آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

دانش قرائت از علوم مورد نیاز مفسر در تبیین و فهم مراد الهی است. سیر تاریخی دانش قراءات و نگاه مفسران به این دانش حکایت از تفاوت نگاه مفسران و اندیشمندان به قرائت‌های قرآن کریم است. در برخی از برهه‌های تاریخ، شاهد نگاهی ادبی به قراءات و در برخی از دوران‌ها، با رویکرد حدیثی به قرائت قرآن کریم روبرو هستیم. از سویی، علاوه بر نوع نگاه‌ها به دانش قرائت، قرائت در تفاسیر مختلف دارای کارکردهایی است که به نظر می‌رسد در تفاسیر معاصر به ویژه تفاسیر شیعه، این موضوع قابل تأمل است. مفسران شیعی با تأسی از کلام اهل بیت(ع)، قرائت قرآن را واحد دانسته و اختلاف را از جانب راویان دانسته-اند. بنابراین برخی مفسران شیعه با روش‌ها و متدهای مختلف سعی در ترجیح قرائت مشهور دارند. با توجه به این موضوع در نوشتار حاضر تفسیر الفرقان که یکی از تفاسیر معاصر است با روش توصیفی تحلیلی به منظور تبیین رویکرد مفسر به اختلاف قراءات و تحلیل ترجیح قرائت در این تفسیر مورد واکاوی قرار می گیرد. نتایج نشان می‌دهد، مفسر رویکرد حدیثی به قرائت دارد و تنها قرائت مشهور و رایج حفص از عاصم را ارجح می‌داند و در تمام موارد سعی دارد این قرائت را توجیه و ترجیح دهد و روایات در این زمینه، مستند اصلی وی در بحث قراءات است.

موضوع و هدف این پایان‌نامه، معناشناسی «سبیل‌الله» و شناخت وجوه و معانی آن در قرآن و حدیث می‌باشد. برای حصول نتیجه‌ی مطلوب، ابتدا واژه‌ی «سبیل» و سپس تعاریف «سبیل‌الله» مورد بررسی قرار گرفته‌اند. به امتداد طولی«سبیل» گفته می‌شود و آن عبارت است از راهی که هموار، مستقیم ،اقامه شده با دلیل، ممتد، باز و عمومی می‌باشد.این واژه در قرآن هم برای راه خیر و هم برای راه شر به‌کار می‌رود؛ یعنی به لحاظ معنایی دارای اطلاق است و اگر بدون قرینه ذکر شود، دربردارنده‌ی هیچ بار معنایی مثبت یا منفی نمی‌باشد.وجوه معانی ذکر شده برای واژه «سبیل» عبارتند از : راه، طاعت، بلاغ (رسیدن)، حجت، دین، علت، عدوان، مسلک، مخرج(بیرون آمدن یا خلاص شدن)، هدایت، و راه تولید نسل.تفاوت «صراط» و «سبیل» در این است که «صراط» همچون بزرگراهی است که همه‌ی راه‌های فرعی «سبل» بدان منتهی می شوند و تفاوت «طریق» و «سبیل» در این است که در «طریق» ممتد و مستقیم بودن منظورنیست اما در «سبیل» مستقیم بودن، یک ویژگی بارز است.از تعاریف ارائه شده برای «سبیل‌الله» و بررسی‌های دیگر در این زمینه، فوائد و آثار زیادی برای این مفهوم استنباط می‌شود؛ به این‌صورت که سبیل‌الله راهی است که: رساننده به رضای خداست، شامل هر خیر و نیکی می‌شود، انسان را به سعادت می‌رساند، به فناء فی‌الله منتهی می‌شود، خداوند برای بندگانش برگزیده است، به معرفت و شناخت خداوند رهنمون می‌شود و....سی و هفت وجه معنایی ذکر شده برای «سبیل‌الله» از این قرارند: زکات، شیعیان، مکه، طریق‌الجنه، کعبه، هجرت، حج، رضای خدا، انفاق، عبادت یا عبادات، قرآن، وفای به‌عهد، توحید، فطرت، فناء فی‌الله، تعلیمات حضرت موسی، تدین به دین مسیح، سعادت، صراط مستقیم، سجود، معرفت، عدل، نجات مستضعفین، حضرت محمد مصطفی، حضرت امیرالمومنین، کرامت، هدایت، هرگونه کار خیر، اعلاء کلمه‌الله، دین، جهاد، اطاعت کردن از خدا، توکل، اسلام، اخلاص، ایمان و حق.

