آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تربیت اسلامی از زمان طلوع اسلام در جزیرة العرب به پر چمداری پيامبر (ص) جلوه ای خاص ونمود ویژه ای یافت واین انسان برگزیده بهترین شیوه‌های تربیتی را برای اصلاح انسانها به کار گرفت وتوانست در قلوب ظلمانی عرب جاهلی نفوذ کرده و آنها را به طریق سعادت رهنمون سازد.با توجه به نیاز جدی جامعه‌ی امروز به مسائل تربیتی،به ویژه تربیت کودک ،دست اندرکاران امر تربیت و روانشناسان را واداشته تا مباحث جدیدی را مطرح نمایند. دراین پژوهش با روش توصیفی– تحلیلی وبا مدد از احادیث ، روایات وسیره گفتاری و رفتاری پيامبر (ص) درزمینه تربیت کودک به تبیین آن با مسائل عاطفی پرداخته ایم،و با درنظر گرفتن گستردگی بحث تربیت و مباحث عاطفی،دربخش سئوالات تحقیق به چند جنبه مهم،از جمله: محبت کافی به کودک ، تکریم شخصیت ، توجه و احترام به احساسات وتفاوتهای فردی کودک ، بازی و شادی با کودک ، عدالت ورزی، و توجه به ادوار رشد کودک اشاره نموده ایم. جهت نیل به این مقصود از منابع قرآنی، حدیثی، تربیتی و روانشناسی استفاده شده است. درفصل دوّم تحت عنوان سه بخش تربیت و نیاز‌ها ی آدمی،دوران کودکی و تربیت عاطفی را بررسی نموده ایم،ودر فصل چهارم با استفاده ازسیره پيامبر (ص) و منابع ذکر شده به بررسی سئوالات پژوهش پرداخته ایم.تأمل در سبک گفتاری ورفتاري پيامبر (ص) با کودکان مبين نيازهاي واقعي و طبيعي در کودکان است. در اینجا بطور اجمال به برخی نتایج حاصل از مراتب نيازهاي عاطفی کودکان که بازتابي از سيره ي حضرت پيامبر (ص) می باشد، اشاره می کنیم: رشد کرامت و عزت نفس در کودکان؛ محبت به کودکان؛ايجاد امنيت براي کودکان؛احترام گذاشتن به کودکان؛ کودکي عمل کردن و بازي با آنان؛ توجه به آزادي کودکان؛ نظارت و مراقبت دائم از آنان؛ صادق بودن با کودکان؛عدم تبعيض ميان کودکان؛پرهيز از تنبيه بدني کودکان؛توجه بی قید و شرط به آنها؛ توجه به تفاوتهای فردی در امر تربیت، تربیتِ متناسب با ادواررشد که درذیل هر کدام توضیحات و روشهایی نیز بیان شده است. علاوه بر آن ،آنچه را که مباحث امروزی بخصوص علم روانشناسی، با دودهه قدمت مطرح می‌کند،چهارده قرن پیش دین مبین اسلام به آنها عنایت جدی داشته و پیامبر عظیم الشّان اسلامبه عنوان اوّلین پرچم دار این آیین مطهر و بی عیب وکاست ،به تمام این اصول توجه خاصی داشته وبه آنها عمل کرده اند و دیگران را نیز در قول و فعل تشویق و تهییج می‌فرمودند، تا در تربیت کودکان دقت لازم را مبذول نمایند.

