون بر نیکی و پارسایی، عدالت، احسان، گذشت، مسئولیت پذیری، صدق و راستگویی، رعایت تعهدات اجتماعی، ادب و رعایت احترام متقابل اجتماعی. اصول سلبی: عدم تعاون برگناه و ظلم، عدم تنازع، پرهیز از تکبر و خودپسندی ، پرهیز از بخل و حسد، پرهیز از غیبت، اجتناب از ظن و گمان، پرهیز از تهمت زدن و آبروی مومنان را بردن. روش های ایجابی: عفو و صفح و غفر، انفاق، تواضع، مشورت، صلح و آشتی، موعظه حسنه، پاسخ بدی با خوبی، امر به معروف و نهی از منکر. روش های سلبی: پرهیز از شایعه پراکنی و فتنه انگیزی، پرهیز از عیب جویی و تجسس، پرهیز از تمسخر.

ضرورت امر امید، وضع نامطلوب امید در نظام های تربیتی جاری و نگاه به قرآن و روایات در قالب دستور العملی تربیتی، نگارنده را برآن داشت تا سوالاتی را در این پایان نامه بررسی کند و پاسخ دهد.1. مفهوم امید از دیدگاه قرآن و روایات چیست؟ 2. راه های ایجاد امید در انسان از دیدگاه قرآن و روایات چگونه است؟ 3. نقش امید در تربیت انسان از دیدگاه قرآن و روایات چیست؟ 4. مفهوم امید از دیدگاه روان شناسی مثبت گرا چیست؟ 5. وجوه تشابه و تفاوتامید در تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن و روایات با روان شناسی مثبت گرا چیست؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت: مفهوم امید در قرآن در واژگان رجاء، طمع، مُنی و امل و تعابیر گوناگون مانند احسان، انفاق، جهاد و ... قابل پیگیری است. بنابراین؛ به طور کلی امید را به امید مطلوب که مربوط به اموری است که در جهت رضای الهی و هماهنگ با واقعیت وجودی انسان است و امید نامطلوب که مربوط به اموری است که رضای الهی در آن لحاظ نمی گردد و حاصل وسوسه نفس و القائات شیطان است، بیان کرد.در پاسخ سوال دوم نیز پژوهشگر راه ایجاد امید در قرآن و روایات را در دو محور اعتقادی و رفتاری بررسی کرده که بعد اعتقادی شامل توحید، نبوت و معاد می باشد و بعد رفتاری شامل حوزه فردی و اجتماعی می گردد.در پاسخ به سوال سوم: نقش امید در تربیت انسان در حوزه های ارتباط با خود، دیگران و جهان شامل فعالیت هدفمند، آرامش، معرفی الگو، آینده نگری است. تعریف امید و مولفه های آن شامل هدف، مسیر و عامل و نظریه امید از مفهوم امید در روان شناسی مثبت گرا به شمار می روند، که در پاسخ به سوال چهارم ذکر گردید. در نهایت به وجوه تشابه و تفاوت امید در تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن و روایات با روان شناسی مثبت اشاره شده است.

در این پژوهش ویژگی های انسان سالم از دیدگاه انسان گرایی و قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه کار به این صورت است که ابتدا از طریق مطالعه و فیش برداری از کتب مرتبط با موضوع، اطلاعات و مطالب لازم در فصل دوم به نگارش در آمد. سپس براساس روش تحلیل محتوا مطالب مربوط به ویژگی های انسان سالم جمع آوری و به تایید متخصصین هر دو دیدگاه رسید. مطالب تأیید شده، در هر دو دیدگاه به عنوان افق انسان گرایی و قرآن در نظر گرفته شدند و افق سوم که افق محقق است بر مبنای امتزاج دو افق دیگر مشخص و تبیین شد.بر اساس امتزاج دو افق، از نظر پژوهشگر انسان سالم دارای ویژگی های زیر است:1. علاوه بر تکیه بر عینیت، به عالم غیب و مصادیق آن نیز اعتقاد دارد. 2.به خاطر بهره مندی از یک پشتوانه قوی اعتقادی و عقلی در زندگی خود احساس امنیت دارد. 3.در برابر تأخیر در ارضاء نیازهایش چه آنها که از کنترلش خارج است، و چه آنها که اختیاری و در جهت اطاعت از پروردگار و ریاضت شرعی است، صبور است، و هیجانات خود را کنترل می کند. 4.معتقد است، زندگی او محدود به همین دنیا نیست، و بعد از مرگ در جهانی دیگر پروردگارش را ملاقات می کند، و به زندگی خود ادامه می دهد. 5.از یک هماهنگی وجودی برخوردار است، بین اعتقاد، فکر و کلامش با عملش هماهنگی وجود دارد. 6.در زندگیش دارای یک هدف اصلی است که تمام اهداف فرعی و اعمال گوناگونش در راستای آن هدف است. 7.از تمام امکانات مادی و معنوی خود، بدون چشم داشت در راه آرمانش و کمک به مردم هزینه می کند. 8.در راه رسیدن به اهدافشو حل مشکلاتش انسانی فعال، خلاق و انعطاف پذیر است. 9.از آزادیش در انتخاب آگاه است، لذا از این فرصت استفاده می کند و انتخاب صحیح و آگاهانه ای انجام می دهد. 10.توانایی درک، پذیرش و هماهنگی با حقیقت را دارد. او اهل تفکر و تعقل است. 11.دارای روحیه قدردانی است او در برابر خداوند به خاطر نعمتهایش شاکر است و از بندگان او نیز به خاطر یاریشان تشکر می کند. 12.اگر مرتکب خطا شود، پشیمان می گردد، بازگشت می نماید، خطایش را ترک می کند و آن را جبران مینماید. 13.نسبت به خدا و بندگان صالحش محبت دارد و از دستورات الهی پیروی می کند. 14.در زندگی خود هدف دارد، لذا خود را درگیر کارهای بیهوده و بی هدف نمی نماید.15. انسانی وارسته است، خود را از بند آنچه که او را از رسیدن به حقیقتش باز می دارد می رهاند.