عدالت از جمله مفاهیمی است که اهمیت و بزرگی آن بر همه افراد بشر نمایان است. انسان از زمانی که خود را شناخته به ضرورت حضور ارزشمند عدالت، برای تعالی خود و اجتماعش پی برده است. مسأله عدالت در میان ادیان الهی و اندیشمندان اسلامی نیز از مباحث مهمّ و دغدغه‌های اصلی بوده است؛ و در این میان، امام علی (ع) در بین حاکمان تاریخ بیشترین اهتمام را نسبت به عدالت داشته است. خصلت رفع ظلم و ستم و برپایی عدالت با اندیشه‌ی امام (ع) پیوندی ناگسستنی دارد. ایشان حتی در ساده‌ترین و کوچک‌ترین کارها نیز مسأله‌ی عدالت را در نظر داشته و منافع نزدیکان خویش را به دلیل حفظ عدالت نادیده می‌انگاشت. مطالعه در کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه گویای این مطلب است که امام (ع) در جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و هم‌چنین اصول اعتقادی (توحید، نبوت، معاد) اصل عدالت را مدّ نظر داشته و به آن توجه ویژه کرده‌است. در قرآن نیز آن‌جا که مبنای عدالت، توحید است بیان می‌دارد که یگانگی خداوند به عدالت ختم می‌شود و آن‌جا که مبنا نبوّت است، اثبات می‌کند که هدف از آن اجرای عدالت است و بالاخره در آن‌جا که مبنا معاد است، ذکر می‌کند که خلقت آدمی، عبث و بیهوده نیست زنده کردن او در جهان دیگر و حسابرسی به اعمالش عین عدالت است. نوشتار حاضر به بررسی مبانی اعتقادی عدالت در نهج‌البلاغه که شامل اصول توحید، نبوّت و معاد است پرداخته، سپس شواهد قرآنی آن را تعیین نموده‌است. لازم به ذکر است که کلام حضرت در باب توحید، نبوّت و معاد در قالب خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها بسیار گسترده بوده و نگارنده تنها، سخنانی را که مرتبط با عدالت است، بررسی نموده‌است.

در میان کتاب های تفسیری که به منظور شفاف سازی معنا و تبیین و توضیح مفاهیم بلند قرآن کریم، نگاشته شدند و مفسران در آنها با بهره بردن از روش های گونه گون از جمله روایی یا اثری، علمی و ... به تفسیر آیات الهی پرداخته اند؛ تفسیر نور الثقلین حویزی به سبب این که از احادیث پیامبر اکرم (ص) و ائمه (علیهم السلام) بهره برده و با توجه به این که آن بزرگواران به سبب پیوندشان با قرآن کریم معتبرترین تفسیر را از این کتاب الهی ارائه دادند، شایسته و در خور توجه و عنایت می باشد.رساله پیش رو با در نظر داشتن نکات مذکور، به بررسی این تفسیر پرداخته است. در این بررسی کوشش نمودیم در چندین بخش زوایای این تفسیر گرانقدر را برای قرآن پژوهان پدیدار نماییم. در بخش متن تفسیر، با یافتن آیات و مشخص ساختن سوره و شماره آیه شان به ترجمه متن پرداختیم و در خلال آن، چنانچه واژه ای دشوار می نمود؛ آن را از بین کتب لغت و دیگر کتب مربوط بدان بیرون آورده و تبیین نمودیم. بخش دیگر رساله به بررسی روایات می پردازد و هدف این قسمت آن است که هر حدیثی به لحاظ سند و متنش مورد مداقه قرار گیرد و تفاوت هایی که در سند و متن سایر کتب حدیثی بویژه منبعی که حویزی از آن حدیث را بر گرفته است، آشکار سازد. این بخش بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه تفاوت های مذکور –همانطور که در متن رساله به آن ها اشاره شده و گاهی اوقات بسیار فاحش می باشد- در به اشتباه افکندن مطالعه کنندگان این تفسیر و دور ساختنشان از مراد و مقصود؛ بی تاثیر نمی باشد. بخش نهایی؛ رجال هر حدیث را از میان کتب رجالی معرفی نموده و این نتیجه را به خواننده منتقل می سازد که بی شک، احادیثی که در آنها از شخصیت های رجالی مذموم و یا مبهم یاد شده؛ جای تأمل دارند و گاه سبب طرد آنها می گردد. از سویی دیگر، آن دسته از احادیث که رجالشان ثقه و به عبارتی معلوم الحال است از درجه اعتبار بالا برخوردار می باشد.