اگر پژوهش و تحقیق به درستی جهت گیری نشود و در مسیر توسعه ی معنویت و رشد اخلاقی نباشد، نه تنهادرخدمت آبادانی دین و دنیا نخواهد بود، كه عاملی برای تخریب حیات آدمیان نیز خواهد بود. به عبارتی نتایجپژوهش به جای آن كه آدمیان را به سعادت برساند از حق و حقیقت دورشان می سازد؛ چرا كه جهت گیری آناندرنهایت به توسعه ی كفر و الحاد می انجامد، كه از مهم ترین دلایل آن عدم توجه به اصول و معیارهای اخلاقیپژوهش می باشد. برای دستیابی به چارچوبی كه بتواند چشم انداز درست و منطقی را برای تدوین وتبیین اصولاخلاقی درپژوهش فراهم نماید، تمسك به قرآن و روایات امری اجتناب ناپذیر است؛ چرا كه منشور اخلاقیقرآن محدود به زمان و مقتضیات خاص نبوده، بلکه برای همه ی زمان ها قابل بهره برداری است و از این نظر،مسلمانان دارای پشتونه ای قوی هستند. در كشور مانیز به لحاظ بهره مندی از فرهنگ اسلامی و همچنینآموزه های فرهنگ سنتی و اسلامی، اخلاق و رعایت اصول اخلاقی همواره از جایگاه ارزنده ای در زندگی مردمبرخوردار بوده است.نقش مهم و فوق العاده اخلاق در پژوهش بر كسی پوشیده نیست و با توجه به اینکه هدف پژوهش ها دراسلام تقویت فرهنگ اسلامی و فراهم نمودن سعادت حقیقی بشر است، پژوهش حاضر در پی بررسی اینموضوع است كه دیدگاه، قرآن و روایات درخصوص اصول اخلاقی پژوهش چیست؟تحقیق، از نوع بنیادی- نظری است و روش آن كتابخانه ای بوده، كه طی آن از قرآن كریم و دیگر منابعمعتبر دینی استفاده شده است. ابزار جمع آوری فیش برداری بوده و روش تحلیل آن كیفی می باشد.نتایج پژوهش در خصوص سوال اول )آیا اسلام اصول اخلاقی خاصی برای پژوهش دارد؟( نشاان داد كاه دیاناسلام با انباوه ی از توصایه هاای عملای در زم یناه رعایات اصاول اخلاقای ،در باین دیگار ادیاان از جایگااه ممتاازیبرخوردار است وپژوهشگر موظف است در امر پژوهش به عنوان الگو و اصول از آن ها بهره گیرد .همچناین نتاایجپژوهش در خصوص سوال دوم )اصاول اخلاقای پاژوهش در قارآن كادام اسات ؟( نشاان داد كاه قارآن باه اصاولاخلاقی مهمی در امر پژوهش توجه نماوده اسات كاه از آن جملاه مای تاوان باه اصاول آزادی،كرامات ماداری ،حقوق مداری ،خیرخواهی ، مسئولیت پذیری ، رازداری ، وفای به عهاد ، راسات گاویی ، امانات داری و حقیقاتمداری اشاره نمود.بالاخره نتایج حاصله از سوال سوم )اصول اخلاقی پاژوهش در روایاات كادام اسات؟ (نشاان دادكه در روایات اسلامی نیز در مورد اصول اخلاقی توجه و عنایت خاصی صورت گرفته كه از آن جمله می توان باهاصول اخلاقی ای همچون آزادی،كرامات ماداری ، حقاوق ماداری ،خیرخاواهی ، مسائولیت پاذیری ، رازداری ،وفای به عهد ، راست گویی ، امانت داری و حقیقت مداری اشاره نمود

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل، موانع وآثار بصیرت دینی از منظر قرآن کریم انجام یافته است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و روش به کار گرفته شده در انجام آن،کتابخانه‌ای و ابزار جمع آوری اطلاعات، فیش برداری است. منبع اصلی ما در این تحقیق، قرآن کریم و استنتاج از آیات و تفاسیر مربوطه، کتاب‌ها، مقالات علمی و پایان نامه‌های دانشجوئی می‌باشد. یافته‌های این تحقیق بدین قرار است : عوامل بصیرت دینی از منظر قرآن کریم عبارت‌اند از: 1- ایمان 2- تقوا 3- عقل 3- ذکر 4-کتاب‌های آسمانی 6- سیر در آفاق وانفس 7- مطالعه تاریخ گذشتگان 8- پیروی از ولایت 9- امدادهای غیبی 10- استفاده درست از ابزار بصیرت. موانع کسب بصیرت دینی از منظر قرآن کریم عبارت‌اند از: 1- کفر ورزی 2- لجاجت و سر سختی 3-تعصب جاهلی 4-غفلت زدگی 5-هوا پرستی 6- نفاق 7- پیروی کورکورانه از دیگران. آثار تربیتی بصیرت از منظر قرآن کریم عباتند از: 1- توحید، 2- انذار پذیری، 3-عبرت آموزی، 4- ایستادگی و صبر سربلندی در برابر امتحانات الهی، 5- اقامه ی عدل، 6- سیر در آفاق و انفس، 7- مصلحت فردی، 8-بصیرت در کار و تلاش، 9- ولایت مداری، 10- مهارت و دقت درانجام کارها.کلید واژه‌ها: بصیرت، بصیرت دینی، عوامل بصیرت دینی، موانع بصیرت دینی، آثار بصیرت دینی، قرآن کریم.