در این پژوهش، در راستای ارائه ی الگوی مطلوب مناسبات اجتماعی ، جهت پاسخگویی به سوالات 1) آموزه‌های انسان شناختی مرتبط با مناسبات اجتماعی از منظر نهج البلاغه کدام است ؟ 2) اصول تربیتی حاکم بر مناسبات اجتماعی بر مبنای آموزه های انسان شناختی چیست ؟ 3) روش‌های تربیتی در مناسبات اجتماعی بر مبنای آموزه های انسان شناختی نهج البلاغه چیست ؟ با به کارگیری روش تحقیق تحلیلی – استنباطی ،گام برداشته ایم.

روش‌های تربیتی مستفاد از قرآن،گسترده و فراوان است. ازجمله ی این روش هاکه درزندگی فردی واجتماعی سهم عمده ای را تشکیل داده ، عفووگذشت است. از بررسی و مفهوم ارزشی عفو در آموزه های قرآنمی توان گفت که عفو یکی از صفات جمالیه خداوند و به معنای صرف نظر کردن از خطای دیگری و خودداری از مجازات و سرزنش خطاکار می باشد؛ از آنجا که اخلاقیات و صفات نیک انسانی، بازتابی از صفات پروردگار است، ‌و انسان به دلیل دارا بودن مقام خلیفه اللهی بر روی زمین،قابلیت آن را داردکه جامع جمیع اسماء الهی قرارگیرد.پس ظهور و نمود این رفتارارزشی درانسان ارزشمند می باشد. پرسش ها ونتایج حاصل ازپژوهش به شرح زیراست: 1) مفهوم روش عفودرقرآن کریم چیست؟2) مبانی روش عفودرقرآن کریم چیست؟3) شرایط تربیتی روش عفودرقرآن کریم چیست؟4) نتایج تربیتی روش عفودرقرآن کریم چیست؟درپاسخ به سوالات مذکور، به ترتیب، این نتایج به دست آمد:1) عفودرقرآن، به معنى ترک کردن، اعراض نمودن، گذشت ازگناه، ترک کیفرومحو ونابودی اثرحاصل ازآن آمده است.2) مبانی، دردوحیطه خداشناسی وانسان شناسی بررسی شد. الف) خداشناسی: تراوش رحمت خداونددرهستی،تقدم رحمت برعذاب الهی، بخشودگی گناهان ازطرف خداوند ، پیشی گرفتن بخشش ورحمت خداوند ازانتقام او وهمچنین عَفُّو ، ازاسماء الهی ازمبانی خداشناسی محسوب می شوند. ب) انسان شناسی: انسان جامع صفات الهی ازجمله فضل، بخشش، حلم، اراده و... می باشد ومی تواندخداگونه رفتارکند. قرارداشتن انسان درمعرض خطاهاوگناهان نیز، ضرورت عفورامشخص می کند. ازمبانی دیگر، نقش حیاتی ایمان درکنترل امیال وغلبه براحساسات وگام نهادن درمسیرگذشت افراد؛ توجه به عفوخداوند، باوجودقدرت وتوانایی انتقام وقراردادن آن به عنوان الگو، که درعین توانایی انتقام از بیشترگناهان چشم پوشی می کند.3) شرایط انجام عمل عفومشتمل بر ظرفیت وتوانایی انسان، توجه به عفو مقتدارانه خداوند، صبر،کظم غیظ، عقیده به قیامت و ایمان به خداوند است.4) آثارونتایج حاصل ازآن درقرآن شامل مواردزیرمی شود: الف) آثاردنیوی: راه حصول تقوا ، جلب محبّت خداوند ، تبدیل کینه ها و دشمنی ها به محبّت و دوستی، اتصاف به صفات الهی . ب) آثاراخروی: آمرزش الهی، پاداش اخروی، کفّاره ی گناهاننوح تحقیق به عمل آمده، بنیادی؛ روش آن توصیفی- تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات ازنوع کتابخانه ای وتحلیل داده ها به صورت تحلیل محتوا می باشد.واژگان کلیدی: مبانی، شرایط، نتایج، روش، روش تربیتی، عفو