تفسیرنورالثقلین،یکی ازتفاسیر روایی است که در اواخر قرن یازدهم واوایل قرن دوازدهم هجری نگاشته شده ویکی از مهمترین تفاسیری است که روایات اهل البیت(علیهم السلام) را که پیش ازآن پراکنده بود،جمع آوری کرده است. حویزی مولف این تفسیر،توضیحی در باره‌ی آیه یا روایت ومطالب مربوط به آن ارائه نمی دهد،هرچند که روایات باهم ناساز گار باشند.خودمولف به این مطلب، درمقدمه تفسیر به آن اشاره دارد ونقل روایاتی که مخالف باعقاید علمای شیعه است را به معنای عمل واعتقاد بدان نمی داند واین کار او تنها به این منظور بوده که بر خواننده معلوم شود چه کسی آن را نقل کرده است تا خود خواننده به توجیه آن بپردازد.پایان نامه پیش رو،در صدد بوده است،علاوه برمشخص کردن سوره وشماره آیات تفسیر شده وترجمه آیات وروایات وشرح واژگان غریب، به بررسی سند ،احادیث تفسیری ورجال شناسی مربوط به آن ها بپردازد. دربخش بررسی روایت،ابتدا هر حدیثی به لحاظ سند ومتن با مصدر اصلی تطابق ومورد بررسی دقیق قرارمی گیرد وسپس بامنابع متقدم ومتأخر،مقایسه شده است تا تفاوت نسخ ونقلها یا اشتباهات محتمل در سند ومتن ذکر شود وچنانچه نکته یانکاتی به نظررسیده،بیان شده است.دربخش رجال شناسی حدیث ،راویان حدیث بر اساس کتب رجالی مشهور مانند، رجال النجاشی،الفهرست ورجال الطوسی،اختیار معرفه الرجال کشی،رجال ابن داودحلی ،معجم رجال الحدیث آیت الله خوئی و... مورد جستجو قرار گرفته وشرح حالی از آنها،اعم از توثیق وتضعیف، مدح وذم یا مجهول بودن ذکر گردیده است.