موضوع اصلی در این تحقیق بررسی جایگاه سلامت معنوی در تعلیم و تربیت از منظر قرآن و روایات است. از مهم ترین یافته های این تحقیق می توان به موارد ذیل اشاره کرد: سلامت معنوی به مفهوم امنیت حقیقی، آرامش باطنی«روح»، رستگاری عرفانی و نیل به ملکات فاضله اخلاقی است و اصطلاحا به حالتی گفته می شود که فرد یا جامعه از ارتباطی سالم با عالم معنا و حیات حقیقی برخوردار باشند. ارتباطی که براساس آن، فرد یا جامعه از سطح محسوسات فراتر رفته و با مابعدالطبیعه، انس و الفت می یابند.سلامت معنوی از دیدگاه اسلام عبارت از نوعی ارتباط با خدای متعال از راه ایمان به خدا و غیب، تکیه بر عواطف و انگیزه های الهی و نیز استعانت از نیروهای غیبی بر اثر قرب الهی است. اساسا هدف اسلام این است که مادیات بشر را پیرو معنویات او قرار دهد و رنگ و بویی معنوی به حیات دنیوی انسان ببخشد. بر این اساس، سلامت معنوی در اسلام به دایره احکام مترقی شریعت اسلام محدود نمی شود. بر مبنای این تعریف، روح معنوی اسلام در تمامی احکامش سریان دارد و ظواهر هستی و دین، پلی است که انسان را به مقصود خلقت و رسالت می رساند.سلامت معنوی ازمنظر قرآن و روایات عبارت است از: توجه و اهتمام به باطن تعالیم و آموزه های نظری و عملی دین و به طور کلی، توجه به باطن و غیب هستی و پیراستن نفس از تعلق به مادیات و آراستن آن به روحانیت احکام و دستورات مبین اسلام،در پرتو توجه و تدبر خالصانه و زینت دادن آن به نورانیت جاری و ساری در نظام آفرینش و از رهگذر طهارت و خلوص عارفانه؛ از این رو ساحت حقیقی و زیربنای اصلی معنویت را باید در باطن خود انسان جستجو کرد.از دیگر یافته های تحقیق، روش های دستیابی به سلامت معنوی در قرآن و روایات است که عبارتند از ایمان، تقوا، عبادت، توکل، دعا،ذکر،توبه که زمینه دستیابی به سلامت معنوی را برای انسان فراهم می کنند.یافته دیگر تحقیق آثار سلامت معنوی در قرآن و روایات است که با توجه به روش های ذکر شده عبارتند از : آثار ایمان« پاکی از کفر و شرک، کرامت، حسن خلق، ایثار، صلابت، ارتباط روحی مومنان با یکدیگر، دفع بلایا، آرامش و امنیت، مرگ راحت، رد شدن از صراط به راحتی، نعمت های بهشتی، سلام خداوند بر مومن، قرب پروردگار، فلاح و رستگاری». آثار تقوا« دانش سازی، بینش سازی، گشایش و آسایش، امنیت و آرامش، قدرت و توانایی، جلب محبت و ولایت خداوند، معیت خاص خدا». آثار عبادت« برطرف کننده اضطراب و نگرانی، برطرف کننده تکبر، سبب سازی پرهیزگاری». آثار توکل« فرار شیطان از فرد متوکل، آرامش قلبی و اطمینان درونی، امیدواری به خدا در زندگی، صبر در مشکلات، استقامت و نیرومندی، احساس بی نیازی، رضایت از زندگی». آثار دعا« ترک گناه و دوری از زشتی ها و محرمات، توجه به هم نوع و تقویت روابط انسانی». آثار ذکر« مورد یاد خدا قرار گرفتن، همنشینی با خدا، محبت خداوند، فلاح و رستگاری، آرامش». آثار توبه« محبوب خدا شدن، بخشش جرایم پیشین، تبدیل گناهان پیشین به خوبی ها، بازیابی شخصیت، امیدواری و رضایت خاطر، رستگاری و رسیدن به بهشت».این تحقیق از نوع تحقیقات بنیادی-نظری و روش اجرای آن توصیفی – تحلیلی می باشد که برای جمع آوری اطلاعات و داده های لازم از روش کتابخانه ای استفاده شده است؛ در این روش پس از جمع آوری مطالب از طریق فیش برداری از اسناد و مدارک مربوط به موضوع اقدام به طبقه بندی آنها نموده و سپس بر اساس سوالات تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.کلید واژگان: سلامت، معنویت، سلامت معنوی، تعلیم، تربیت، قرآن، روایات.