چکیده: حکمت در لغت، به چند معنی و از آن جمله علم آمده است و حکیم، عالم و صاحب حکمت است، و اتقان دراطلاق می گردد. « محکم » امور دارد، و همچنین در مفهوم حکمت بر هر چیز نفوذ ناپذیری، صفتاست به معنای « ا?حکام » از مصدر « حکمت » ، دانشمندان در معنای این کلمه، بیست و نه قول دارندکه در اصلاستواری درعلم و گفتار و کردار و یا علم شریعت، عقل، علم و یا همهی اینها می باشد و یا حکمت آن چیزی است کهانسان را از انجام کار قبیح دور میکند و یا به این دلیل حکمت نامیده شده است که مانع جهل و یا امور ناشایست دیگراست.کلمهی حکمت 20 مرتبه و در 19 آیهی قرآن بکار رفته است. در تفاسیر آیاتی که سخن از حکمت گفتهاند حکمتبه معنای محکم و درست و یا کلام و امری که مطابق با واقع و حق باشد، است و در روایات آمده است که حکمت بهمعنای فهم، عقل، شناخت رهبر الهی عصر، روشنی راه و عدول نکردن از مرتبهی انسانیت و... میباشد.سفاهت که معنای چندی دارد و از آن جمله ضد حلم بودن و به معنای جهل است و اصل آن خفت میباشد، وسفاهت یعنی زشتخویی، و در اصل، سبکمغزی و جهالت و خفت عقل میباشد، و سفیه به معنی نادان، ضعیف، أحمق ویا کسی را گویند که نسبت به احکام دینی جاهل باشد، و همچنین سفیه کسی است که اموالش را در راه غیر صحیح بهکار میگیرد. و آن فردی است که توأم با تزلزل و اضطراب فکری است، و از آنجا که متمکن از حفظ قوه غضبیه نیستجاهل، سبک مغز و خفیف العقل است سفیه میباشد و مفهوم سفاهت در 10 آیه و 11 بار در قرآن کریم بکار رفته است.در روایات هم مقولهی سفاهت به معنای سبکسری است و اموری همچون شراب خواری و خوی پستی و زورگویی به فردپایین دست و منازعه و جدال کردن با فرد هم مرتبهی خود و خواری در برابر بالا دست خود، همه مصادیق سفاهت است.

عرفان، گرایش معنوی گسترده‌ای است که در میان پیروان تمامی ادیان دیده می‌شود. عرفا اعتقاد دارند برای رسیدن به قله‌ی رفیع معرفت باید منازل و مقاماتی را طی نمود و سلوک طریق عرفان با مقیم شدن در مقامات آغاز می‌گردد. در فرهنگ اسلامی، آنچه «مقامات عرفانی» نامیده می‌شود، ابتدا به‌صورت مفاهیم ایمانی، اخلاقی و معنوی در قرآن کریم و سنت رسول خدا (ص) مطرح شده بود و به‌تدریج و با درجات مختلف، در عمل صحابه و تابعین و دیگر مسلمانان راه یافت و سپس، با توجه به جنبه‌ی باطنی و معنوی حالات و مقامات و تغییر و تحولاتی که در روح انسان ایجاد می‌کنند، از مفاهیم اخلاقی و ایمانی به عوامل سیر و سلوک باطنی تبدیل شد و عنوان «مقامات و احوال عرفانی» را به خود گرفت. برای بهره‌مندی از هر چیزی باید به منبع اصلی آن رجوع کرد. صحیفه سجادیه به‌عنوان میراث گران‌بهای امام سجاد (ع) که سرشار از تعالیم عرفانی است در کنار قرآن کریم که منبع راستین معارف عرفانی به شمار می‌آید، الگویی کامل و نمونه برای رسیدن به قله‌های عرفان و رضوان الهی ترسیم می‌کنند. این پژوهش بر اساس تقسیم‌بندی ابونصر سراج طوسی در کتاب «اللمع فی التصوف» که هفت مقام توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توکل و رضا را به‌عنوان مقامات عرفانی ذکر کرده است به بحث پیرامون این مقامات در قرآن و صحیفه سجادیه پرداخته و الگویی کاملاً اسلامی و اصیل از آن‌ها را ارائه نموده است؛ الگویی که با درون‌مایه‌ی غنی خود از انحرافات و آسیب‌های معنویات نوظهور و افراط‌وتفریط‌های عرفان صوفیانه به دور است و انسان را مطمئن، به مقام رضوان الهی می‌رساند.