در فرهنگ اسلامی، دعا و راز و نیاز با خداوند از اهم واجبات و مورد تأکید فراوان می‌باشد. پژوهش حاضر که از نوع «بنیادی» و «نظری» است با روش کتابخانه‌ای و از طریق فیش‌برداری از متون دینی با تجزیه و تحلیل محتوایی، بر آن بوده که به سوال اصلی خود؛ «نقش دعا در تربیت انسان از دیدگاه قرآن و کلام معصومین علیهم‌السلام چیست؟» پاسخ دهد. پژوهشگر ابتدا به مفهوم دعا می‌پردازد و آنرا «خواندنِ همراه با خواست و طلب» می‌داند. سپس ضرورت دعا را مورد مداقه قرار می‌دهد و در گام سوم، مراتب دعا را بیان می‌دارد که به چهار مرتبه رفع حوائج مادی، دفع مشکلات و بلاهای دنیوی، دفع عذابهای اخروی و اجابت نیاز فطری انسان به محبوب تقسیم می‌شود. در مرحله بعد نقش دعا در تربیت انسان از چهار جنبه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج زیر حاصل شده است: از جنبه اخلاقی؛ دعاکننده باید توجه خود را از غیرخدا قطع نموده، خلوص نیت را لحاظ کند و همچنین از رذائل اخلاقی مبری و به صفات پسندیده الهی آراسته گردد. از بعد اجتماعی؛ دعاکننده برای تسریع در اجابت دعا باید اولاً) دعای بر دیگران را بر حاجت خود مقدم دارد. ثانیاً) به دعای جمعی و گروهی همت گمارد.از جنبه عاطفی؛ دعاکننده باید ابراز احساسات خود را به خداوند در ابتدای دعا با مدح و ثنای الهی نشان داده سپس ابراز عشق و محبت خود را به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل بیت او (علیهم‌السلام) با صلوات بر ایشان اثبات نماید و همچنین از استغفار نسبت به معاصی خود غفلت نورزد. و از جنبه جسمانی؛ انسان دیندار برای پیشگیری و درمان بیماری‌ها علاوه بر دارو و درمان باید به «دعادرمانی» توجهی جدی نماید و بهترین کلید حل امراض جسمانی و روانی و رفع اضطراب‌های زندگی را در راز و نیاز با پروردگار بداند.

چکیده:تحقیق حاضر با هدف بررسی تحلیلی مبانی و روش های تربیتی اقبال لاهوری انجام شده است. نوع تحقیق، بنیادی- کاربردی، و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای مندرج در مجلات و اینترنت و پایان نامه ها در ارتباط با موضوع تحقیق بوده و ابزار گردآوری اطلاعات، فیش برداری است. پس از جمع آوری و بررسی اطلاعات مربوط به آرای تربیتی اقبال لاهوری به نتیجه گیری و بحث پرداخته شده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نوع تحلیل محتوا بوده که با استفاده از آن به بررسی و تحلیل مبانی و روش های تربیتی اقبال لاهوری پرداخته شده است. نتایج حاصل از تحقیق حاضر، بدین شرح است: مبانی معرفت شناختی تعلیم و تربیت از دیدگاه اقبال لاهوری، شامل: عدم امکان درک اشیاء آن گونه که فی نفسه هستند، عدم امکان وصول معرفت حسی به حقیقت اشیاء، معرفت شهودی مکمل معرفت تجربی است. مبانی انسان شناسی، شامل: گرایش انسان به حقیقت ، قدرت تفکر و تعقل، توانایی ایجاد تغییر در محیط، مختار بودن انسان، توانایی نیل انسان به کمالات شایسته و روش های تربیتی شامل: روش مواجه سازی مستقیم دانش آموزان با پدیده های طبیعت، روش شهود درونی و روش تعقلی می باشد.واژگان کلیدی: تعلیم و تربیت، مبانی تعلیم و تربیت، روش های تعلیم و تربیت، اقبال لاهوری

فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی یکی از علوم فلسفی اسلامی که با روش تعقلی و استدلالی به بازشناسی و بازنگاری بنیان های فلسفی و نظری تعلیم و تربیت اسلامی از یک سو، و استنتاج و استنباط مدلول های تربیتی متناسب با آنها از سوی دیگر می پردازد. با عنایت به تقدم معرفت شناسی بر جهان شناسی و انسان شناسی، و نیز با توجه به ابداعی و ابتکاری بودن بخش مهمی از فلسفه حکیم صدرالمتألهین شیرازی و جامعیت و فراگیری به نسبت بیشتر آن در قیاس با حکمت های مشایی و اشراقی، در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحقیق تحلیلی- توصیفی، در بخش اول به بررسی مفهوم "وجود ذهنی" پرداخته و در قسمت دوم دیدگاه های معرفت شناختی فلسفه صدرایی در زمینه وجود ذهنی در دو بخش: الف- دیدگاه های عام: "بدیهی بودن علم"، "تجرد علم"؛ ب- دیدگاه های خاص: "از سنخ وجود بودن علم"، "اتحاد وجودی علم و عالم"، "رابطه ماهوی علم و معلوم"، "واقع نمایی علم"، "مرتبه مندی علم"، و "ابداعی بودن علم" به صورت منظم و طبقه بندی شده تبیین گردد و در نهایت استنتاج و استنباط مدلول های تربیتی این دیدگاه ها در قالب اصول تربیتی، بخش سوم این مقاله را تشکیل می دهد که عبارتند از: "اصل جهت دهی حرکت متربی از کثرت قسمی خارجی علم به وحدت مقسمی ذهنی آن"، "اصل گزینش و آموزش مواد درسی با معیار تعالی وجودی متربی"، "اصل گزینش و آموزش مواد درسی معرفت بنیان، به جای مواد درسی مظنون، مشکوک و موهوم"، "اصل گزینش و آموزش مواد درسی ناظر به واقع"، "اصل توسعه ی مداوم مرزهای وجود ذهنی جهان نما"، "اصل جایگزین سازی رویکرد معناگرا، به جای رویکرد ماده انگار"، "اصل جایگزین سازی نگاه جاودانه انگار به جای رویکرد فناپندار".

این تحقیق با هدف بررسی مبانی معرفت شناسی و انسان شناسی برنامه درسی صورت پذیرفت. در این راستا این مبانی به استناد آیات قرآن کریم و با استفاده از تفسیر المیزان مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس این مبانی استخراجی و بر اساس مبانی نظری و مطالعاتی که پژوهشگر با استفاده از منابع داخلی و خارجی انجام داد، به ارائه راهکارهایی در خصوص اسلامی کردن برنامه های درسی پرداخته است و در نهایت تلاش نموده است تا مدلی را بر اساس یافته های تحقیق برای طراحی مبانی معرفت شناسی و انسان شناسی برنامه درسی پیشنهاد نماید.

این تحقیق شامل پنج فصل است کهفصل اول دربردارنده ؛بیان مساله، ضرورت، اهداف، سوالات و تعریف مفاهیم کلیدی تحقیق بوده و در فصل دوم با اشاره به رویکردهای مختلف در جهان اسلام درباره ایمان و پاره‌ای از پژوهش‌های روشمند، مبانی نظری و پیشینه تحقیق مورد بررسی قرار گرفته . روش شناسی این تحقیق به عنوان یک تحقیق کیفی و کاربردیروش توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات ما روش مرسوم کتابخانه‌ای است که با ابزار فیش برداری صورت پذیرفتهدر تحلیل و ارزیابی نیز سعی کرداه‌ایم در چهارچوب روش تحلیل محتوا گام برداریم .در فصل چهارم تلاش ما مصروف روشن نمودن این مساله است که، ایمان دینی به عنوان مهمترین عامل نجات و رستگاری چه ماهیتی دارد و چگونه متولد می‌شود و هرکدام از ساحت‌های وجودی انسان چه نقشی را در شکل گیری و تحول آن ایفا می‌کنند .درراستای کشف مسایل فوق با طرح سه سوال؛ چیستی ایمان، چگونگی شکل گیری ایمان وچگونگی تکامل ایمان، سه پاسخ مجزا ارائه نمودیم : ما در ماهیت شناسی ایمان برفعل بودن، اختیاری بودن، ابتناء بر معرفت، برخورداری از مولفه‌های عاطفی، آزمون پذیری ایمان و ملازمت اطمینان و آرامش باایمان و... یاد می‌کنیم . همچنین ما ماهیت ایمان را ماهیتی مرکب و نه بسیط یافتیم که ابتنای آن بر معرفت، کنه و لب آن تعلق و دلدادگی و مقتضی لازم و عینی آن را عمل تشکیل می‌دهد .