موضوع پیدایش اسرائیلیات در میان مسلمانان و راه‌یابی آن به حوزه‌های حدیث، تاریخ و تفسیر، بسی درخور اهمیت است. با آغاز عصر تدوین تفسیر، اسرائیلیات بسیاری که وارد حوزه‌ی فرهنگ اسلامی شده بود، به تفاسیر راه یافت که تفاسیر شیعه نیز از این امر مستثنا نبودند. شیوه‌ی تعامل مفسران شیعی با روایات اسرائیلی از جهت ذکرسند، نقد و ردّ آنها متفاوت بوده‌است. آسیب‌های اساسی این رویکرد تفسیری، به دو امـر باز می‌گردد: یکی، پرهیز از بررسی سندی روایات و دیگری، پرهیز از تحلیل دلالی و عرضۀ آن‌ها بر دلایل قطعی نقلی و عقلی؛ چنان‌ که میراث فرهنگ روایی اهل بیت (ع)، گنجینه‌ای علیه اسرائیلیات و خرافه است. یکی از تفاسیر شیعه، تفسیر«منهج الصادقین فی إلزام المخالفین» نگاشتۀ ملافتح‌الله کاشانی است که در آن روایات اسرائیلی به چشم می‌خورد. مفسر، گاهی این روایات را به منظور نقد آورده است؛ ولی در برخی موارد، مخصوصا در داستان‌های انبیاء مانند داستان حضرت نوح(ع)، روایات اسرائیلی را بدون هیچ نقدی آورده‌است. این روایات افزون برکاستی‌های سندی، از نظر محتوایی هم سستی‌هایی داشته و با نص صریح قرآن، احادیث معصومان(ع)، عقل و علم در تعارض‌اند.

مسلمانان، مسیحیان و یهودیان بر این اعتقادند که خداوند برای هدایت و راهنمایی بشر پیامبرانی را مبعوث کرده و پیام خود را از طریق وحی به آنها رسانده و آنها را مأمور ابلاغ این پیام وحیانی کرده است. مجموعة این پیام های وحیانی در قالب کتاب مقدس، مشتمل بر عهد عتیق و عهد جدید، و قرآن کریم شکل گرفته و آیات این کتابها مورد مراجعه میلیادها انسان مؤمن به خدا و ادیان آسمانی قرار دارد. با نگاهی کوتاه به تاریخ ادیان ابراهیمی و متون تفسیری، مشاهده خواهیم کرد که گونه های مختلف تفسیری با روش ها و گرایش های گوناگون، برداشت های متفاوتی از این متون عرضه کرده اند که گاه برای خواننده نه تناه هدایت بخش نیستند، بلکه ابهام آفرین نیز می نمایند. عمدة این گوناگونی و اختلافات در تفسیر این متون، ناشی از اختلاف در مبانی و اصولی است که این تفاسیر بر آنها مبتنی هستند. از این رو نقد و بررسی این مبانی می تواند مسیر درست تفسیر را به دینداران نشان دهد. این نوشتار درصدد است تا اولاً به شناسایی اهم مبانی تفسیر کتاب مقدس و قرآن بپردازد و ثانیاً به طبقه بندی آنها و تعیین جایگاه هر یک از آنها اقدام ورزد و ثالثاً به تحلیل و ارزیابی آ‹ها همت گمارد. مقایسة این مبانی در حوزة تفسیر کتاب مقدس یهودی – مسیحی با حوزة تفسیر قرآن کریم می تواند هم به تحکیم برخی مبانی مشترک بیانجامد و هم نشان دهد که برخی اصول و مبانی مورد استفاده در تفسیر قرآن ریشه در اندیشه های خاصی دارد که یهودیان و مسیحیان در طول تاریخ تفسیر متون خویش آنها را به کار بسته اند. این رساله ضمن نگاهی گذرا به تاریخ تفسیر کتاب مقدس و قرآن و نشان دادن خاستگاه های ظهور و بروز رویکردهای مختلف تفسیری، در نهایت به بررسی اهم مبانی تفسیر پرداخته است. این مبانی در چهار دستة صدوری، دلالی، ساختاری و روش شناختی طبقه بندی شده اند