در پاسخ سوال دوم؛ با اتکا به دو اصل موضوعی فطرت و قلب در انسان شناسی قرانی، ایمان را فعل قلب دانسته لذا با التفات به فطرت و جای گیری ایمان در قلب، نظام حساسیت‌ها و تمایلات شکل خاصی می‌یابد و تمایلات ایمانی ساختار ادراکی را انتظام می‌بخشد و در آخر این دو بخش حوزه عین و رفتار را تابع خود می‌سازد . در پاسخ سوال سوم؛ تحول(تکامل) ایمانی را در سه سطح؛ عاطفی، ادراکی و رفتاری بررسی می‌کنیم. تحول ایمان را با تمرکز بر دو اصل تربیتی(تاثیر باطن برظاهر و تاثیر ظاهر بر باطن)تبیین نموده و معتقدیم تحول ایمان در قدم نخست منوط به احیای فطرت (گرایش‌های اصیل فطری) بوده و در مرتبه بعد ساحت ادراکی که در تعقل تجلی می‌یابد دارای اعتباراستو در مرتبه سوم حوزه رفتاری که دو نقش احیا کننده فطرت ونقش تثبیت گر ادراکات مسموع و مطبوع و تعیین بخشی به آنهارا داردمعتبر می‌گردد.در فصل پنجمنیزنتایجتحقیق در ذیل هر سوال،محدودیت‌هاوپیشنهادات کاربردیو پژو هشی بیان گردیده است .واژه‌گان کلیدی:قرآن،ایمان دینی، شکل گیری،تحول تربیتی

یافته‌ها، حاکی از آن است‌که نظام تربیت اخلاقی از نگاه وی حاوی بنیان‌ها، اهداف، اصول و روش‌های خاصی در چهار محیط خانوادگی، آموزشی، رفاقتی و شغلی است. در این تحقیق، بنیان‌های انسان‌شناختی تربیت اخلاقی، شامل 1- فطرت الهی، 2- غیرت، 3- تربیت پذیری تدریجی انسان، 5- سریع الفساد بودن، 6- اجتماعی بودن، 7- هجده سالگی؛ اوج دریافت، 8- قصدی نبودن عنوان تربیت، 9- آسان بودن، 10-اثرگذاری احسان، 11- اثرگذاری ظاهر والدین، 12- پایدار بودن پیوند خدا محور، 13- اثرگذاری محیط‏های شغلی بر اخلاق انسان، 14- تاثیر همکار بر اخلاق انسان و 15- تاثیر مراجعین بر اخلاق انسان؛ و اهداف تربیتی، شامل 1-مودب شدن به آداب الهی،2-سالم نگاه داشتن فطرت الهی، 3-رشد مربی به موازات رشد متربی، 4-ارتقاء سطح اخلاقی اجتماع و 5-رسیدن به حفظ ظواهر شرعی است. اصول تربیت اخلاقی درچهار محیط نام‌برده به قرار زیر است: الف- در محیط خانوادگی، 1- تربیت الهی فرزند، به‌جای تامین صرفا مادی او، 2- پیش‌دستی در تربیت، 3- اسوه حسنه بودن والدین، 4- پرورش حیا در همه ابعاد، 5- نهی از تربیت در حالت خشم، 6- شروع تربیت اخلاقی از ظاهر، 7- مرحله‌مندی تربیت اخلاقی تا سن بیست و یک سالگی، و ب- در محیط آموزشی، شامل 1- تقدّم تربیت مربی بر تربیت متربی، 2- دقت در انتخاب محتوای آموزشی و 3-تقدم تربیت رفتار بر تربیت با زبان، و ج- در محیط رفاقتی، شامل 1- دقت در انتخاب دوست و 2- پرهیز از دوستی با دشمنان خدا، و د- در محیط شغلی، شامل 1- دقت در انتخاب نوع شغل، 2- دقت در انتخاب محیط‌کار، 3- دقت در انتخاب همکار و 4- مراقبت در تاثیرپذیری از مراجعین؛ روش‌های تربیت اخلاقی در چهار محیط نام‌برده به قرار زیر است: الف- محیط خانوادگی شامل 1- تلویحی یا تعریضی بودن برخورد تربیتی، 2- تکرار اعمال پسندیده، 3- انجام کار خیر توسط کودک، 4-آموزش کسب اجازه به کودکان و 5- جدا سازی بسترها از ده سالگی، ب- در محیط آموزشی، دقّت در انتخاب معلم؛ ج- در محیط رفاقتی، روش اختبار و د- در محیط شغلی، شامل 1- یک‌جا بودن شهر محیط کار با زندگی و 2- عدم برخورد با مراجعه کننده جنس مخالف، است.